Gebruker:Ni'jluuseger
Ik warke mit an dizze Nedersaksische encyclopedie umde'k graag magge schrieven en graag mitwarke an de dialectrenaissance. Ik schrieve in 't Zuudwest-Zuud-Drèents, de taal van mien grofva, en 't Stellingwarfs van de Kop van Oaveriessel, de taal van mien oma en moeder. Van grofva zien kaante biw deur de ieuwen hen van Ni'jlusen; van oma's kaante kow uut Zuudvene en aandere plaatsen in Noordwest-Oaveriessel, Drenthe en Frieslaand. Van vaderskaante biw (Engelstalig) Zuud-Afrikaans.
Inhold
In uutvoering/veurzien[bewark | bronkode bewarken]
- Nedersaksische meziek • Nedersaksische zegswiezen • Geschiedenis van de Nedersaksische gebieden • Nedersaksische literetuur vanof 1900 • Nedersaksische orgenisaoties • Vidrus • Vechtdal
Artikels die a'k ni'j eschreven of ummezet (u) hebbe:
Schrievers[bewark | bronkode bewarken]
- Janny Alberts-Hofman • Martinus Bakker • J.H. Bergmans-Beins • Sietske Bloemhoff • Hermen Bomhof • Harm Boom • Lammert Braaksma • Ali Brals-Luinge • Delia Bremer • John Brinckman • Rouke Broersma • Johanna van Buren (u en uutebreid) • Grietje Clewits • Albert Dening • Hendrik van Dijk • Herman Doedens • John Donne • Anne Doornbos • Een Drenther • Aly Freije • Klaus Groth (u) • Hendrik van Heerde • Hans Heyting • Anne Hoogebrug • Derk Sibolt Hovinga • Janne IJmker (u) • Lucas Jonker • Pieter Jonker • Rudolf Kinau • Klaas Kleine • Willem Kloeke • Ton Kolkman • Marga Kool • Lukas Koops • Martin Koster • Jan Kuik • A.L. Lesturgeon • Fritz Gerhard Lottmann • Frank Löwik • Jaap Meijer • Fokke Middendorp • Jan Mülstegen • Jan Naarding • Norman Nicholson • Gerard Nijenhuis • Gerrit Odink • Jan Poortman • Lucie Rakers • Roel Reijntjes • Fritz Reuter • L.A. Roessingh • Karl Sauvagerd • D.H. van der Scheer • Gré Seidell-Broekhuizen • Willem Seymour Mulder • William Shakespeare (u) • Albert Steenbergen • Hendrik Sterken Rzn • Gerard Stout • Dylan Thomas • Tonko Ufkes • Jan Veenstra • Hendrik Vondeling • Gerrit Wassing • Simon van Wattum • Ria Westerhuis • Gerriet Wilms • Henk van 't Zand • Jaap Zijlstra
Plaatsen en laandschop[bewark | bronkode bewarken]
- Aone (u) • Averiest (u) • De Balk (u) • Basse (u) • Begraafplaatse Bargklooster (u) • Belt-Schutsloot (u) • Berkum • Beulaeke • Binnenalster (u) • Bisschopsschaanze • Blauwe Haand (u) • Boavengraofschop • Boertanger Moor (u) • Boswachteri'je Stappest • Brammershoop • Butenalster (u) • Dedemsvaort (kenaol) (u) • Dickninge (u) • Diek (weg) (u) • Diezerstraote (u) • Doldersum (u en uutebreid) • Dwasgrachte (u) • Ellertsveld • Erica (Drenthe) • Es (geografie) (u) • Fort (De Wolden) • Giesbrogge (u) • Haalfweg (u) • Hambörg (u) • Hardenbarg (gemiente) (u) • Havixhorst (u) • Heetveld (u) • Den Hulst • Iessel (revier) (u) • Jonen (Steenwiekerlaand) (u) • Kadoelen (Overiessel) (u) • Keulen (u) • De Klosse (u) • De Kolk (Drenthe en Overiessel) (u) • De Krieger (u) • Landkreis Graafschop Beynthem (u) • Leeuwte (Steenwiekerlaand) (u) • De Lichtmis (u) • Linde (De Wolden) • Lübeck (u) • Mari'jenkaampen (u) • De Meele (u) • Moespot (u) • Mommeriete • Möppelerdiep • Münsterlaand (u) • Nedergraofschop • Nederlaand (Overiessel) (u) • Ni'je Vene (u) • Ni'jlusen (haoste ni'j) • Noord-Duutslaand (begun) • Noord-Europese Leeglaand (u) • Noordoost-Nederlaand (begun) • Old Averiest (u) • Olde Iesselstreek (streek) • Oldlusen • Onna (u) • Oostvaardersplassen (u) • Overisel • Palthebos (u) • Planten un Blomen (u) • Rheebruggen (havezate) (u) • Riest (revier) (u) • De Rieverst (u) • Roekebosch (u) • Roevène • Rogat (u) • Ronduute (u) • De Schiphorst (u) • Sibculo (u) • Tiendeveine (u) • Tuk (Overiessel) (u) • Vechte (u) • Vene (grondsoorte) (u) • Venlo (u) • Venó (u) • Venray (u) • Vledder (u) • Wetering (Overiessel) (u) • Wietem (u) • Windesheim (u) • Witte Peerden (u) • De Wolden (u) • Zuudende (Steenwiekerlaand) (u) • Zuudvene
Taal- en literetuurwetenschop[bewark | bronkode bewarken]
- Dialectcontinuüm (u) • Dialectrenaissance • Drèents woordenboek • Drentse spelling • Hendrik Entjes • Graafschopper Platt • Reinhard F. Hahn (u) • Hollaanse expansie • Hoogduuts (u, begun) • Hügellandplatt • Institut für niederdeutsche Sprache (u) • G.G. Kloeke • Iessellaands • Jurjen van der Kooi • Liemers (dialect) • Middelnederlaandse expansie • Midden-Drèents • Nedersaksisch Instituut (u) • Nedersaksische invloed op de Scandinavische talen • Nedersaksische schrieveri'je • Neidrèents • Hermann Niebaum • Hendrik Nijkeuter • Oaveriessels • Sass'sche Schrievwies • Siemon Reker • Streektaalfunctionaoris • Taalstarfte • Volendams (u) • Waterplatt • Westhoekers • West-Overiesselse spelling • Zaand-Drèents • Zuudoost-Drèents • Zuudwesthoeks • Zuudwest-Noord-Drèents • Zuudwest-Zuud-Drèents • Waols (u)
Nedersaksische cultuur[bewark | bronkode bewarken]
- Harm Agteresch • Aksent • Alles Plat • 't Aol Volk Emmen • Autorodeo • Bakstiengotiek • Evert Baptist • Boekenbus • Buiskooltrofee • Dagblad van het Noorden Streektaalpries • Abel Darwinkel • De röttenvanger van Hameln • Diesel (tiedschrift) • Drentse Schrieverskring (u) • Bert Eeftink • Een brogge van glas • Een feestelijk starfgeval • Ellert en Brammert • Euifeest • Freudenthal-Pries (u) • Garriet Jan • Jan Germs • Gespin • Groafschupper Plattproater Kring • Hermien Haar • Hanzestad • Helligen Hendrik • H.J. Bergveld-pries • Huus van de Taol • Johanna van Buren Cultuurprijs • Keet • Ruben Koman • Kontor (u) • Krödde (tiedschrift) • Literaire Pries (u) • Modersproake en Noaberschup • De Moespot • Naober • Nedersaksische begroetingsvörms • Nedersaksische Beweging • Nedersaksische sagen en legendes • Nedersaksische spöllegies • Nedersaksische tiedschriften • Nedersaksische veurnamen (begun) • Nei Drèents Geneutschap • NettPlatt Neddersassen (u) • De Nieje Tied • Ni'je Hanze • Noaberschopp • Oader • Oelebred • Oeze Volk • Willie Oosterhuis • Oet Boukenkist • Arend ten Oever • Oolde Pook-pries • De Ovend • Over-Ysselsche Boere-Vryagie • De Pennevogel • Platduutse Wikipedia • Portaol:Nedersaksische cultuur • Arnold Rakers • !REUR! • Roet (tiedschrift) (diels u) • Roggemoer • Klaasje Rotstein-van den Brink • RTV Drenthe (u) • Schoeltied (roman) • Monique Sleiderink • Stellet Licht • Stichting Het Drentse Boek • Stöppelhaene • 't Swieniegeltje • Taolkraant • Toal en Taiken (diels u) • TwentseWelle • Twijspaalk • Twintigmiljoendreum • Ulk (mythisch wezen) • Van Domme Leu en Koale Groond • Verdan • Verspraaid Verbonden • Goaitsen van der Vliet • Weerwoord • Werner (strip) • Zangeres van zulver • Zeespreuke
Geschiedenis[bewark | bronkode bewarken]
- Thomas Ainsworth (u) • Johannes Cele • Een cronike van den greven van Benthem • Fries-Drèentse oorlog (u) • Gerard Zerbolt van Zutfent (u) • Gottschalk van Orbais • Geert Grote • Guldensporenslag (u) • Hanze (u) • Iesselgouw (u) • Mederne devotie (u) • Museum Palthehof • Nedersticht (u) • Oaversticht (u) • Quedam narracio (u) • Albertus van Raalte • Salon (gouw) (u) • Scheepsjagen • Sticht Utrecht (u) • Thomas a Kempis (u) • Twente (gouw) (u) • Ut quid iubes pusiole • Zwartewaterklooster
Meziek[bewark | bronkode bewarken]
- Johann Sebastian Bach (u) • Bi'j de grote watertoren • Gerard Rutger Buisman • Daniël Lohues • Duo Karst • Egbert Meyers • Erwin Nyhoff • Flamenco (u) • Nedersaksisch Vocaal Ensemble • Nedersaksische meziek • Luuks Nijsingh • Gooswijn van Rees • Tjako van Schie (u) • Ede Staal • Adriaan Stoet (u) • Skik (u) • Ben Smits (u) • Henk van Twillert (u) • Frans Westenbrink • Aalt Westerman
Poletiek[bewark | bronkode bewarken]
Oaverig[bewark | bronkode bewarken]
- Amsterdamse Skoele (bouwstiel) • Marc Chagall (u) • Elfstedentocht (u) • Agnes Frijlink • Jeudendom in Drenthe • Lienpost (u) • Hennie van der Most (u) • Pebliek domein (u) • Speulstad Oranje (u) • Synagoge (Zwolle) • Tuugliende (u) • Vechtdal FM
Emancipatie van 't Nedersaksisch[bewark | bronkode bewarken]
Veule lu geleuft det 't plat een voel taaltien is, det in de weg stiet van de veuruutgaank (ie kunt oe ja beter op 't Nederlaands en Engels richten). Mar taalkundigen mient det een degelijke meertalige opvoeding veur kiender gien perbleem hoeft te weden, en zölfs heur taalgevuul kan anfietern. Oen eigen cultuur en geschiedenis huuf ie niet vört te smieten, en taal heurt daorbi'j.
't Plat is gien onbeschaafd Nederlaands. 't Is niet ontstaon uut 't Nederlaands, mar vörmt iéne femilie mit 't Platduuts van Noord-Duutslaand. 't Nedersaksisch an dizze kaante van de grèenze is veural in de twintigste eeuw slim deur 't Nederlaands beïnvloed en hef een bulte sprekers en eigenaordigheden verleuren, mar kump now weer op - niet in de leste plaatse deur 't internet.
Nedersaksisch gebruukt ze machtig mooi in de meziek, literetuur, zieperiegen (Van Jonge Leu en Oale Groond), humor (Helligen Hendrik) en now ok al in de encyclopedie-schrieveri'je.
Oaver mien taalgebruuk (en de aord van 't Nedersaksisch)[bewark | bronkode bewarken]
't Nedersaksisch zoaw det vandage proat is een onzörgvuldig (dus op wisselnde menieren) gebruukte mengtaal van de oorspronkelijke taal van dizze streek (zoas die töt veur een paar ginneraoties iederiene as moedertaal sprak) en 't Nederlaands. Krek zo is 't Platduuts een mengtaal van oorspronkelijk Platduuts mit Hoogduuts, waordeur d'r sinds zo begun twintigste ieuw gien vluuiend dialectcontinuüm meer bestiet tussen Nederlaand en Duutslaand.
't Gebruuk van 't Nedersaksisch warkt hiel aans as det van 't Nederlaands, want praktisch alle sprekers gebruukt, heurt of leest ok alle dagen Nederlaands. Veul oldere sprekers hebt eerst Nedersaksisch eleerd en pas op schoele Nederlaands, mar jongere sprekers leert tegeliekertied of eerst Nederlaands.
Deur de globalisering en de culturele nivellering is de drok van 't Nederlaands al een ieuw laank hiel stark (en lange daorveur al subtieler anwezig), wat op alderhaand menieren 't gebruuk van 't Nedersaksisch beïnvloedt. Ni'je woorden en samenstellings, veur zowied as mèensen ze warkelijk gebruukt, bint Nederlaands of Engels (beveurbield Zuudwest-Drèents: liende, mar: buslijn; Janny is an de lijn). Deur de technologische revolutie van de twintigste ieuw is een groot diel van 't Nedersaksische vocabulaire vergeten. Plaatsen in de buurte bint vake allent bekend onder de Nederlaandse name (aj van Zuudwolde bint, zeg ie Nieuwleusen, niet Ni'jlusen).
As twei platpraoters mekare niet kent, kiest ze vake veur 't Nederlaands (det prat ja iederiene, mar dizze keuze hangt ok samen mit 't stigma van platpraoten). Deur ienvloed van schoele, wark, media en bevolkingsmigratie is een westers accent hiel gebrukelijk veur iene uut 't oosten, wat ok weer zien weerslag hef op de uutspraoke en morfologie van 't Nedersaksisch.
Dit proces van vernederlaandsing giet hieltied deur, waordeur d'r een hiele bulte sprekers bint van iets wat aj gien Nedersaksisch meer numen kunt, mar regiolectisch Nederlaands: standaardnederlaands mit Nedersaksische ienvloeden. Vake giet 't zo varre det 't Nedersaksisch 1 op 1 geliek is mit 't Nederlaands, behalve det sommige Nedersaksische klaanken en vörmen beholden blieft (huus, kold). Ok is d'r 't gerelateerde fenomeen van 't hieltied ummeschakeln tussen Nedersaksisch en Nederlaands (code-switching).
't Nedersaksisch is dus volop an 't veraandern, of an 't verdwienen, of al verdwenen (hiel veul inwoners van 't Nedersaksischtalige gebied koomt zelden mit de streektaal in anraking). Umdet dit de Nedersaksische Wikipedie is, wil ik gien regiolectisch Nederlaands gebruken, en zal mien taalgebruuk conservatiever, mar ok neudzakelijkerwies gekeunstelder wèden as dej 't heurt van de mèensen in 't algemien. Ik wil daor ok niet te varre in gaon en een verzonnen taal gebruken, dus 't is veur mi'j altied een ofweging tussen schier Nedersaksisch en hoe of veul mèensen tègenwoordig warkelijk praot.
't Aordige is det ik veule lees in 't Nedersaksisch en Platduuts, en daorumme soms op netuurlijke wieze töt 't gebruuk van een meer Saksische vörm komme.
Oaver mien spelling[bewark | bronkode bewarken]
Ik gebruke zoveul meugelijk de erkende schriefwiezen veur 't Drèents, Stellingwarfs of West-Oaveriessels, ofhaankelijk van in welke variaant a'k schrieve. Op een klein antal punties ma'k daor nog wal ies beredeneerd van ofwieken:
- Ok veur Drèentstalige artikels gebruuk ik i'j veur de körte i evolgd deur j, een tweiklaank die as in 't Nederlaands niet veurkump. De Stellingwarver en West-Oaveriesselse spelling hebt i'j, mar de officiële Drèentse spelling kös hier veur ei. Ik komme niet veur niks uut Ni'jlusen!
- Mit Schoemaker-Ytsma (in "Zo zegge wi'j det" van A tot Z! Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen) vien ik: ao bi'j Nederlaands (a)a; oa bi'j Nederlaands o. De spelling Aoveriessel liekt nargens op.
- In woorden as schoele en scholder heur ie sk in 't Zuudvenegers; 't Ni'jlusens hef eerder een klaank die tussen sk en sch in zit. Umdet de mieste schrievers veur sch kiest, doe ik det de leste tied ok.
Ni'jluuseger
Verwiezings veur mi'jzölf:
