Veno
Veno (IPA: [v̯ənoː], Nederlaands: Vollenhove) is een stadtien in 't noordwesten van de perveensie Oaveriessel (Kop van Oaveriessel). Sunds 1 jannewaori 2001 heurt 't bi'j de gemiente Stienwiekerlaand. Op 31 december 2006 telden Veno 4121 inwoners (2041 manlu en 2080 vrouwlu). [1]
Geskiedenis
[bewark | bronkode bewarken]Veno komp in 936 veur as Fulnaho. 't Gebied is dan een wold dat eigendom is van Otto de Grote, keizer van 't Heilige Roomse Riek. Dizze gaf an de bisskop van Utrecht, Balderik, toestemming umme d'r te jaegen. In 1010 gef keizer Hendrik II 't wold (Silva Fulnaho) an 't bisdom Utrecht. In de 11e ieuw wördden 't laand an-emeuken en in de 12e ieuw leut bisskop Godfried van Rhenen an 't Almere de börg 't Olde Huys neerzetten, mit een donjon en een kapel. Dizze börg wördden in de 13e en 14e ieuw herhaeldelijk an-evallen deur de Friezen uut Stellingwarf. Rondumme de borg ontstund 't dörp Op ten Camph. 't Kreeg op 12 juli 1354 stadsrechten. Vanof 1380 nuumden ze de stad Vollenho.
De bluuitied van de stad Veno lig in de eerste helfte van de 15e ieuw. Veno is dan belaangriek deur de steurvisseri'je en is een bi'jstad van de Haanze. D'r wördden ok eerden verdedigingswallen en -poorten an-elegd. In de eerste helfte van de 16e ieuw bluuit de stad opni'j op. Georg Schenck van Toutenburg wördden laanddröst en laeter stadholder van Oaveriessel veur Karel de Viefde. Hi'j leut een aendtien buten de stad 't kesteel Toutenburg bouwen. Veno wördden 't bestuurscentrum veur de drei noordelijke pervincies, mar verleur dizze rolle doe de Tachtigjaorige Oorlog uutbrak. In de ieuwen daornao kwienden de stad weg.
In de twiede helfte van de 19e ieuw bluuiden Veno weer eempies op. De slötgrachte van 't Olde Huys wördden een visseri'jhaven en 't kesteel wördden daelehaeld. Doe in 1859 't eilaand Skoklaand ontruumd wördden, kwammen de mieste Skokkers temidden van de resten van 't kesteel te wonen. Op 't aende van de 19e ieuw hebben ze een ni'je haven ebouwd en ontstund een specifiek vissersskip, de Vollenhovense bol. Deur de anleg van de Ofsluutdiek (1932) kwaamp d'r an de Zuderzeevisseri'je een aende. Veno wördden in 't begun van de Twiede Wereldoorlog belangriek as waarkhaven veur de inpoldering van de Noordoostpolder.
In 1818 wördden Veno op-edield in Stad Veno (de stad) en Ambt Veno ('t plattelaand dat as d'r bi'j heurden). In 1942 hebben de Duutsers stad en ambt weer bi'j mekaer edaon. In 1957 gruuiden de gemiente Veno mit tien hectare, deurdat ze d'r een stokkien van de Noordoostpolder bi'j deuden.
In 1973 gunk de gemiente saemen mit onder aandere Blokziel, Gietern en Wannepervene en ontstund de ni'je gemiente Briederwiede, mit Veno as heufdplaetse. In 2001 gungen Briederwiede en Iesselham op in de gemiente Stienwiek. Dizze gemiente veraandern twie jaor laeter van naeme. De bewoners vunden dat een naeme as Kop van Oaveriessel of Stienwiekerlaand beter zol weden, umdat 'Stienwiek' joe deud denken dat de aandere gemienten deur Stienwiek op-esloekt waeren. Dus wördden 't Stienwiekerlaand.
Veno leeft vandaege grotendiels van toeristenvolk. Een aendtien buten de plaetse lig in de Noordoostpolder 't Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium.
De viering van 't 650-jaorige bestaon as stad op 12 juli 2004 was Mr. Pieter van Vollenhoven bi'j. Zie hebben hum töt erebörger van de stad benuumd. Zien achternaeme hef trouwens niks mit 't stadtien te maken.
Omkrieten
[bewark | bronkode bewarken]Veno is een klein stadtien in de zogenaemde Kop van Oaveriessel. Plaetsen in de omkrieten binnen: Sint-Jansklooster, Blokziel, Gietern, De Sluus, Marknesse, Kraggenburg, Wannerpervene, Belt-Schutsloot en Gällemuun. Veno bi'jlanges streumt 't Vollenhoverkanaal, dat uutmondt in 't Zwatte Meer. An de aandere kaante giet 't hen Blokziel, of via de Ettenlandse Kolk hen de Kleine Beulakerwiede. In Veno is een diekring an-elegd. De plaetse lig haoste hielendal op keileem. In Veno wonen veule veurmaolige Skokkers.
Evenementen, tradities en trekpleisters
[bewark | bronkode bewarken]'t Evenementenseizoen in Veno begunt mit Pinksteren, as de Havendagen ehölden worden. Dan hej 't Skuties-festival (daoras zeemanskoren optreden), een braderie, een oecumenische karkdienst, 't pinksterrieden en een darttoernooi. Op de vierde zaoterdag van juni hej 't Toutenburgfestival, een theater mit Veno zölf as decor. Op de leste zaoterdag van dizze maond holden ze Pleinpop. Op de leste zaoterdag van augustus holden ze 't grote bloemencorso, daoras duzenden mèensen op ofkoemen.
D'r binnen veule historische gebouwen. De Grote of Sunt Niklaoskarke is een laetgotische hallenkarke uut omdebi'j 1500. De Kleine of Lieve Vrouwekarke stamt uut 1434; de toren uut 1461. Havezate Oldruitenborgh was vrogger een jachtslot van kesteel Toutenberg. 't Töt 2001 gebruukte stadhuus is van 1621. Ok de vroggere Latiense Skoele uut 1627 gebruken ze niet meer. Partie woonhuzen hebben gevels uut de 17e en 18e ieuw.
Veurzienings
[bewark | bronkode bewarken]D'r binnen in Veno drei basisskoelen. Veur 't voortgezet onderwies gaon de kiender naor Emmeloord, De Sluus en Zwolle. De busdiensten 71 en 171 rieden elk half ure deur Veno en gaon naor Emmeloord, Zwolle en omliggende plaetsen. In de zomer ridt liende 249, de Natuurexpress, daoras toeristen mit deur de netuurgebieden De Wieden en De Weerribben reizen. Langes Veno liggen de N331 en de N762.
D'r binnen vier karken: een roomskattelieke, een griffermeerd-vri'jemeuken en twie karken van de Protestaantse Karke in Nederlaand. In dörpshuus De Burght hebben veule sportverienings heur stee.
D'r binnen twie industrieterreinen, De Weyert en De Schaarkampen. Wieder hef Veno een vri'jwillge braandweer.
De fanfare van Veno is op-ericht in 1905 en dot mit an 't Wereldmuziekconcours in Karkraode. 't Vollenhoofs Visserskoor is wied bekend. 't Christelijk Gemengd Koor De Zeeklaank, op-ericht in 1923, hef Veno as thuusbasis.
Ok lopen d'r twie kuierroutes deur/langes Veno: 't Overijssels Havezatenpad en 't Zuiderzeepad.
Kunnigheid
[bewark | bronkode bewarken]Geboren:
- Sophie in 't Veld (1963), politica
- Wolter Huisman (1931-2004), skeepsbouwer
- Marti ten Kate, atleet
Ewoond:
- Hendrik van Heerde, skriever van Garriet Jan en Annegien
- Georg Schenck van Toutenburg, stadholder
- Bernardus Bosch, predikaant
Verwiezings
[bewark | bronkode bewarken]Uutgaonde verwiezings
[bewark | bronkode bewarken]
|
Dit stok is eskreven in 't Stellingwarfs van Stienwiekerlaand. |
Galleri-je
[bewark | bronkode bewarken]-
Stroate -
Markte -
Kleinen Karke (veuraanzicht) -
Groten Karke (zi-j anzicht)
 | Plaatsen in de gemiente Stienwiekerlaand |  | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Oaveriessel · Steden en dörpen in Oaveriessel Nederlaand · Previncies · Gemientes | ||||||||||||||