Schrieverskring

Een schrieverskring (ok skrievers-, schriewers-, -kreenk, in Duutslaand ok Schrieverkring) is in de Nedersaksische schrieverije een begrip veur een orgenisatie van schrievers uut een bepaolde regio, of een paar an mekare grèenzende regio's. Wat of der krek an activiteiten plaatseviendt kan per schrieverskring variëren: bijienkomen um oen wark veur te dragen, aandermans wark te heuren en mekaars wark te bespreken, een tiedschrift uutgeven, individuele warken of bloemlezings publiceren, literaire evenementen organiseren, wedstrieden uutschrieven, de streektaalschrieverije anjagen, enzowieder. Der is ok een gezelligheidsaspect.

Of schrieverskringen literair inesteld bint en/of heur richt op meer leegdrömpelige schrieverije kan per kring verschillen. Ok binnen een kring kunt der wat det anbelangt verschillende zienswiezen bestaon. In de Drentse Schrieverskring kreej rebulie tussen meer beholdende, treditionele schrievers, die heur ei kwiet kunden in tiedschrift Oeze Volk, en lu die een modern-literaire kaante uut wolden en teboes wolden breken; dizze lesten richtten in 1979 't tiedschrift Roet op.

De term 'kring' viej ok weerumme in orgenisaties op 't gebied van de Nedersaksische taal die niet specifiek schrieversverbaanden bint, zoas de Kreenk vuur de Twentse Sproak en de Groafschupper Plattproater Kring. De in 1957 in 't ende ezette Schrieverskring Achterhook en Liemers wiezigde later de name in Dialectkring Achterhook en Liemers um ok niet-schrievers de gelegenheid te geven lid te wörden.

Geschiedenis

Beguntied

De eerste schrieverskringen as zodaonig wördden de iene nao de aandere in de eerste helfde van de jaoren vieftig van de twintigste ieuw opezet in 't kader van de Nedersaksische Beweging, een periode van regionalisme en streektaalactivisme in noordoost-Nederlaand en de angrèenzende Duutse regio's. In körte tied kwamen der alderhaande initiatieven van de grond, van de oprichting van schrieverskringen en regionaole umroepen töt 't instellen van een leerstoel Nedersaksisch an de Rieksuniversiteit Grunning. De mieste schrieverskringen sleuten heur an bij de aoverkoepelnde Sassische Schrieversbund, die in 1955 in 't Twèentse Maarkel opericht wördden. Binnen de Nedersaksische Beweging waren de schrieverskringen niet allent kringen veur 't anfietern van de schrieverije, mar ok regionaole groepen waor veurstanders van en sympathisanten mit de Nedersaksische gedachte menare tröffen en neis en ideeën uutwisselden. Mit menare vörmden de regionaole kringen 't netwark van de Nedersaksische Beweging.

In de euforische beguntied wolden verscheiden kringen nog hiel wat anpakken. Zo wol de Sallandse Schrieverskring een Oost-Nederlandse Academie opzetten naor veurbield van de Fryske Akademy, intied det de Twentsche Schrieverskreenk een Twèents jaorboek wol starten naor veurbield van Duutse regio's zoas de Graofschop Benthem. (Een Jaarboek Twente, mit ok ruumte veur Twèentstalige bijdrages, kwaamp der in 1962.) De kringen mussen meer wezen as allennig clubs veur schrievers onder menare: ze waren mit bedoeld um de streekcultuur in briedere zin uut te bouwen. Ze mussen daorumme gien elitaire bastions wezen, mar ok openstaon veur revueschrievers, liedtiesschrievers, veurdrachtskeunsteners en lu die stokkies schreven in de neisbladen. Volk det niet schreef wördden opereupen um de platschrievers te lezen. De schrievers mussen betrökken wezen bij de regionaole umroepen, zodet ok via de radio 't Nedersaksisch verstarkt zol wörden. Temidden van dizze briede insteek waorschouwde iene as Hendrik Entjes det de streektaalschrieverije heur niet much beparken töt huselijke stokkies aover de eigen umgeving. Der mus experimenteerd wörden en ok jonkvolk mus an de schrieverije.

Wieder verloop

Al rap wördden de ambities wat emaotigd. In de zin van 't hölpen teweegbrengen van een bried onder 't volk edreugen 'Nedersaksische wedergeboorte' kunden de schrieverskringen heur visioenen niet waormaken. Op meer bescheiden schale wördden der meer terechte ebracht, zoas de uutgave van Nedersaksische bloemlezings. Partie kringen sleupen nao verloop van tied stillegies in, toen de fut van de Nedersaksische Beweging deruut was, verscheiden schrievers een daggien older wördden en meerdere bezielende feguren (waoronder Herman Bezoen, Jan Naarding en Arnold Rakers) uut de tied ekomen waren. Aandere kringen, zoas de Drentse Schrieverskring, bestunden verscheiden decennia, zetten in de loop van de jaoren een hiele köppel volk an töt schrieven en gaven anleiding töt prakkezaotsie aover de aord en opdracht van de streektaalschrieverije.

Een latere aoverkoepelnde orgenisatie was 't in 1966 operichte Verbond van Neersasse Dialectkringen. Dit Verbond wördden in 2002 opeheven en opevolgd deur 't Verbond van Nedersaksische Dialectkringen, daor as een köppel Gelderse en Aoveriesselse schrievers- en streektaalkringen onder vaalt. 't Verbond van Nedersaksische Dialectkringen gef 't blad De Moespot uut, det oorspronkelijk in 1958 as De Moospot opericht was. Wieder hej as dakorgenisatie nog de Schrieversbond Overiessel.

Ok roem nao de tied van de Nedersaksische Beweging wördden der nog weer neie schrieversverbaanden opezet, al dan niet mit gebruukmaking van de term 'schrieverskring'. Mangs bleek der veule meugelijk as kringen heur richtten op een starke plaatselijke identiteit, zoas de Gællemuniger Taelkrink die in 't stadtien Gällemuden gaanks gunk mit veurleesaovenden, verhalenwedstrieden, radio-uutzendings, tentoonstellings en streektaalfestiviteiten. De Stellingwarver Schrieversronte in de Friese Stellingwarven gruide uut töt de naor verholding grootste streektaalorgenisatie van Nederlaand en is niet allennig doende mit schrieverije, mar mit de Stellingwarver cultuur, geschiedenis en identiteit in briede zin. Van de Friese taalbeweging naamp de Schrieversronte de 'sutelaktie' aover: langs de deuren gaon mit krulewagens vol boeken um de Stellingwarfstalige schrieverije onder 't volk te brengen.

Lieste van schrieverskringen

Waor bekend bint 't jaor van oprichting en 't eventuele jaor van opheffing (of uutscheiden mit activiteiten) anegeven.

Drentse Schrieverskring (1953 - 1996, heropericht in 2012)
Dialektkringe Salland en OostVeluwe (1955 - heden)
Graafschupper Schrieverskring (1956 - ?)
Grunneger Schrieverskring (1956 - ?)
Sallandse Schrieverskring (1956 - ?)
Schrieverkring an Ems un Vechte (1956 - umdebij 1965)
Twentsche Schrieverskreenk (1956 - nao 1961)
Schrieverskring Achterhook en Liemers (1957 - heden; name in 1973 ewiezigd in Dialectkring Achterhook en Liemers)
Schrieverkring Münster
Oldenbörger Schrieverkring (actief in 1965; bron: Dörp en Stad, jk. 17, nrs. 11-12, nov/dec 1965)
Stellingwarver Schrieversronte (1972 - heden)
Gællemuniger Taelkrink (1973 - heden)
Dialectkring De Vechtstreek (1988 - eerste helfte jaoren negentig)
Skrieverskring Noordwest-Overiessel (1996 - heden)
Schrieverkring Weser-Ems

Bronnen

F.G.H. Löwik (2003), De Twentse Beweging: strijd voor modersproake en eigenheid, Stad: Rieksuniversiteit Grunning
Helmut Lensing (2021), 'Die Grenzüberschreitende Niederdeutsch-Bewegung in den Jahren nach dem Zweiten Weltkrieg in der Region Emsland/Grafschaft Bentheim und den östlichen Niederlanden', in Henk Bloemhoff en Henk Nijkeuter (red.), Jaorboek Nedersaksisch 2 (2021), Oosterwoolde: Stichting Sasland, pp. 109-147

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.