Jan Niehoff

Jan Samuel Niehoff (Winzum, Grunning, 3 meert 1923 - n Daam, Grunning, 28 april 2014) was een Nederlaandse schoelarts, vertaler, redacteur, bieldend keunstener en Grunnings- en Nederlaandstalig schriever.

Levensloop

Niehoff gruide op in Winzum, daor as zien volk in 't onderwies warkten. Hij gunk naor 't Praedinius Gymnasium in Stad en studeerde eerst wat jaor Nederlaands en geschiedenis, mar keus in 't lest veur een studie medecienen umdet e maank en mit mèensen wol warken. De studie wördden onderbreuken deur de oorlog: um de Arbeitseinsatz te ontlopen, mus e onderduken. Ok gunk e een toer op kustvaarders mit hen de Oostzeelaanden en de Middellaandse Zee, allewal zien moe daor, wegens de onderbreking van zien opleiding en de gevaoren op zee, niet wies mit was.

In 1957 wördden e schoelarts, veureerst wat jaor in Beilen, daornao van 1961 töt an zien VUT in 1984 in n Daam. Dit wark had e liever as een huusartsenpraktiek, waorvan e miende det e gien tied zol aoverholden veur zien veule aandere bezigheden en interesses.

Schrieverije en redacteurschop

In zien studententied was Niehoff redacteur van studentenweekblad Der Clercke Cronike. Hij zette hum veulvuldig in veur 't behold van 't Grunnings, beveurbield in zien bijdragen veur de Regionale Omroep Noord. Hij was hellig op de algemiene laksheid tegenaover de eigen taal en richtte mit Simon van Wattum en Willem Diemer in 1954 't Grunningstalige, later Nedersaksische, literaire tiedschrift 't Swieniegeltje op. Vanof 1960 zat e wat jaor, mit onder aandern Jan Boer, Ite Hamming en Albert Sassen, in de kemissie die op verzuuk van de Groninger Culturele Gemeenschap psalms en gezangen in 't Grunnings aoverzette.

Van de Regionale Omroep Noord was e freelance-mitwarker van 1946 töt en mit 1963; hij dreug boekbesprekings, klaankbielden, heurspöllen en praoties bij, daor as een keuze van epubliceerd wördden as Oetstreud op wiend (1962). In 't Cultureel Maandblad van 1968 stund zien gedichtencyclus 'n Haalf Dozien Zeeanemonen', mit as thema de zeevaort; partie van dizze gedichten wördden etoonzet en uutezunden deur de regionale umroep. Ok was e betrökken bij 't Maandblad Groningen. Verscheidden warken vertaalde e uut 't Duuts, zoas Wolfgang Borchert zien heurspöl Draußen vor der Tür (Boeten veur deure), en uut 't Engels, zoas Thornton Wilder zien tenielstok Our Town (Ons Lutje Stad). Dit stok wördden in 1962 opevoerd in de Stadsschouwbörg in Stad.

In 1956 kreeg e de Culturele pries van de pervincie Grunning veur zien geïllustreerde dichtbundel Vuurschip. In 2002 hebt ze hum benuumd töt Ridder in de Örder van Oranje-Nassau. De Grunninger folkgroep Törf hef tekstmateriaol van Niehoff gebruukt, en de zangeres Carla van Renesse zung zien gedicht 'Laifde aan de haoven'. Niehoff zien literaire schrieverije is veur een groot diel verspreid en kuj lastig bij komen.

Bieldend keunstenerschop

Niehoff bracht humzölf 't tieken en schildern bij en gebruukte alderhaand technieken, waoronder aquarel, Oost-Indische inkt, crayon, kleurkriet, gouache en eulievarf. Ok maakte e sculpturen van holt, metaol en aandere materiaolen. In zien studententied was e bij Dye Linetreckers. Zien wark wördden mit de tied stilistischer; allent de essentie bracht e nog töt uutdrokking. In de loop van zien levend exposeerde e veule, miest in Grunning mar ok buten de pervincie en in Duutslaand. In n Daam was e bestuurslid van De Noordelijke Kunsthof.

Activisme

Niehoff voerde actie tegen 't verleggen van de pervinciegrèenze toe as 't dörp Lauwersoog meugelijk bij Frieslaand zol wörden edaone. Hij zette hum in veur 't behold van 't middelieuwse karkien van Heemskes det, krek as 't dörp Heemskes zölf, opesloekt dreigde te wörden deur de oprukkende industrie van Delfziel. Veur havenstad Delfziel perbeerde e de holten dreimastsbark Pieter Albert Koerts te beholden as jeugdharbargschip. 't Actiefst was e in 1969 tegen 't Plan Kikkert, toe as Tweede Kamerlid Hendrik Kikkert (CHU) 't in 't zin had um in Westerwoolde een groot militair oefenterrein in te richten.

Uutgaves

Vuurschip (gedichten, Nederlaandstalig mit twee gedichten in 't Grunnings, 1955)
Boeten veur deure (heurspöl, aoverzetting van Wolfgang Borchert zien Draußen vor der Tür, 1960)
Groningen in het licht van de Conjunctuur (opstel, 1961)
Oetstreud op wiend (radiocolumns veur de Regionaole Umroep Noord, 1962)
Gegist behoud (gedichten, Nederlaandstalig mit twee gedichten in 't Grunnings, 1963)
Leer mij ze kennen... de Groningers (1966)
Tot over het merk (gedichten, Nederlaandstalig 1968)
Van Wierde tot Waterschap (1974)
Krummel - een bijzonder dier (gedichten, 1992)
Overlevern hou of t bouk Taoteking ontstoan is (aoverzetting van wark van Bertolt Brecht, Apeldoorne, 1994)
Weerom is anders (gedichten, Nederlaandstalig, 1999)
Right or wrong - mien schip (2002)

Bronnen

Streektaalzang.nl aover Jan Niehoff
P.J. van Leeuwen (1984), Geschiedenis van de Groninger Literatuur

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.