't Swieniegeltje

't Swieniegeltje, tiedschrift föör vaderland en moderspråke

Börstbield van Simon van Wattum, ien van de drievende krachten van 't Swieniegeltje

David Hartsema (hier mit zangeres Lenny Kuhr), mitwarker an 't Swieniegeltje

't Swieniegeltje was een literair tiedskrift veur skrieveri'je in de verskillende Nedersaksische/Platduutse dialecten, det van 1954 töt 1959 in Knoal uutegèven weur bi'j J.A. Eerelman. Initiatiefnemer was de dreientwintigjaorige Grunninger dichter Simon van Wattum. Onder de (wisselnde) redacteurs waren Willem Diemer, Jan Niehoff, Arnold Rakers, Gerard Vloedbeld, Simon van Wattum en Harm Werners (Gerard Nijenhuis). In 't Swieniegeltje stunden gedichten, verhalen, essays, teniel, liedties, boekbesprekings en ummezettings.

Ontstaon

't Tiedskrift ontstund in 't kader van de Nedersaksische Beweging, een riege initiatieven van taalwetenskoppers en skrievers in 't Nedersaksisch um 't Nedersaksisch an te fietern as skrieftaal zowal as taal veur 't dagense gebruuk. Ien van de kenmarken van de beweging en 't tiedskrift waren de samenwarkingsbaanden maank platskrievers uut Nederlaand en de Duutse greensstreek. 't Tiedskrift begunden as Grunnegs literair blad. De redacteurs zetten heur of tègen 'de lu, dij de jonge Grunneger letterkunde de nek omdraaien willen met aalbumverskes, veurlopen en bakken vertellen.' De pleitbezörger van 't Grunnings Kornelis ter Laan was niet bliede mit 't neie blad: hij vun det de krachten beter verienigd kunden wörden in de bestaonde bladen Dörp en Stad en Haim en Heerd, daor as e bij betrökken was. Ok was e der verkeerd aover det de redactie van 't Swieniegeltje in een parsbericht eschreven had dej Dörp en Stad niet cultureel of literair kunden numen.

Vanof 't begun stunden d'r ok teksten in 't Nederlaands in 't Swieniegeltje. Al rap, mit dri'j, vier nommers, weur 't blad interregionaol en deu 't de baander lös veur de verschillende variaanten van 't Nedersaksisch. Toe as in juni 1955 in Maarkel de Sassische Schrieversbund opericht wördden, wördden 't Swieniegeltje 't orgaan van de bij dizze bond anesleuten regionaole schrieverskringen.

Onder de skrievers die in 't Swieniegeltje publiceerden, waren Jan Boer, Johanna van Buren, Klaas Heeroma, Hans Heyting, Derk Sibolt Hovinga, Arend Lamm, Anne van der Meiden, Karl Sauvagerd, Wilhelmine Siefkes, Gerard Vloedbeld, Harm Werners en Gerriet Wilms. Van de redacteurs drokten bename Diemer mit zien veule bi'jdrages een stempel op 't blad. Naost alderhaand literaire inhold, weur d'r in 't blad veule prakkezeerd oaver 't uutbouwen van 't Nedersaksisch as cultuurtaal.

Skriefwiezes

Um mekare oaver de laandsgrèenze in de mute te kunnen kommen, weur deur Rakers en de Drèentse taalkundige en skriever Jan Naarding een mandielige skriefwieze ontwikkeld veur platskrievers uut Nederlaand en Duutslaand. Dit systeem, de Vosbergenschriefwiese, sleug niet an en weur buten bi'jdrages veur 't Swieniegeltje um mar biester weinig gebruukt. In 't blad wördden zowal dizze ni'je skriefwieze as op 't Nederlaans en Duuts ebaseerde skriefwiezes gebruukt.

Ende en naolaotenskop

Nao vief jaorgangen mus 't Swieniegeltje d'r deur financiële problemen mit uutskeiden. Swieniegeltje-mitwarker Arno Piechorowski nuumde as redens veur 't uutskeiden: weinig abonnees, gebrek an subsidie en betune schrieversbijdrages. 't Ideaol van een Nedersaksische wedergeboorte brokkelden in dezölfde tied of. De kring van lezers en skrievers van 't Swieniegeltje was altied veur 't grootste diel töt Nederlaand beparkt ebleven, in stee van ok angrèenzend Duutslaand te umvatten. Binnen Nederlaand was d'r mangs drokte tussen provinciaolen an d'iene kaante en lu die heur een grote, interprevinciaole en internationaole Nedersaksische roemte veurstelden an d'aandere kaante. Juust de roemere blik har de meugelijkheid van subsidiëring deur regionaole instellings of-esnene.

In 1959 wördden deur Gerhard ten Holt 't Nedersaksisch literaire tiedschift Moderspråke en Nåberschůp begund. Deur zeekte van ten Holt stopten het blad nao zes nommers. In 1965 hebt veurmaolige mitwarkers van 't Swieniegeltje vanni'js eprebeerd een grèensoaverskriedend literair en cultureel tiedskrift te maken. Van dit tiedskrift, Weerwoord, wördden mar drei nommers uutebrocht. Een groepien ieveraars uut Swieniegeltje-kringen zette de Sasland-Riege op, die via Van der Veen's Uitgeverij in Winschoot een koppeltien boekuutgaves verzörgde. De eerste daorvan was Joh. F. van Buren. Keur uut heur gedichten (1961), verzörgd deur Hendrik Entjes. Vanuut dezölfde kringen wördden in 1965 Stichting Sasland opezet, een stichting veur 't anfietern van belangstelling veur en kennis van taal en cultuur in 't Nedersaksische taalgebied.

End jaoren zeuventig leut hum 't kört verskienende tiedskrift De Pennevogel inspireren deur de bedoeling van 't Swieniegeltje um een stee te bieden an literaire skrieveri'je in verskillende Nedersaksische dialecten. Mit 't deelgaon van De Pennevogel kwaamp 't Drèentse letterkundige tiedskrift Roet op, det töt vandage nog een stee böd an Nedersaksische schrieveri'je uut Drenthe en daorbuten. Toch bint Roet en vergeliekbere hedendaagse tiedskriften geografisch niet zo bried orienteerd as doemaols 't Swieniegeltje.

Literetuur

• Willem Diemer (red.) (1985), Eendracht & twist. Uit het archief van het letterkundig tijdschrift "'t Swieniegeltje" (1954-'59), Stad: Stabo/All-Round
• Hendrik Entjes (2008), 'Nedersaksische letterkunde onderweg'. In Henk Bloemhoff, Jurjen van der Kooi, Hermann Niebaum en Siemon Reker (red.), Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde, Assen: Van Gorcum
• F.G.W. Löwik (2003), De Twentse Beweging : strijd voor modersproake en eigenheid, Stad: Rieksuniversiteit Grunning. Heufdstok vieve en zesse

Rifferenties

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.