Gottschalk van Orbais

Gottschalk van Orbais (bi'j Mainz, um-en-bi'j 803 - Hautvilliers, 30 oktober, tussen 866 en 870) was een Saksische monnik die een varregaonde predestinatieleer verkondigden en daorumme veroordield wördden.

Ofkomst

Gottschalk - zien name betekent 'knecht van God' - wördden geboren as zeune van een Saksische graof. Zien va hef hum als puer oblatus (eschunken jong) ofestaon an 't klooster van Fulda (Hessen). Dit gebeurden rond de tied det Karel de Grote, die de Saksen had ekerstend, uut de tied kwaamp. 't Jong zien arfgoed wördden tegeliekertied an 't klooster oaveredragen, zoas det de Regel van Benedictus veurschreef.

De kienderschenking

Krek in Gottschalk zien tied beleefden de kienderschenking, de oblatie, heur hoogtepunt. Volngs de Akense concilies van 816/817 mos de oblaat hum zien hiele leben an de Regel holden. Mede deur dizze lebenslange gebondenheid an 't klooster bluuiden in de middeleeuwen de kloosterschoelen en universiteiten. De wetmaotigheid van de bindende oblatie wördden nog ies bekrachtigd op 't concilie van Wörms (868), al had paus Nicolaas I eschreben: "D'r is gien goeds det niet vri'jwillig is." De kienderschenking wördden uuteindelek in 1430 ofeschaft.

Onder Hrabanus

De jonge Gottschalk stund in Fulda onder 't gezag van de olde Hrabanus Maurus, ien van de miest gezaghebbende theologen van zien tied. Hrabanus was in de leer ewest bi'j Alcuinus van York, de 'architect van de culturele renaissance van 't Fraankische Riek'. Op Reichenau in 't Bodenmeer rondden Gottschalk de schoele of. Hrabanus had veur Gottschalk een monastiek leben veur ogen, mar dizze was 't daor nog niet mit iens. Hi'j zee det hum zien gelofte ofedwongen was en det zien plaatsing in 't klooster in stried was mit 't Saksische recht. In 829 dienden de zaak in Mainz. Gottschalk wördden in 't geliek esteld, mar Hrabanus bereupten hum op keizer Lodewiek de Vrome mit een geschrift, De oblatione puerorum (Oaver de oblatie van jonggies). D'r wördden bepaald det Gottschalk kloosterling blieben mos, mar hi'j mucht oaver-eplaotst wörden naor 't klooster van Orbais.

Gottschalk zien bosschop

In Orbais vuulden Gottschalk hum anetrökken töt de waarken van Augustinus (354-430). Op grond van dizze karkevader kwaamp hi'j een varregaonde leer van dubbele predestinatie an te hangen. Dizze leer höld in det God veurbestemt wie of ter in de hemel kump en wie of ter in de hel kump. Slechts een klein antal mèensen is veurbestemd veur verlossing. Gottschalk verleut het klooster in Orbais zonder toestemming en trök deur Italië um zien bosschop te verbreiden. Hi'j vund aordig wat anhangers. In Reims wördden hi'j töt priester ewi'jd, mar niet deur de bisschop van het bisdom daor as hi'j einglijk bi'j heurden. Ok in oostelk Europa deud Gottschalk missiewaark.

Veroordieling

Toen as Hrabanus heurden oaver Gottschalk zien predikaosies, klöm hi'j in de pen en schreef stökken teeng zien olde leerling. Krek toen Hrabanus ni'je ienvloed kreeg as aartsbisschop van Mainz, kwamen hi'j en Gottschalk bi'j menare umme te twisten oaver heur meningsverschillen in anwezigheid van koning Lodewiek de Duutser. Dizze synode veroordielden de leer van Gottschalk. De monachus gyrovagus (zwarvende monnik) wördden ofeschilderd as een i'jdele onruststoaker. Een jaor later, in 849, perbeerden hi'j hom opni'j te verdedigen, mar hi'j wördden weer veroordeeld. Zien schrieveri'je wördden verbraand en hi'j wördden egeseld en veroordield tot lebenslange opsluting in 't klooster van Hautvilliers bi'j Reims.

Gevangenschop

In Hautvilliers maakten hum aartsbisschop Hincmar van Reims 't leben zoer. De stried oaver de predestinatie gunk wieder. Verscheiden belangrieke theologen stelden heur achter Gottschalk op en schreven det uut de Schrift en Augustinus wel degelijk een dubbele predestinatie blek. Mar um poletieke redens kon Hincmar hum staonde holden. In 863 wordden Hincmar deur paus Nicolaas I naor 't concilie van Metz ereupen, mar hi'j is nooit egaone. Gottschalk is niet lange daornao in Hautvilliers esturven zunder hom mit de karke te verzoenen.

Waark

Gottschalk was een schaarp denker, mar hi'j wus hum niet te matigen, wat hum dan ok parten speulden. 't Mieste van zien waark is niet bewaord ebleben. Fragmenten van zien schrieveri'je bint anehaald deur aandere schrievers en bint op die manier bewaord ebleben. Hincmar zien opstel De una et non trina deitate (Oaver de iene en niet dreivoldige God) is ekaant teeng Gottschalk zien prakkezaosies oaver de dreivoldigheid van God. Hincmar beschuldigden Gottschalk van polytheïsme. Gottschalk hef ok eschreben oaver de aord van de eucharistie en oaver grammatica. In 1931 wördden zien waark De praedestinatione (Oaver verbestemming) ontdekt in een biebletheek in Bern. Mar liefst seubentien van zien gedichten bint bewaord ebleben. Bekend is 't gedicht Ut quid iubes pusiole (Waorumme vraog ie mi'j te zingen), det verschillend eïnterpreteerd wördt. Partie lu denkt det 't an 't Christuskiend ericht is. De eerste strofe luudt:

Ut quid iubes, pusiole,

quare mandas, filiole,

carmen dulce me cantare,

cum sim longe exul valde

intra mare?

o cur iubes canere?

Waorumme wil ie, jonggien,

waorumme vraog ie, zeuntien,

de'k oe een zuut liedtien zinge,

ik binne ja zo wied verbannen

in dizze zee.

Waorumme vraog ie mi'j te zingen?

Bronnen

Alders, Hanny, Waarom vraag je me te zingen...? Een levensgeschiedenis, Conserve, 1988
Boswell, John, Christianity, Social Tolerance, and Homosexuality: Gay People in Western Europe from the Beginning of the Christian Era to the Fourteenth Century, The University of Chicago Press, 1980
Boswell, John, The Kindness of Strangers: The Abandonment of Children in Western Europe from Late Antiquity to the Renaissance, Pantheon, 1988
Catholic Encyclopedia, The Encyclopedia Press, 1914
Diem, Albrecht, Een verstoorder van de ordo: Gottschalk van Orbais en zijn leer van de dubbele predestinatie, in: Mayke de Jong, Marie-Thérèse Bos en Carine van Rhijn (saomenstellers), Macht en gezag in de negende eeuw, Utrechtse Historische Cahiers, jaorgang 16, nr. 2/3, Verloren, 1995
Johnson, Gregory, A Bibliographical Review of Historiography on Gottschalk: A Persecuted Medieval Augustinian, St. Louis University, 1999
Jong, Mayke de, Kind en klooster in de vroege middeleeuwen: Aspecten van de schenking van kinderen aan kloosters in het Frankische Rijk (500-900), Academisch Proefschrift, 1986
Schulte Nordholt, Jan Willem, Waarom wil je dat ik zing?, Boekmakerij Gert-Jan Buitink, 1995

Uutgaonde verwiezing

The Gottschalk Homepage

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.