Graedske

Graedske. Een Twentse familiegeschiedenis is een streeknovelle uut 1955 deur de Hengelse schriever Johan Gigengack. De novelle, die uutkwaamp bij uutgeverije Twente in Hengel, giet aover de vieftienjaorige baandrekel en boerenzeune Graedske Oostendorp en die zien dörpsgeneuten. Gigengack schreef de novelle in 1955 tiedens zien militaire dienst en gaf Graedske slim autobiografische trekken.

't Verhaal speult zo midden twintigste ieuw in een niet bij name enuumd dörp en is eschreven in 't Nederlaands mit dialogen in 't Oost-Twèents. Allent de dikke lu op 't dörp - de plietsie, de pestoor, 't schoelheufd, de dokter - praot gien Twèents. De novelle hef een treditionele thematiek, aover liefdes, drokte en staandsverschil in een plattelaandsgemienschop, waorbij partie treditionele (mar al verdwienende) gebruken zoas de spinvesite beschreven wördt. Naor Gigengack zien eigen femilie - karmsevolk - wördt verwezen mit een varsien det op een karmse op 't dörp ezungen wördt:

Biej Giekengack in de mölle,
dat kost nich völle.
Doar goa'j met kop en koonte,
wa dree-moal in de roondte.

't Boek wördden goed ontvangen en wat maol herdrokt (tweede drok 1961; darde drok bij Witkam, Eanske, 1979). De Twèentse schriever Gerard Vloedbeld kun 't begroten, schreef e in 't Swieniegeltje, det niet 't hiele verhaal in 't Twèents eschreven was. Gigengack had det niet edaone umdet e miende det lezers zoks te vermuiend zolden vienden. Veur de RONO besprak Hendrik Entjes de novelle in 't pergramma 'Tussen grééns en Iesselt'.

Inhold

Graedske verklapt an zien moe det zien zusse Dientje wat hef mit Beernd, de twintigjaorige knecht bij heur op de boerderije. De moe, Trui, perbeert te verbieden det Dientje ummegaank hef mit Beernd, die zij zet as te min veur heur dochter (hij hef ja gien eigen boerderije en zal der ok gieniene arven). De va, Herman, is der milder aover estemd. Graedske en zien kammeraodtien Toontje van 't Welervèèld gaot uut zwömmen in een plasse op de hei en ontdekt in de bossies een neie fietse. 't Lek um een gestolen fietse te gaon, en de verdèenking kump op Beernd te valen. Mar ok rond die tied krig Graedske der spiet van det e tegen zie moe eklikt hef aover Dientje en Beernd. Hij begunt namelijk toeverdaans meer te begriepen aover gevulens die jonges en maagies veur menare kunt hebben. Wieder vat bij hum de aovertuging post det e priester wil wörden.

Bronnen

• F.G.W. Löwik (2003). De Twentse Beweging : strijd voor modersproake en eigenheid (dissertaosie). Grunning: Rieksuniversiteit Grunning

Dit stok is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.