Bernhard Uphus
Bernhard (Bernd) Uphus (Meppen, 8 meert 1886 - ok daor, 13 juni 1960) was een onderwiezer en tenielschriever uut Meppen in 't Duutse Emslaand. Hij was betrökken bij de Nedersaksische Beweging, een riege initiatieven in de jaoren vieftig van de twintigste ieuw um 't Nedersaksisch uut te bouwen as cultuurtaal. Hierbij warkten Nederlaandse en Duutse platpraoters in de maande.
Uphus gruide in Meppen op as tummermanszeune. Hij deu de lerarenopleiding in Exin in 't hudige Polen en was onderwiezer in Hännstäe en (van 1908 töt 1914) in Dohren, beide in 't Emslaand. Töt zien pensionering in 1951 was e vervolgens directeur van de dörpsschoele in Häimßen bij Meppen. In Häimßen was e de spil bij de bouw van de schoele, de karke en 't gedenktieken veur in de Eerste Wereldoorlog evalen soldaoten.
Um centerije bij menare te kriegen veur 't gedenktieken schreef Uphus kört nao de oorlog 't bliedspöl De dröge Jan, det op een boerendele opevoerd wördden. Later wördden 't epubliceerd in 't in Berlien verschienende maondblad Das Volksspiel. Nog weer later, van 12 augustus töt en mit 2 september 1956, wördden 't deur Uphus kats vanneis bewarkte stok viefmaol opevoerd in openlochttheater de Waldbühne Meppen. Bij de oeropvoering waren Nedersaksische veurvechters uut zowal Duutslaand as Nederlaand anwezig, waoronder Willem Diemer, Maria Mönch-Tegeder, Christa Brinkers, Arno Piechorowski, Arnold Rakers en Karl Sauvagerd. Ok op de Waldbühne Meppen wördden in 1961 zien stok De Dokterbu(u)r opevoerd. Aandere stokken van hum waren De Spintståve en Doktor Allwissend.
Uphus had wark staon in 't in Grunning epubliceerde Nedersaksische tiedschrift 't Swieniegeltje en was vice-veurzitter van de in 1956 operichte Schrieverkring an Ems un Vechte (daor as Arnold Rakers veurzitter van was). Ok höld e Nedersaksische praoties veur de radio, zoas mit Christa Brinkers 'Räötselraoden in't Emsland' en 'Döntkes van Emslandkinner', en maakte e vertalings van 't Vlaams naor 't Emslaands.
Schrieverije
[bewark | bronkode bewarken]- De dröge Jan: Lustspiel in 4 Aufzügen; in emsländischer Mundart (Bühnenvolksbundverlag, Berlien, 1930)
- De Dokterbur oder Doktor Allwissend. Ein emsländisches Gaukelspiel in einem Vorspiel und vier Akten (Sülvsverlag, Meppen, 1947)
- De dröge Jan: Niederdeutsches Lustspiel in 4 Aufzügen (tweede, kats herziene uutgave, Selbstverlag, Meppen, 1956)
Bronnen
[bewark | bronkode bewarken]- Helmut Lensing (2020), 'Die Niederdeutsch-Bewegung nach 1945 in den Regionen Grafschaft Bentheim, Emsland und Ost-Niederlande', in Osnabrücker Mitteilungen. Mitteilungen des Vereins für Geschichte und Landeskunde von Osnabrück (Historischer Verein), diel 125, Ossenbrügge, pp. 91-116
- 't Swieniegeltje, 1956
- Die niederdeutsche Literatur: Bernhard Uphus
- Meppen.de: Hemsen
- Emsländische Freilichtbühne Meppen: Chronik
|
Dit stok is eschreven in 't Zuudwest-Drèents. |