Ulk (mythisch wezen)

Een ulk, oelk, ollerke, oabeltje of Aulk is een dwarg of kobold uut de Nedersaksische mythologie. De ulk wördt miest of-eschilderd as lillijk van kerakter en wördden gebruukt as kienderschrik. Ulken kent ze an weerskaanten van de Nederlaands-Duutse grèenze. Ze woont op heugtes.

De Emslaandse Aulken

Woongebied

In 't Duutse Emslaand, oostelk van Grunning en Drenthe, lig 't Eleonorenwald. De kern daorvan is een Hudenwald, een bos waorin boeren heur biesten leuten graozen en det daorveur speciaol wördden beheerd. D'r gruuiden ieken, die zodaonig wördden beheerd det ze optimaol ekkels gaven. D'r bint inmiddels ok veul dennen eplaant. In dizze bos woonden de Aulken, de Emslaandse dwargen, in zwarte kleraosie en mit rooie puntmusse. Heur woonplaatse wördden ok an-egeven as de Borsumer en Tunxdruper bargen, de Hexenbargen bi'j Lehe, of 't Doosmoor, een veengebied det tussen Hümmling en Askendorp lag. De kaans dej d'r oaverdag iene tegenkwamen was klein; ze zatten dan vört estopt in ondergrondse holen.

Doen en laoten

's Nachts kwamen de Aulken teveurschien en haalden gruunte en koren van de akkers en melk uut de stallen. Ze kunden heurzölf onzichtber maken en mèensen waren bange veur heur toveri'je. Oorspronkelijk waren de Aulken bescheiden en verzamelden de melkdroppels die deur knechten en meiden emot waren. Later mienden ze recht te hebben op een diel van de melk, steulen melkbussen, kwamen de stallen binnen umme de koenen te melken, botter te karnen of graon mit te nemen. In de sagen bint ze mangs ok neudhelpers en weldoeners, allewal ze daor miestal wat veur terogge vreugen.

't Vörttrekken van de Aulken

Lange leden bint ze uut 't Emslaand vört etrökken; dit zol onder invloed van 't christendom gebeurd wèzen. Ie kunden ze heuren krimmeneren: "Evangelium, Lüden un Klangen driewet us hier ut de Lannen." Ze gungen vört toen heur leider, Ike Aoke, uut de tied kwaamp; dit zol een tieken wèzen van heur dreigende ondergaank. Toen reupen ze: "Ike Aoke is dood," en de daoropvolgende nacht trökken ze naor de Ems. "Haol aower," heurde de veerman zeggen. Hi'j zag d'r mar iene an de oever staon en wol 't kleine bootien lösmaken. Mar een stemme reup: "Pünte mitbringen" (de grote boot). Hi'j schrök hevig toen e zag det d'r een Aulk op de oever stund. 't Mannegien leup de Pünte op; wieder was d'r gieniene te zien. Mar de veerman heurden een constant getrippel van voeties en de grote boot zunk aal dieper in 't water. Hi'j mus van de Aulk zien hoed opholden, die toen deur onzichtbere haanden evuld wördden mit munten. Dreimaol mus e de hoed legen.

De Aulken zolden naor 't noorden etrökken wèzen. D'r hef nooit weer iene wat van eheurd.

Nedersaksisch

• Drèents: ulk
• Emslaands: Aulk
• Grunnegs: oabeltje

Rifferenties

Dit stok is eschreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.