Nedersaksische tiedschriften

Drèents letterkundig tiedschrift Roet

Nedersaksische tiedschriften bint periodieken die in íen of meerdere variaanten van 't Nedersaksisch eschreven bint of, in briedere zin, periodieken in netzölfde welke taal mit Nedersaksische onderwarpen. Dit artikel is ericht op tiedschriften daorin de Nedersaksische taal gebruukt wördt.

In 't Nedersaksische taalgebied bint d'r talloze kraanten, advertentiebladen en Nederlaandstalige tiedschriften daoras mit riegelmaot, of wal ies, gedichten, stiekelstokkies en verhalen in 't Nedersaksisch in verschient. In dit artikel wördt tiedschriften enuumd daorin 't Nedersaksisch historisch een belangrieke stee hef ehad, asok tiedschriften die d'r speciaol bint veur de Nedersaksische schrieveri'je.

Almenakken

Vanof de nègentiende ieuw verschenen Nedersaksische verhaalties, gedichten, anekdotes, woordenliesten en zuks in almenakken in de pervincies Grunning, Drenthe, Oaveriessel en Gelderlaand. Dizze almenakken kwammen alle jaoren uut en bevatten, naost infermaotie van algemien belang, geschied- en volkskundige teksten, mangs in de volkstaal. Dit waren de eerste bladen daoras 't eschreven Nedersaksisch een stee in kreeg.

Driemaandelijkse Bladen

Driemaandelijks(ch)e Bladen, eerste riege

In de Driemaandelijks(ch)e Bladen, veur 't eerst uutegèven in 1901 deur de Vereeniging tot onderzoek van Taal en Volksleven in het Oosten van Nederland, stund onderzuuk oaver 't Nedersaksisch. Ok vunden ie d'r Nedersaksischtalige verhalen in, zoas van de Zwollenaor Willem Kloeke (1852-1934). D'r stunden woordenliesten in, zoas die van de Gelders-Oaveriesselse dialecten, an-elegd deur de 'Nedersaksische pionier' Johan Hendrik Gallée (1847-1908). Ok naamkunde en de studie van Nedersaksische literetuur hadden een stee, en bi'jdrages die de samenhang van 't Nedersaksisch en 't Platduuts behaandelden.

De Bladen stunden onder redactie van de Achterhoekers Gallée en Gerrit Jan Klokman, bi'jestaone deur mitwarkers uut aandere Oost-Nederlaandse regio's. Vanof 1909 deu Jan Bergsma de redactie. In 't crisisjaor 1931 hölden de Bladen op te verschienen, mar een ni'je riege wördden op-ezet in 1949. Hierveur wördden een veriening op-ericht deur Herman Bezoen uut Twente en Jan Naarding uut Drenthe.

In 1955 wördden de Bladen 't orgaan van 't Nedersaksisch Instituut van de Rieksuniversiteit Grunning. In 2002 was 't vanni'js of-elopen mit de Driemaandelijkse Bladen. In de plaatse d'rvan hej sinds 2020 't Jaorboek Nedersaksisch, uutegeven deur Stichting Sasland in Oosterwoolde.

Regionaole bladen mit plaatse veur streektaal

Grunning

De pervincie Grunning was binnen de Nedersaksischtalige gebieden een zwaortepunt van regionaolisme en streektaalliteretuur, wat niet altied haand in haand gunk. De geschiedenis van de Grunningstalige schrieveri'je vaalt, temiensen vanof 1916, goeddiels samen mit de geschiedenis van culturele en literaire tiedschriften. Dezölfde interesse in de regionaole cultuur die aj ok in de Driemaandelijksche Bladen vunden, kooj weerummevienen in 't in 1916 op-erichte tiedschrift "Groningen". Tijdschrift voor de Volkstaal, Geschiedenis, Volksleven enz. van de Provincie Groningen.

De Grunninger schriever en dichter Geert Teis Pzn. (Gerhard Willem Spitzen) bundelden de krachten van de Grunninger tiedschriften en was de eerste heufdredacteur van 't Maandblad Groningen

Twei jaor later wördden dit tiedschrift op-evolgd deur 't Maandblad Groningen, een uutgave van veriening De Grönneger Spraok, mit as ondertitel: Geïllustreerd maandblad voor geschiedenis, volkstaal, kunst, industrie en landbouw van Stad en Lande. Töt 1928 was de heufdredacteur Geert Teis Pzn (pseudoniem van Gerhard W. Spitzen). Teis was onder de indrok van de klassieke Platduutse schrievers en had ok literaire ambities veur Grunning. Mar niet alle Grunningstalige schrieveri'je in 't Maandblad Groningen was literair; een bulte d'rvan was op 't verleden ericht en was bedoeld as uutdrokking van de Grunninger identiteit. Onder leiding van Teis, Jo Rietema en Jelte Dijkstra gunk 't blad van algemien cultureel tiedschrift wat meer op 't literaire an. In de oorlog verscheen 't blad niet.

Nao de oorlog gunk 't verdan mit 't Maandblad Groningen, mar in 1946 kwaamp Dijkstra uut de tied en stopten ok Rietema d'r mit. Onder Sien Jensma en Jan Boer kenden 't tiedschrift nog twei jaorgangen. Zi'j nuumden 't in de ondertitel letterkundig tijdschrift en kwamen mit heur literaire ambities de wèensen van een antal jongere streektaalschrievers in de mute. Ie kregen een verschil tussen regionaolisten die de streektaal zagen as uting van 't regionaole eigen, die niet per se literair hoefde te wèzen, en schrievers die strengere literaire maotstaven wolden anholden.

In 1948 kreej een ni'j tiedschrift, Stad en Lande, det de opvolger wol wèden van 't Maandblad Groningen. Zoas dit leste tiedschrift eerder had edaone, naamp Stad en Lande ok Dörp en Stad op, 't mitdielingsblad van de Aalgemaine Verainen Grunnen. Toe as 't nao een enkelde jaorgaank of-eleupen was mit Stad en Lande, wördden Dörp en Stad een zölfstaandig tiedschrift det bestaon zol töt 1971. 't Was een regionaolistisch striedblad en in starke maote de spreekbuus van de regionaolist Kornelis ter Laan.

In 1954 richtten jongere streektaalschrievers mit literaire eisen 't blad 't Swieniegeltje op, det al rap een algemien Nedersaksisch literair blad wördden (zie hieronder meer). De Algemene Vereniging Grunnen, onder veurzitterschop van Ter Laan, mus hier niks van hebben. Ter Laan vund det Dörp en Stad al iederiene genog gelegenheid gaf um hum in 't belang van de pervincie te uten. 't Verschienen van een ni'j blad stelden e geliek an 't vermotten van krachten. De redactie van 't Swieniegeltje had esteld det mit 't vörtgaon van 't Maandblad Groningen 't leste literair-culturele blad veur Grunning was verdwenen. Wieder steuk 't Swieniegeltje meer en meer de haand uut naor aandere Nedersaksische regio's in Nederlaand en Duutslaand, wat muulijk lag bi'j de Grunninger regionaolisten rond Ter Laan (en bi'j regionaolisten elders).

Toen 't eerste nommer van 't Swieniegeltje bi'j de drokker lag, verscheen een parsbericht daorin de vörming van een ni'je stichting, De Groninger Warf, bekend wördden emeuken. De Groninger Warf wol det 't Swieniegeltje op zol gaon in een ni'j op te zetten tiedschrift. Dizze besprekings leupen op niks uut. Veurjaor 1955 verscheen 't eerste nommer van De Warf, cultureel maondblad veur Grunning, det íen jaor bestaon hef en d'r mit uutscheidden mit 't veuruutzicht op een te vörmen Groninger Culturele Gemeenschap, die centeri'je van de pervincie zol kriegen. Dizze Gemienschop kwaamp d'r en begunden in 1958 mit de uutgave van Groningen, cultureel maandblad. Dit maondblad bestund töt 1979 en had oaver 't algemien een hoog literair niveau.

In 1982 kriej in Stad 't Grunningstalige literaire tiedschrift Krödde. Kiekt onder 't heufien 'Krödde' veur meer detail.

Drenthe

Töt 1900 haj in Drenthe weinig literaire tiedschriften. Midden 19e ieuw stunden in 't kört verschienende Drenthina of vergeet mij niet Drèentstalige bi'jdragen van de haand van heufdredacteur Cornelis van Schaick. Langere Drèentstalige verhalen verschenen veural as fulletons in kraanten. Vanof 1929 verscheen 't maondblad Drente (vanof 1948 Drenthe), det wègens de grune umslag een steugien de ondertitel 't Greuntien had. 't Blad was een spiegel van 't opbluuiende Drèentse verienigingslèven, daorin veural Drèentstalige en ok Nederlaandstalige stokken stunden, literair en aanderszins. Ok stunden d'r literaire beschouwingen, boekankondigingen en besprekings in.

Aoveriessel

In Aoveriessel haj van 1953 töt 1981 't tiedschrift De Mars, waorin eschreven wördden aover culturele, maotschoppelijke, economische en toeristische zaken die de pervincie anbelangden. 't Tiedschrift beud ok plekke veur de regionalistische beweging en de Nedersaksische literetuur, en de Twèentse schriever Johan Buursink was een poze endredacteur. Der ontstund verschil tussen de 'Zwollenaren' of pervincialisten an de iene kaante en Twèentse regionalisten an de aandere kaante. De eersten wolden mit De Mars de pervincie Aoveriessel as sociaal-culturele ienheid veuruut hölpen; de lesten richtten heur veural op de identiteit van de regio Twente en waren ok meer van de streektaal.

Stellingwarf

De Stellingwarver schrieveri'je kump goed op gaank in de jaoren zeuventig van de 20e ieuw. Veural in de bladen Stellingwerf (veur Weststellingwarf en umgeving) en De Nieuwe Ooststellingwerver (veur Ooststellingwarf) kriej dan een bulte infermatie over et Stellingwarfs en de taalbeweging die hum daor ontwikkelden. In 1972 verschient 't eerste nommer van 't tiedschrift De Ovend, veur schrieveri'je in 't Stellingwarfs en oaver de Stellingwarven. Kiekt hieronder onder 't heufien 'De Ovend' veur meer detail.

Tiedschriften binnen de Nedersaksische Beweging

Rond de jaoren vieftig perbeerden een miest uut academici en schrievers bestaonde beweging de stee van 't Nedersaksisch te verbetern en contacten te leggen tussen lu die in Nederlaand en Duutslaand gaanks waren mit de streektaal en de Nedersaksische cultuur. De beweging kwaamp mit iene spelling veur 't hiele Nedersaksische taalgebied, de Vosbergenschriefwiese. Dizzend sleug niet bried genog an onder Nedersaksische schrievers en wördt tègenwoordig niet meer gebruukt.

Noaberschopp

Noaberschopp was een grèensoaverbroggend Nedersaksisch tiedschrift veur Twente en 't Münsterlaand, det verscheen in 1932. 't Blad was d'r dus al varre véur de Nedersaksische Beweging van de jaoren vieftig, mar leup daor qua doelstelling op veuruut. Daorumme krig 't hier zien stee as iene van de tiedschriften in de giest van dizze beweging. 't Tiedschrift wol de naoberschoppelijke baanden verstarken en schreef: 'Dütt Blatt [...] sall Brüggen bauen tüsken Ju en us.' De naodrok lag daorbi'j op de mandielige spraoke.

't Swieniegeltje

't Swieniegeltje, tiedschrift föör vaderland en moderspråke

Van 1954 töt 1959 kwaamp in de Grunninger plaatse Knoal 't Swieniegeltje uut, een literair tiedschrift veur schrieveri'je in de verschillende Nedersaksische/Platduutse dialecten. Onder de (wisselnde) redacteurs waren Willem Diemer, Jan Niehoff, Arnold Rakers, Gerard Vloedbeld, Simon van Wattum en Harm Werners (Gerard Nijenhuis). In 't Swieniegeltje stunden gedichten, verhalen, essays, teniel, liedties, boekbesprekings en ummezettings.

Ien van de kenmarken van de beweging en 't tiedschrift waren de samenwarkingsbaanden tussen platschrievers uut Nederlaand en de Duutse greensstreek. Hoewal 't tiedschrift begunden as Grunnings literair blad, weur 't al rap, mit drei, vier nommers, interregionaol.

Onder de schrievers die in 't Swieniegeltje publiceerden, waren Jan Boer, Johanna van Buren, Klaas Heeroma, Hans Heyting, Derk Sibolt Hovinga, Arend Lamm, Anne van der Meiden, Karl Sauvagerd, Wilhelmine Siefkes, Gerard Vloedbeld, Harm Werners (Gerard Nijenhuis) en Gerriet Wilms. Van de redacteurs drokten bename Diemer mit zien veule bi'jdrages een stempel op 't blad. Naost alderhaand literaire inhold, weur d'r in 't blad veule prakkezeerd oaver 't uutbouwen van 't Nedersaksisch as cultuurtaal. Nao vief jaorgangen mus 't Swieniegeltje d'r deur financiële problemen mit uutscheiden.

Twènterlaand en -leu en -spraoke

Van 1956 töt 1961 gaf de Twèentse romanschriever Johan Gigengack 't tiedschrift Twènterlaand en -leu en -spraoke uut (ok de spelling -sproake wördden gebruukt). De Twèentse schriever meister G.B. Vloedbeld hef der redacteur van ewest. Twènterlaand en -leu en -spraoke was verbunden an de in 1955 operichte Twentsche Schrieverskreenk, daor as Vloedbeld de eerste veurzitter van was. 't Tiedschrift scheidden d'r mit uut toen Gigengack deur beholdende Twèentse schrievers de baord wördden ofedaone um zien taboes brekende roman De boetenste duusternis (1961).

De Moospot/De Moespot

In 1958 begunden de Sallandse schrieverskring mit de uutgave van De Moospot. Umdet sommigen de name te Twèents vunden klinken, veraanderden dizze in 1963 in De Moespot. 't Vörreljaors verschienende tiedschrift veur proza en dichtwark in 't Nedersaksisch van Oaveriessel en Gelderlaand wördden in 1966 't orgaan van 't ni'j op-erichte Verbond van Nedersaksische Dialectkringen (Verbond veur Neersasse Dialektkringen), waordeur 't beparkte ledenantal gruuiden.

In 't blad, det vandage nog verschient, viej ok verieningsni'js, ankondigingen van ni'j uutekomen streektaalboeken en redactionele artikels oaver 't Nedersaksisch. Veur De Moespot bint mitandoen en briede leesberheid belangrieker as 't anholden van literaire maotstaven.

De Moespot gebruukt tègenwoordig de in 2000 ontwikkelde SONT-spelling, die uuteprakkezeerd is veur 't hiele Nedersaksische taalgebied in Nederlaand: een passien terogge in vergelieking mit de ambities van de oldere Vosbergenschriefwieze, die ok veur Duutslaand bedoeld was. Midden jaoren negentig was de oplage van De Moespot 1300 exemplaren.

Moderspråke en Nåberschůp

Vanof 1959 verscheen van de uutgever Gerhard ten Holt Moderspråke en Nåberschůp, een tiedschrift det wieder wol gaon in de trant van 't Swieniegeltje. Ten Holt schreef: 'Et müt 'n tiedschrift wödden föör et Volk van Münsterland - Graafschup Benthem - Emsland - Gelderschen Achterhook - Twente en Salland.' Ok in 't gebruuk van de Vosbergenschriefwiese sleut hum Moderspråke en Nåberschůp an bi'j 't Swieniegeltje. Deur slimme ziekte van Ten Holt mus 't tiedschrift nao zes ofleverings uutscheiden.

Ůlenflůcht

Iene van de regionaole schrieverskringen die in 't kader van de Nedersaksische Beweging opericht waren, was de Schrieverkring an Ems un Vechte veur 't Emslaand en de Graofschop Benthem Van dizze kringe kwaamp veurjaor 1959 't eerste, ienvoldig eproduceerde nummer uut van 't huusorgaan Ůlenflůcht. De kringe is mar een paar jaor actief ebleven.

Weerwoord

In 1965 perbeerden twei veurmaolige mitwarkers van 't Swieniegeltje, Hendrik Entjes uut Oaveriessel en Simon van Wattum uut Grunning, vanni'js een grèensoaverschriedend literair en cultureel tiedschrift te maken. 't Kreeg de titel Weerwoord. Mit de Benthemer taalkundige Arnold Rakers was erisselveerd oaver 't opzetten van 't blad, mar Rakers kwaamp uut de tied nog veur 't verschienen van 't eerste nommer. Vanof 't tweide nommer zat Stephan Selhorst uut Raesfeld, Westfaolen in de redactie. Nao 't darde nommer scheidden Weerwoord d'r mit uut.

Twijspaalk

Simon van Wattum, börstbield deur Marten Grupstra in de bieb van Knoal. De dichter Van Wattum was redacteur van 't Swieniegeltje, later van Twijspaalk

Twijspaalk (ondertitel: Moandkraant veur Grunnen), een giesteskiendtien van de Grunninger dichter Simon van Wattum - die ok had mitewarkt an 't Swieniegeltje - wördden op-ezet in 1966. In de redactie zaten Van Wattum en 'Hadewich Klooster', iene van de veule pseudoniemen die Van Wattum in 't tiedschrift gebruukte. Later wördden de redactie uutebreid mit aandern.

Twijspaalk was satirisch van aord, wat later ok 't Drèentse blad Roet in de beguntied kenmarkte. Ok stunden d'r cabareteske stokkies in en gedichten, de leste veural van Van Wattum onder zien pseudoniem Hadewich Klooster. Wiedere mitwarkers waren Hendrik Entjes, Haarm Maaijer, Jan Siebo Uffen en David Hartsema.

Nao negen nummers was 't of-eleupen mit Twijspaalk.

De Pennevogel

't tiedschrift De Pennevogel, op-ezet in 1974, mag dan uut een tied stammen toe as de Nedersaksische Beweging van de vieftiger jaoren al lange was uutedoofd, 't zöcht wal ansluting bi'j 't ideaal van 't Swieniegeltje um een stee te bieden an literaire schrieveri'je in Nedersaksische dialecten in Nederlaand en Duutslaand.

De redacteurs waren Ton Kolkman uut Twente, Jannie Bakker-Rietman uut Gellemuun en Henk Bloemhoff uut Stellingwarf. 't Uutbrengen van De Pennevogel verleup muizem; d'r was gebrek an belangstelling veur. 't Leste, zeuvende nommer, een dubbelnommer, kwaamp end 1979 uut.

Boekenbus

De Boekenbus was een tiedschrift mit besprekings van Nedersaksische literetuur det bestund van 1975 töt en mit 1977. 't Stund onder redactie van de Oaveriesselse taalkundige Hendrik Entjes en de Friese schriefster Tiny Mulder.

Ok de Boekenbus stamt van lange nao de Nedersaksische Beweging van de vieftiger jaoren, mar 't blad was wal ericht op de Nedersaksische literetuur as zodaonig, en niet slechts op iene pervincie of regio. Ok had redacteur Hendrik Entjes ien van de spillen van de Nedersaksische Beweging ewest.

Bladen van lange aosem

Oeze Volk

In 1956 richtten Hans Heyting, Gerrit Kuipers en Harm Werners (schoelname van Gerard Nijenhuis) 't Drèentstalige blad Oeze Volk op. In zovarre heurt Oeze Volk niet bi'j de Nedersaksische Beweging, det 't een blad veur Drenthe was en gien interregionaol blad.

't Ontstaon van Oeze Volk maakten diel uut van een meer algemiene oplèving van 't Drèents. Zo was in 1953 de Drentse Schrieverskring op-ericht. 't Idee was det 't blad een "breed achterlaand" mus hebben en "draogen [mus] worden deur oeze volk". Controversiële onderwarpen waren daorumme taboe en 't blad kreeg een traditionele inslag.

Schrievers van de oldere ginneraties (zoas Grietje Clewits, Lammert Braaksma en Harm Drent) asok jongere schrievers (zoas Roel Reijntjes, Janny Alberts-Hofman en Gré Seidell-Broekhuizen) vunden in Oeze Volk heur stee. In Drenthe wördden een netwark van 'correspondenten' bi'jien ezöcht, die ni'js anleverden en 't blad verspreidden. Deur de briede opzet van Oeze Volk kreej een briedere beweging die 't gebruuk van 't Drèents veurstund. Verscheiden Oeze Volk-schrievers waren bekend van de regionaole radio en gungen op pad um heur wark te laoten heuren en begrip te kweken veur 't belang van 't Drèents.

In 1976 wun Oeze Volk de Culturele Pries van Drenthe. 't Blad wördden vanof 2007 uutegèven deur 't in det jaor lös edaone Huus van de Taol. In 2008 wördden 't in een ni'j, full-colour jassien esteuken en veraanderden de name in Oeze Volk / Maandewark. In 2016 wördden Oeze Volk / Maandewark vervöngen deur de mederne glossy Zinnig, ok van 't Huus van de Taol.

De Ovend

De Ovend is een tweimaondelijks tiedschrift veur schrieveri'je in 't Stellingwarfs en oaver de Stellingwarven. Et eerste nommer verscheen in september 1972; in 't begun was 't een kwartaolblad.

De andachtsvelden van De Ovend bint schrieveri'je, taal- en volkskunde en geschiedenis. 't Antal bi'jdragers hef deur de jaoren hen evarieerd van zo'n vieftiene töt dartig. De Ovend beslat zo'n 180 bladzieden per jaor.

In 1974 verschenen de eerste beschouwelijke teksten oaver schrieveri'je in De Ovend. Die waren niet mitiene slim kritisch, omdat 't blad veural töt lezen en publiceren wol anzetten. Toch bint d'r ok wal besprekings epubliceerd daorin literair of aanderszins kritisch wördden ewogen. Mit de tied gebeurde dit vaker.

Een astraante generatie: Roet en Krödde

End jaoren zeuventig vunden een antal babyboomers 't streektalige literaire wereldtien verstikkend oldmoods en gezapig. Ze wolden een ni'j orgaan veur Nedersaksische schrieveri'je die gien blad veur de mond naamp en oaver alle denkbare onderwarpen kun gaon.

Roet

In Stad bint zowal 't Drèentse letterkundige tiedschrift Roet als 't Grunningse Krödde geboren

Op 1 april 1979 verscheen 't eerste nummer van Roet, een Drèentstalig blad op-ezet deur Martin Koster en Ton Kolkman. Anvankelijk was 't blad satirisch van aord en veural de eerste jaorgaank was dudelijk inspireerd op 't eerdere Grunninger tiedschrift Twijspaalk. De inhold is tègenwoordig evarieerd; d'r verschient verhalen, gedichten, boekbesprekings, essays en zuks.

Roet, mit de ondertitel Drents Letterkundig Tiedschrift, kump vier keer in 't jaor uut en wördt vandage uutegèven deur Het Drentse Boek, onderdiel van 't Huus van de Taol. Ie viendt d'r ok Nederlaands- en aanderstalige bi'jdragen in. 't Blad hef een eigen anfieterspries veur Drèentstalige schrieveri'je ekend, de Reyer Onno van Ettingen-pries.

Krödde

In 1982 wördden in Stad 't Grunningstalige literaire tiedschrift Krödde op-ericht, eschoeid op de leest van 't Drèentse Roet. Krödde verscheen miensens viermaol in 't jaor en bevatte verhalen en gedichten. Toen 't de redactie niet lokte nei bloed te warven, scheidden ze der in 2015 mit uut; een jaor later wördden 't blad opevolgd deur digitaal tiedschrift Oader.

De Grunneger dichters Jan Glas en Aly Freije, die beidend dichtwark hadden staon in Krödde, hebt in 2006 respectievelijk 2008 de prestigieuze Freudenthal-Pries veur ni'je Nedersaksische schrieveri'je wunnen.

Toal en Taiken

Toal en Taiken (ondertitel: tiedschrift veur Grunneger kultuur) is een tweimaondelijks tiedschrift, op-ericht in 1983, van Stichting 't Grunneger Bouk oaver Grunninger taal en geschiedenis, schrieveri'je, meziek, teniel en taalkunde. De oplage is een paar duzend exemplaren. 't Tiedschrift besprek haoste alle Grunningstalige uutgaves, al mient partie det de besprekings vake niet biester kritisch bint.

Toal en Taiken kwaamp in 1983 voort uut de eerdere periodieken Oet Boukenkist (1975-1983) van Stichting 't Grunneger Bouk en Verspraaid Verbonden (1974-1983), 't mitdielingsblad van 't Grunneger Genootschop. In Oet Boukenkist, det anvankelijk t Begunstegersbericht hietten, hadden ankondigings en körte besprekings estaone van publicaties op 't gebied van Grunninger taal, geschiedenis en cultuur. Ok was d'r een stee veur gedichten, schetsies en zokswat in 't Grunnings. In Verspraaid Verbonden had bename verieningsni'js estaone van de Grunneger verainens, de Grunneger verienings die oaveral in Nederlaand sund pakweg 1915 bestaot of bestaon hebt.

Vanof 't eerste nommer van Toal en Taiken is Jan Groenbroek (Scheemde, 1946) heufd- en endredacteur. Hi'j is ok de vörmgever van 't blad, det sund 2009 hielemaole in kleur uutkump umme beveurbield stokken oaver bieldende keunst beter te kunnen illustreren. Veur 't historische diel van 't tiedschrift is d'r een dielredactie. Deur de jaoren hen hef 't tiedschrift flink wat vaste mitwarkers ehad, onder aandern de veurmalige Grunninger streektaalfunctionaoris Siemon Reker. In 1992 kreeg de redactie bi'j 't tienjaorig bestaon van Toal en Taiken de K. ter Laan Prijs an-elangd.

Ni'jere Oaveriesselse en Drèentse tiedschriften

De pervincie Oaveriessel bestiet uut uutienlopende regio's en Nedersaksische bladen bint vake op ien of meerdere regio's ericht (of-ebield: de regio Twente)

De pervincie Oaveriessel wördt deur inwoners vake niet as (culturele) ienheid beleefd. D'r bint een antal geografisch en cultureel onderscheiden regio's: de treditionele indieling is de Kop van Oaveriessel, Sallaand en Twente. Daorvan löp Twente, greutsig op de eigen identiteit, in 't oge as 't miest actief op 't gebied van de streektaal.

Toch is 't langst lopende Oaveriesselse tiedschrift in 't Nedersaksisch, De Moespot (1958), een uutgave van 't Verbond van Nedersaksische Dialektkringen, det de gebieden Sallaand, Achterhoek, Liemers en de oostelijke Veluwe bestrek. Sommige ni'jere Nedersaksische initiatieven, zoas 't digitale tiedschrift Van over de Iessel, waren pervinciebried. Aandere waren op een specifieke regio ericht, zoas Kopstôkken op Noordwest-Oaveriessel. 't Blad De Nieje Tied was een initiatief vanuut Twente, mar naamp ok bi'jdragen uut aandere regio's op.

Verdan

Verdan (ondertitel: Overijssels tijdschrift) was een glossy tiedschrift in det deur de hiele pervincie verscheen van 1999 töt 2005. 't Was een uutgave van de Schrieversbond Oaveriessel in samenwarking mit de Iesselakkedemie, 't Van Deinse Instituut en de Overijsselse Bibliotheek Dienst. In 't blad stunden literaire bi'jdragen, stiekelstokkies en verschillende rubrieken, alles mit een link naor Oaveriessel.

Mit een paar jaor kun 't niet meer verdan: 't blad was duur in de productie en had niet genog adverteerders. In 2005 wördden 't tiedschrift, mit de uutgave van een vertellegies- en gedichtenbundel mit cd, op-eheven. In 2010 kwamen de Schrieversbond, de Iesselakkedemie, TwentseWelle en de pervincie mit een digitaol pervinciebried intiatief, 't kwartaalblad Van over de Iessel.

Kopstôkken

Kopstôkken was een kwartaolblad mit verhalen, gedichten, liedties, gezegdes en aandere bi'jdragen in de streektaal van Noordwest-Oaveriessel. Naojaor 2005 kwaamp 't veur 't eerst uut. 't Blad wördt verkocht in Asselt, Stappest, De Sluus, Belt-Schutsloot, Veno, Gietern, Stienwiekerwoold, De Kuunder en Stienwiek. In 2012 wodden et papieren blad vervangen deur een digitaal kwartaalblad, det naor haoste 200 ontvangers gunk. 't Digitale blad scheidde dermit uut in 2019 wegens 't uutblieven van reacties.

De Nieje Tied

De Nieje Tied (ondertitel: Blad in t plat) was een in 1994 op-ericht Twèents literair-cultureel tiedschrift mit bi'jdragen uut Twente en angrèenzende regio's. 't Bevatte prakkezaosies oaver literetuur en keunst, taalkundige stokkies, körte berichten, in-ezunden brieven, neulstokkies en oaverzichten van ni'j wark in en oaver de streektaal. 't Blad wördden vanuut Eanske uutegeven deur De Oare útjouwerij.

De Nieje Tied deu qua bosschop dèenken an 't vieftien jaor eerder op-erichte Drèentse tiedschrift Roet: 't blad wol ni'jmoods wèden en had gien plek veur 'folklore en kritiekloze ophemmeling van anneke-bestemoorstied'. D'r stunden mangs hellige besprekingen in van schriefwark (en spelwark, zetwark en vörmgeving) det in de ogen van de redactie van barre slechte kwaliteit was ('knooiboksnweark'). Al vanof 't begun leup 't daorumme niet best tussen 't schaarpe ni'je blad en de treditioneler ekleurde streektaalbladen. De Twentsche Courant schreef: 'Organisaties die zich met het oostelijk dialect bezighouden [...] zwijgen in alle en zelfs de streektalen. Noch in Stad en Land van de Twente Academie, noch in de Bodbreef van de Kreenk vuur de Twentse Sproak of De Moespot van t Verbond van Neersasse Dialectkringen een woord over het nieuwe blad in t plat.'

Van De Nieje Tied bint tien nummers uutekomen; 't leste nummer verscheen in april 2004.

Zinnig

Zinnig, ondertitel Drents Tiedschrift, is een Drèentstalige glossy die bried wil anspreken. 't Blad verschient viefmaol in 't jaor en wördt uutegeven deur 't Huus van de Taol in Beilen. 't Is een neimoedse voortzetting, sinds 2016, van de bladen Oeze Volk (det in 't lest een poosien Oeze Volk / Maandewark hiette) en de Taolkraant. In Zinnig viej reportages, interviews, neis, boekbesprekings, recepten, strips, puzzels en columns; alles hef een baand mit de pervincie Drenthe.

Een goed stuk vleis

Een goed stuk vleis (ondertitel: Drents volkstiedschrift), onder redactie van Lodewijk van Heiden en John Harbours en uutegeven deur Anton Scheepswrak, verscheen in 2020 een eerste nummer van. Achter dit Drèentstalige tiedschrift en de bijdrages van de 'mitvaarders' (oorspronkelijk wark, en aoverzettings van wark van Paul Celan, Seamus Heaney en M. Vasalis) zat Martin Koster, ien van de twee oprichters van Roet. Deur 't mit kleurenfoto's verlochte blad hen sprek Koster zien ironische stiel. Meer as een eerste nummer ('Jaorgang 2020') kwaamp niet uut.

Lös veur

Lös veur (ondertitel: Literair magazine uit het oosten) is een initiatief van Riessender Gerrit Dannenberg en aandere schrievers rond de Niejen Bodbreef, die inspireerd bint deur Drèents letterkundig tiedschrift Roet. 't Nulnummer verscheen end 2021, een tweede nummer kwaamp eerst in jannewari 2024 uut.

Digitale uutgaves

Cultuurhistorisch museum De Museumfabriek ondersteunde een digitale uutgave as Van over de Iessel

An de Liende

An de Liende, det bestund van november 2005 töt juni 2011, was een digitale maondpublicatie mit bi'jdragen in 't Stellingwarfs en aandere streektalen. Iederiene kun kaant-en-klaor schrief-, tieken- en fotowark insturen, det gewoonlijk zunder redactie of correctie wördden op-eneumen. De inhold mus raakvlakken hebben mit wat of d'r leeft in de Stellingwarven.

An de Liende was een initiatief van de stichting Stellingwerfs Eigen. 't Archief mit de nommers van An de Liende hef de stichting nog op de webstee staon.

Van over de Iessel

Van over de Iessel was een digitale publicatie die vördeljaors verscheen van april 2010 töt oktober 2021. Ie vunden der vertellegies en gedichten in de verschillende taalvariaanten van Oaveriessel in. De centeri'je d'rveur kwaamp van de pervincie, mit ondersteuning van de Iesselakkedemie en TwentseWelle. De publicatie was een idee van de Schrieversbond Overiessel.

Van over de Iessel was leegdrömpelig en had een ienvoldige opmaak en redactionele verzörging. Mei 2010 had de uutgave 150 lezers. Wegens veroldering van de mitwarkers bint ze dermit uutescheiden.

Oader

Oader is een digitaal tiedschrift veur literatuur in 't Grunnings. 't Wördden end 2016 opezet umme te veurzien in de liemte van 't uutscheiden van papieren tiedschrift Krödde, een jaor eerder. Oader wil een podium wezen veur zowal ervaren as begunnende schrievers. Heufdredacteur is Tonko Ufkes; zien collega-redacteurs bint Jan Glas en Hindry Schoonhoven. 't Blad hef gien nummers: bijdrages verschient alle weken op de webstee. Alle maonden wördt der per e-mail ni'js estuurd naor wie hum anemeld hef.

Wearldspråke

Wearldspråke is een webstee mit as ondertitel neadersassisk internettydskrivt. Op de webstee wördt ni'js van aover de hiele wereld in 't Nedersaksisch anebeuden deur taalactivist Martin ter Denge. An de webstee is ok de Wearldspråke Podcast verbunden.

Webstees van pepieren bladen

De veurmaolige tiedschriften Krödde (Grunning), Kopstôkken (noordwest-Oaveriessel) en De Nieje Tied (Twente) beuden op heur webstees een keur an wat in de pepieren uutgave publiceerd is. Mangs kuj det anbod nog weerummevienden via de Wayback Machine.

Verieningsbladen mit ni'js en bosschoppen

Sommige Nedersaksische orgenisaoties geeft een periodiek uut mit ni'js, huusholdelijke mitdielingen, en diverse bi'jdragen veur de diverdaotsie.

Taolkraant

DeTaolkraant was een kwartaolblad det donateurs van 't Drèentse Huus van de Taol gratis in de busse kregen. Nao de oprichting van 't Huus van de Taol in 2007 is de Taolkraant krap een jaor of tien verschenen; sindsdien is de publicatie opegaone in 't blad Zinnig.

In alle nummers stund, naost stokkies oaver activiteiten van 't Huus van de Taol, een vraogpraotien mit iene die bàanden hef mit de Drèentse taal. Ok haj vaste rebrieken zoas 'Vergeten woorden', 'Dat döt mij wat' (een schriever kös en besprek een Drèents gedicht), 'Dudelk Drèents' (een stokkien van domeneer Hans Katerberg) en een cd-bespreking.

Niejen Bodbreef

De Niejen Bodbreef is 't blad van de Kreenk vuur de Twentse Sproak, een verieniging die heur inzet veur 't behold en de bevördering van 't Twèents. 't Kump viermaol in 't jaor uut en hef in 2011 een oplage van 700 stoks. 't Het Niejen umdet 't een deurstart is van een eerdere Bodbreef die de Kreenk uutgaf.

De Niejen Bodbreef hef as doel um alles wat d'r oaver 't Twèents en Twente te doen is op te nemen en kundig bi'j 't volk te maken. D'r bint zowal stokken van vaste mitwarkers as incidentele bi'jdragen.

Platduuts

Sunds 1907 gef de Platduutse veriening Quickborn een tiedschrift uut, sunds 1968 onder de name Quickborn: Zeitschritt für plattdeutsche Sprache und Dichtung. In 't vördeljaors verschienende tiedschrift viej verhandelingen, besprèkings, berichten en ni'jgies.

In 1915 begunden Paul Wriede 't tweijaorlijkse tiedschrift Plattdüütsch Land un Waterkant, det oorsprunkelijk uutkwaamp veur de saldaoten in de Eerste Wereldoorlog. In de jaoren tachtig kreeg 't de ondertitel Blatt for plattdüütsche Literatuur von vondaag en wördden 't een belangriek medium veur ni'je Platduutse literetuur. In 1993 gunk 't blad mit Quickborn in de maande wieder onder de name Quickborn, mit as ondertitel 'Zeitschrift für plattdeutsche Sprache und Literatur'.

Van 1992 töt 2018 verscheen in de regio Oostfrieslaand vördeljaors Diesel (dat oostfreeske Bladdje), veur literetuur, schrieveri'je en dieverdaotsie. 't Was enuumd naor de plaante, in naovolging van 't Grunningse Krödde en 't Drèentse Roet.

Rifferenties

Dit stok is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.