Oldsassiske godsdeenst

De oldsassiske godsdeenst was een natuurgodsdeenst wat de Sassen beleadden. De sassen waren een verbund van verskeidene stammen, dee samen kwamen in de 4. eywe nå Christus. See woanden in hüdig Noorddüütskland en Oustneaderland. As wy et hebbet oaver de sassiske godsdeenst, hebbet wy et oaver de godsdeenstige dinge dee in ear kuluur- en språkgebeed in vöär kwammen. Der bestünden noit echt eynheid dår in, et was yderen stam of gebeed up sich, mar der bint dinge wat gelyke bint (ouk med andere germanen). Med et updringen van et christendom (ende 8. eywe) verdweynen de religy, officieel. Mar dårnå hevt et in et geneep noch wal een settyn verdan edåne.

De germanen, wår as de sassen ouk by höyrden, waren lüde dee gelöyvden in een beseelde en magiske wearld (animisme) en dat der verkeidene goden beståt (polyteisme).

Oaver de sassiske religy is barre weinig bekend. Mar de tyd hevt toch enkele dinge oavereleaverd wat uns wal yts van ear gelöyv vertellen kan. Wy müttet et nemmen med dree wetsboken döär Vranken eskreaven, angelsassiske oaverleaveringen en de noordske mytology (Edda). Ouk de oaverleaveringen van plaatsenamen, volksvertelligyns en et plat uut et olde sassenland, mar ouk de angelsassiske språke en vergelykingen med andere indo-europääske religys.

Der bint dree dinge typisk an de sassiske religy:

• Verearen van de natuur, van de vrüchtbaarheid en de natuurkrachten.
• Et noudlot, wat de sassen andüüdden med Wurd, en de angelsassen med Metod.
• Rechtvårdigheid en orde (teagenoaver chaos) in de natuur, dat up måtskoppelike höygte underholden tydens et Ding wördden.

Natuur verearen

De oldsassiske religy geyt terügge op de vrogste förme van religy: verearen van de natuur, van de vrüchtbaarheid en de natuurkrachten.

De olde sassen hadden een animistisk-mytisk gelöyv; alles hevt een sele, van een steyn, een plant, een paerd töt een runenteyken. De heyle natuur levt en et steyt in kontakt met et hougeren. Sy gelöyvden dat de (vöärolder-)geysten en de goden in de vöärwarpen woanet, of dat et vöärwarp van een god of kümt.

Et is een religy wat krap med de eigen ümgeaving en politik verbünden is. Kompleyte wolden, revyren en swarvkeien wördden der vereared.

Deren

Sassen döäden neet deren verearen, mar vöäle deren waren wal boadskoppers van de goden. So as de raav een hülpyn van de god Woden is en de geite vöär de wåge van de god Donar espannen is. Mangs wördden Donar sülvs med een geitenkop of ebealded. Sommige deren wördden as slim wys esene, so as et paerd. Et paerd steyt up geystelike höygte in verbinding med de wearld van de geysten en de goden. Een eaverswyn, wår de god Fro med in de runde jaagden, was et beyst dat as vöär vrüchtbaarheid en mannelikheid eseen wördden. Vrya wördden -so as een modergodinne betaamt- vaaks of ebealded as een katte. Deren bint düs neet alleyne verbünden an Middengård (germaansk vöär de Aerde), mar bint ouk weasens dee van andere wearlden kummet, of der med in kontakt ståt. Sy bint simbolen vöär eywige wårheyden. Bosskoppers van et noudlot. Sowal vreend as vyand van et menskenrasse.

Natuurgeysten

August Malmström (1829–1901): Dansende alven up een meer, 1866

Een alv is eyne van de vrüchtbare natuurgeysten of natuurkrachten. Den waren der al vöär der ouk mar goden untstünden waren, in warken. Sy warked med an et bouwen, et up stand holden, mar ouk et ofbrekken, van de wearlden. De alven bint de vrüchtbaarheid in persoon.

Y hadden lichtalven en dunkeralven. Lichtalven sörgen vöär de grööi van planten, geavt licht as de sünne. Dunkeralven waren de alven den in de earde woanen, dunker waren en vöär nachtmärris en seekte sörgen.

De alven künnet wal eyns de oldere varsy van de Wanen uut de noorske mytology weasen. Alven kummet ait nog vake vöär in de neadersassiske sagen, up et heyle olde sassenland, wat bedüüd dat et gelöyv an alven/natuurgeysten wyd ewesd hevt.

Y hadden ouk de dwargen. Dwargen waren kleine weysentyns den in de busken en under den grund leavden. Van ear wörd esegd dat sy machtig gode ysersmeyden waren, dår wår de Germanen ouk bekend ümme stünden by de romeinen. Ouk gebruked de dwargen töävernarye.

Hünen

Rösen wördden by de Saksen hünen enömed. De sassen dee vrogger up et hüdige Drente woanden vertelden dat de hünen de hünenbedden eståpelt hadden. De germaanske mytology hevt vöäle vertelligys oaver rösen. Sy waren ait med de rösen in vechten. De rösen probeyrden telkensmål vöär ellende en trammelant up de wearld te sörgen. Alle ellende, ördeloosheid en chaos in de wearld wördden op de rösen hen eweasen, sy waren de persoonliking van chaos. Rösen kummet ouk noch vake in de volksverhalen in vöär.

Ouk wördden sy eseen as de oorkrachten. Vöäreyrst was der noch geyn heylal, toon was et alleyne mar chaos.

Geysten

Ouk künneden doude mensken en deren in de wolden leaven.

De hougste macht: et lot

De olde sassen hadden eigenlik geyn vöälgodendom, sy verearden de hougste macht (et lot; vergang van de dinge) under verskillende namen, wårvan de dichters later goden emaked hebbet. In et angelsassiske dichterye Beowulf wörd de hougste macht Metod enöömd. Metod is de eywige måte van de dinge, gewaar te wörden in den stearnenheamel, in et under- en boaven kummen van de sünne, in de ofwisselingen van de jårgetyden, in et menskelik leaven en de förms van de heyle natuur.

Een grout verskil tüsken de sassiske- en kristelike religy is dat de sassiske goden, geysten en andere boavennatuurlike weysens neet almachtig waren, en ouk neet vulmaakt. Machtiger as alle goden en alle weysens was vöär de sassen et (noud)lot. In et oldsassisk het et lot Wurd (wat te vertalen is as de 'draeie van de dinge', en et woord ligt körtby 'wörden', 'waerde' en 'aerde', mar ouk uns woord 'verdan') en et woord giskap (skepping), in et angelsassisk Metod (wat körtby Meaten ligt). Ouk uns woord oorlog kümt van dit slimme lotsbesev, wat unse vöärolder hadden: uwen lot in de stryd.

Teagenover uwen Wurd pasden alleynig mar underwarping, een menske kan niks veranderen an wat oaver hüm bepåld was. Sassen vröägen ear sjamanen dårümme ouk neet når et lot ümme der teagen in te gån, want et hougste haalbare was ümme döär middel van vöärkykerye, töävenarye of bepålde rituelen probeyren te begrypen wat Wurd vöär u bepåld had, sodat y dår uwen kop der når setten künt.

Een stükkyn üüt de Heliand gevt et germaanske lotsbenül in eyne sinne mooi an:

So haved im wurdgiskapu

metod gimarkod.

Wat so yts beteakend as:

So hevt Wurd esköäpen,

de Måte emarkeerd.

kykt ouk: Germaanske lotsbedüding

Goden

Up sassisk grundgebeed wördden de traditionele germaanske goden anbeaden: Woden, Friia, Thinguz en Thunaer (Odin, Frigg, Tyr en Thor, in de noordske mytology). De darde en veerde månd up et angelsassiske kalendar kummet wy de name Hrethmonath en Eosturmonath, "månd van Hretha" en "månd van Ostara" teagen, dit waren wårskynlik ouk godinnen dee anbeaden wördden.

De sassiske goden wörded up een apparte pagina beskreaven, ümdat et der een heyle bülte van bint.

Sassiske stamsteykens

Irminsûl

De verstoring van de Irminsul döär Karel den Groten, Heinrich Leutemann (1824-1904)

De Irminsûl was een heyl belangryk ding vöär de sassen. De irminsulen waren houge pålen, sulen of manks ouk wal eyns of-ebealed as een dikken boum. Et Had een groute symboliske waerde vöär de sassen. So stünden de irminsulen ouk vöär den wearldboum, by de noordske stammen enömed as Yggdrasil. Wat is de verbindingslyne tüsken de hougere- en laegere sfären en de aerde, tüsken et untsichtbaren en et sichtbaren. Dissen boum höld alles by mekare. Den hevt syn wörtels üütstekken in de underwearld en de takken höldet et dak van de wearld up de plaatse. De name Irminsûl, wat oldsassisk is, müt vertaald wörden as ´alsuul´ net-as et latynske universalis columna , ümdat he 'alles understöänen düt', mar der is ouk een verband elegged med de sassisken god Hirmin.

Ende 8. eywe wördden der een Irminsûl ümme ehouwed döär Karel de Groten, dår wördden de sassen so hellig van dat sy as wrake de eyrste karke van Deaventer in de brand in stokken.

Saxnôt/Seaxneat

Sasnoot (oldsassisk: Saxnôt, angelsassisk: Seaxneat) was ouk een sassisken god. Hy wördden in et noordwest-europääske land en ouk up et döär de sassen veröäverde deyl van Engeland anbeaden. Up et engelske Essex wördden Sasnoot eseen as de vöärvader van de oust-sassen. In de Ütrechtse döypbelovte wörd espröäken van Thunear endi Woden endi Saxnôt. Hy was seyr seakers de stamgod van de sassen en was eaven belangryk as -so as vöär alle germanen- de goden Wodan en Donar. Lüde segged mangs dat hee geyn nye god is, mar een andere name is vöär de god Thinguz of de god Frey. Ouk Hirmin wörd mangs eseen as lyk an Sasnoot. Et sal noit heylemåle düdelik wörden.

Orde beholden

De noordske myten sittet vul med et tema örde. Goden waren de heylen tyd gangs med de örde te beholden of et terügge winnen teagenoaver düüstere krachten, vöärnamelik rösen. Donar's kracht en syn hamer bint syn belangrykste wåpens in de stryd. Donar güng ait verdan med de buul in et gereyl te holden. Dårümme wördden Donar verbünden med de wette en hadden de germanen vöäle vertröuwen in hüm. Et Ding wörden dan ouk altyd up dunderdag eholden, den dag van Donar.

Et Ding

Et Ding was de jårlikse rechtspråke van de germanen. Hyr kwamen verteagenwoordigers van elken stam by mekander, ümme nye reagels en wetten of te pråten, en ümme misstanden rechte te setten en, wår nöydig, stravven üüt te deylen. Hyr wördden, når et lekt, altyd Sasnoot en/of Dings an-eröypen. By de sassisken stam van de Tubanten was Dings as Mars Thincsus bekend, under de noordske as Týr, Dings is dan ouk vernömed når et Ding (of andersümme?). Altyd wördden et Ding eholden by heilige böme. Böme waren de verbealding van de as godachtig verearde natuur. De missionaris Lebuïnus sol een mål by et Ding in Markel ewesd hebben, ümme döär de sassen probeyren te bekearen töt et christelik gelöyv.

Völva

Ne Völva was ne vrouwelike vöärkyker van de germaanske en keltiske samenleaving. As vöärkykster was de völva een sjamaan. Sy süngen in trans leder, besweyrings spreaken sy üüt en et lot vöärkyken sy. Een völva wördden as vöälkündig ('kündig in vöäle') eseen, wat seggen wol dat sy vöäle benül hadde van sjamanisme, hekserye en vöärkyken had.

Ear döäden de goden denen, et leasen van de vöärteykens en et vöärkyken van Wurdgiscapu. Ear güngen vöär tydens de godsdeenstige rituelen en ovvers. En hadden benül van de rünenteykens. Een völva pröyt med de hougere weasens; de Irminsul steyt vöär den weg dee et ne völva oflegt döär de verskillende wearlden en höygten hen, up et geysteliken.

Een völva had machtig vöäle anseen, en wördden eseen as de verteagenwoordigster van de godinne Friia up aerde.

Üüt de Utrechtse Index ståt de volgende praktyken van de völva's beskreaven: et gebrüük van töyverleder, et vöärkyken med hülpe van vögel, paerde, ründermest en nesen. Et gebrüken van deerharssens vöär vöärkyken. Et düden van vlammen as vöärteykens. De vöärkykerye üüt de månsverdüüsterings. Et upropen van storm en gebrüken van hoarns en beakers. Vöärkykerye med hülpe van de rünenteykens. Ouk döden de Völva's et inwyden van de godenbealden en de rituelen.

De sages oaver de witte wyven bint een oaverblyvsel van disse wyse vrouwlüde ('witte' kümt van et twentske 'wetten' en/of van et düütske 'wissen'. Ofwal: witte wyven bint wyse vrouwlüde).

De douden

Begravenisse

Artikel 7 van de Utrechtse index sprekt van et verbranden van lyken. Dat kwamen ende van de 8. eywe ait noch vöär by de sassen. Üüt upgravings is eblekken dat in de loupe van de 5. eywe sassen oavergüngen når ear douden te begraven. Dit geböärden vöäral alleyne med eadelen en vörsten. Up Drente is de med de Prinsesse van Sweeloo uns so een eadelen grav evünden.

Ovverye

Gewoon was et ümme vöärwarpen an ear goden te ovveren. Der bint dan ouk vöäle van sülke ovvervöärwarpen up et venne terügge evünden. Dat ovveren van ear kostbaarheyden güngen up et lätsten van unwys. Nå de karstening güng et sülvs ekonomisk vöäle better med de sassen, ümdat sy neet meyr ear kostbaarheyden van de karke ovveren möchten.

Med sommige gevallen wördden der ouk deer- en menskovvers ebrached. De ovveryen geböärden altyden by heilige- brunnen, revyren, böme en steyner. Hyr wördden dan belovten eswöyren en groute måltyden egetten.

Artikel 9 van de Utrechtse index verböädet et doon van menskovvers. Dit was een germaansk gebrüük dat in de 8. eywe mangs noch vöärkwamt. As der een vörst of een eadelen üüt de tyd kummen wörden syn slaven en andere denaren hüm as gravkado med-egeaven. So konden sy hüm in et hyrnåmåls verder denen. Ouk ovveren sy byvöärbeald krygsgevangenen nå een veldslag wat ewünnen was. Der bint vrogge graven med resten van romeinske soldåten evünden. In een breev den paus Gregorius III op 732 an Bonifatius skreaven, veroordeylt hee et verkoup van slaven vöär ovvergeböären.

Vöärolderverearing

Sassen döden ouk an vöärolder verearen. Sy gelöyvden dat de douden as (natuur)geysten/-krachten kwamen te swarven. De douden künnet up dee wyse noch yts beteykenen vöär ear, noch leavende, verwanten. Döär oaver ear te waken, te sörgen vöär de ougsten en leavenskracht an de nye, junge wichter te geaven. By de gravhöävels wördden ovvers ebrached, de vöärolders herdached en seygen of-ebeaden.

Wårskynlik gelöyvden de sassen ouk dat der neagen wearlden bestünden, net-as de an ear verwante noordske stammen. De douden reiseden as geyst de wearlden of. Eyne dee de tyd üüt kwamt in de stryd (düs as een held) kwamen in Walhalle terechte. Walhalle was de 'Hal van de gevallenen', et hüüs van Wodan. Dår döäden sy den heylen dag as helden beer supen, de lekkerste vleisk vretten en med mekare vechten. Med Midwinter gelöyvden de germanen dat al de neagen wearlden kört by mekander stünd. De doude krygers döäden dan med de Wilde Jacht of er Wilde Heir med, dår se de düüsternisse sollen verjagen. En kwamen dan ouk langes by ear verwanten. Hyr kümt de sage van Derk met den beer üüt Gelderland ouk vord.

Godsdeenstige symbolen

Geavelteyken med dunderbessem, sünneweel en månestanden med kelke en krüüs.

Een antal sassiske symbolen, dee et ait noch te vinden bint up oust-sallandske, twentske en achterhookske geavelteykens, bint et sünneweel, de månestanden, de paerdenkoppen en de dunderbessems.

Et untwarp van et sünneweel is een skematisk beald van de sünnewenden. Der kan een krüsyn weasen, of med 6 of 8 spaeken weasen. Et is een belangryk germaansk symbool en een heyle olden. Et sünneweel is al op wat swarvkeien ekrassed in de skandinaviske landen. Dee dinge bint al wat düsend jår old. Et kümt in verskillende förms oaveral op de wearld in vöär.

Andere typisk sassiske teykens bint de irminsûl en et paerd (kyk: Sassenros). Et paerd kummet wy oaveral in de möäte up sassisk grundgebeed, so as de vlagge van et angelsken gråvskap Kent en et logo van FC Twente. Ouk vindet wy gekrüüste paerdenkoppen up de geavel van olde twentske buurderyen. Eaveneyns kumt ouk disse geavels al düsenden jåren in vöär, so düt de archeology seen. Et paerd sol ofkümstig weasen van den sassisken held Widukind en anders wal van et paerd van Wodan, Sleipnir.

De ruteförme up twentske en achterhookske geavels bint ofkümstig van de rünenteyken (germaansk alfabet/okkulte teykens) vöär de klank ng en heytten Inguz. Inguz was ouk een god den stünd vöär et good-gån, landbouw, vrüchtbaarheid en arvelikheid/arvenisse. De sassen beröypen sich der op dat sy ofstamden van dissen god.

Ouk heb y et sandlouper motiv, nu noch terügge te vinden op stypels van olde buurderyen. Disse sol ouk terügge gån up een rünenteyken.

De månestanden bint ouk noch te seen up geavels. De måne was en is in vöäle kulturen an Moder Aerde (Friia of Vrouw Holle) verbünden. Want vroger wördden gelöyved dat et måndelikse bloden by vrouwlüde döär de stand van de måne estüred wördden, of gelyke löpt. Nu noch by de Wikka gebr7ked se disse symbolen noch ümme ear Godinne an te wysen.

Feesten

De sassen hadden een antal jårliks terügge kummende feesten. De kalender en de feesten van de sassen waren an de natuurlike sünnewenden ofestelled. So bleyven et volk sich bewüst van de draeie van de dinge en dat se dår an underwörpen bint.

Groute rituele vüren tydens ear feesten makeden vake een belangryk deyl üüt. Dår sprüngen sy döärhen en danseden sy ümhen. De aske ströiden sy dernå oaver et land hen üüt vöär vrüchtbaarheid. Vöäle van disse vüren hebbed de karstening overleaved. Dan müt y denken an byvöärbeyld de påsvüren en brandwelen. Ouk andere gebrüken so as de Midwinterhoorn en de Meiboume hebbet de karstening oaverleaved.

De sassen brachtten ear goden, in de gedöänte van een bealden, veer mål in et jår ovvers, körtby de in-ewydede plaatsen, in een heilig wold of een soort tempel. Dat ovver konden spül weasen wat vöärof of-epråt was of wat u belangryk was, mar ouk deren en as et echt beröärt was mensken. Nå et ovver wördden et beald (ov meyrdere bealden) döär de gouwe, of oaver et land, de runde in edragen, ümme et heil dat by et ovver of-ebeaden was, oaveral up an te brengen. De warken van de preesters en töävenaars tydens ear gebrüken waren een belangryk ding.

De sassiske kalender begünden rund-an 25 december en in de månd december en januari (disse tyd wördt juul enöömd) wördden een 12 dagen durend festival evyred, et Jeelfeest enömed. In disse månden had y ouk de 'Modra niht' of "nacht van de moders". Dat is een religiöös feest wåroaver lüde nu barre weinig weat.

De volgende dåtums bint neet heylemåle korrekt up den dag of, et geböärden altyd wonneyr as de sünne of de måne op een bepålde stand stünded.

• Jeel

21 December: et Jeelfeest of Midwinter duurden twalv dagen (tüsken eyrsten karstdag en Dreekuningen), wårvan den körtsen dag van et jår de belangryksten is. Vake wördden der vüren an-estöäken en een bülte kabaal emaked, dårmed wördden de düüstere krachten up ofstand eholden. Et was en ritueel vüür ümme de sünne wear wakker te sküdden, de köäldte van et winter vord te jagen en de vrüchtbaarheid van lente wearümme te krygen. Up dissen nacht kümt Derk met den beer langes med de Wilde Jacht, bestånde üüt een leager van de selen van doude lüde. De douden kwamen dan ouk langes ear noch leavende verwanten, ümme ear te seagenen vöär et kummende jår. Dit feest wördden döär de roomsken ümme förmed töt et karstfeest.

Van dit feest hevt et Midwinterhoorn blåsen, kabaal maken (vüürwark, karbid sketen) en midwintervüren de karstening oaverleaved.

• Ostara

een båke by Onstwedde op Tweyde Påskdag 2004

20 Määrt: Ostara (nu: Påsken) vyreden de sassen de eare van et vannys untwaken van et leaven. Sy earet de natuur, dee nå et winter, höyr vrüchtbaarheid wearümme kregt. Hyr kümt et påskei ouk vord. Lüde gåt der vanüüt dat tydens dit feest vöäral Ostara an-eröypen wördden. Ostara wördden mangs lyk-an esat med de noordske godinne Vrya. Ostara is de godinne van et lecht, de warmte en vrüchtbaarheid. Ostara is vernömed når et ousten, dår wår de sünne dagens upkümt.

De uptochten hebbed döär de eywen hen een rundgang ewesd, een uptochte wårby wy dan denket an et trekken ümme de stypel hen med vlöggeln. Ouk bint olde germaanske rygedansen bekend wårby leder esüngen wördden. Dit is ekarstend en altyd noch up Oatmöske, in gekarstende varsy, jårliks edån.

'Et feest wördden in-ewesseled döär, et toon al langer bestånde, Påsken. Van dit feest hebbet de påsvüren, et vlöggeln en et eier etten de karstening oaverleaved.

• Walpurgusnacht was de åvend dee oavergüngen van 30 april når 1 meyi. Et is een vöärjårsfeest. Et gevt syn vergelykings med et keltiske Beltane. Y sollen et künnen seen as een verlängde van et Ostarafeest. Et hevt den beiden te maken met vrüchtbaarheid en et verdryven van et düüster en de kwåde geysten. Tydens dissen nacht wördden Ostara/Vrya en Fro an-eröypen. Vrogger vyreden de Germanen de Walpurgisnacht med een grout feest en een lösse seksuele vryigheid. Maachtyns güngen dissen nacht med de junge kearls hen brummers kyken.

Van dit feest hevt de meyiboum en verhalen oaver heksensabbaten de karstening et oaverleaved.

• Litha

24 Juni: Midsummernacht, ov et Litha, is et feest van den langsten dag en den körtsten nacht van et jår. Vanof disse tyd wördet de dagen wear körter en kümt et winter körter by. Et volk gelöyveden dat tydens midsummernacht de planten geneaskrachtige en magiske krachten hadden. Sy waren dårümme vlink in de wear ümme te plükken. Groute vüren wördden der an-estokken ümme de düüstere krachten op ofstand te holden. Want de düüstere krachten kreygen vanof nu sütys an meyr leavrüümte, ümdat de dagen nu körter wörden en de nachten langer.

• Harvst

23 September: Harbst was de blyde tyd dat der oagst künden wörden. De oagst wårmed sy et winter overleaven konden. Et is et såd wat esaeied is tydens de länte, egröied döät et summer hen, vulgröied in et harvst en in de aerde wülke tydens et winter douds is. Et ängelsk Harvest betekkend oagsten, eaven as et oldsassiske Harbista. Dår kümt uns woord harvst ouk vord.

Kearlsbunden

By so bettyn elke germaanske stam, had y wal een gruppyn kearls dee samen een bund förmeden. So een kearlsbund stünden houge in anseen. Et was de elite under de krygers. Vöäle verhalen en nudaagse traditys vertelled uns noch ait dinge oaver disse bunden. Et was de vrymetselarye van dee tyd. Al disse kearls swöyren een eyd. Sy wydeden sich an de belangryksten god van de germaanske wearld: Wodan (oldsassisk: Woden), den was den god van de kryg, de röäring, de douden en wysheid.

verröäring

Et waren lüde dee unmündig stark waren. En dår hadden sy ouk ear trükys vöär en ear verhalen. Sy kleydden sich med de hüden van gedoude wulven en bearen. En med hülpe van drank, dans en leder makeden sy sich so wild in den kop, dat sy med de wulv of de bear eyne wördden. So waren sy in den kryg neet teagen te holden. Volgens ear güng Wodan ear altyd vöär. Hyr blekt et animistiske gelöyv van de sassen ouk: een deer kon uwen volggeyst weasen. Een totemdeer so as de noordske fylgja, meyrvold fylgjur. Een totemdeer den u ledt (in de sööktocht nå uw lot) en wår y usülven med vereynd. Verhalen oaver wearwulven -lüde dee sich in de nacht in wilde beysten verandereden- bint noch late herinnerings an disse lüde.

Disse krygers waren verwant an de noordske beserkers.

Least een uutebreide beskryving van disse bunden in dit artkiletyn: germaanske kearlsbunden.

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.