Donar

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Etalasy-artikel
Donar's stried teegn de Reuzn (1872) duur Mårten Eskil Winge.

Donar, ook vake Thor eneumd, (Ooldnoors: Þōrr, Þunarr; Ooldengels: Þunor, Þūr; Ooldsassies: Þunær;[1] Freesk: Tonger, Ooldneerlaands: Donar; Ooldhoogduuts: Donar; Proto-Germaans: *Thunaraz) is den roodhöarigen[2] en roodböardigen[3] god van den doonder en beskoarmhear van Midgoard in de Germaanse mythologie en et Germaanse headendom en de verwaante geleuwe: Noors headendom, Angelsassies headendom en vastelaandsheadendom.

De meeste van de nog bekeande verhalen dee as met Germaanse mythologie te maken hebt, neumt Donar, of dreeit um Donar. Donar was nen völle anbeden god van de Germanen. Hee wör meenstens doezend joar anbeden, vanof de euldste nog bestoande geskriften van de inheemse Germaanse stämme töt an doezend joar later in den tied van de Noormänne.

Op verskeaidene vuurwoarpn dee't van verskeaidene Germaanse stämme eveundn zeent, wörd Donar an erop vuur beskoarming. Kleaine oetvoerings van Donars hamer Mjöllnir wörden as sierroad een oetdagend teken van Donar tiedns de kerstening van Skandinavië.[4][5]

Naamherkomst[bewark | bronkode bewarken]

Proto-Germaans *thunaraz,[6] "Doonder" wör in et Oold-Noors Þorr, Duuts Donner, Nederlaands donder en Ooldengels Þunor en in Modern-Engels thunder met in elaste d.

Zweeds tordön and Deens and Noors torden hebt et achterplaksel -dön/-den, wat van oorsproonk "gerommel" of "geluud" betekenden. De Skandinaviese sproaken hebt ook et woord dunder, wat ze hebt oawer enömn oet et Neersassies.

Kenmoarken[bewark | bronkode bewarken]

Familie[bewark | bronkode bewarken]

In de Dicht-Edda en de verhaal-Edda is Donar de zönne van Woden en de reuzinne Jörd (Verwaant an et Plat: Earde). Zin wief het Sif, en doar is nit völle van bekeand, behalve det he gooldne höare hef dee't Loki um ofsneed. Met zinne minnaresse, de reuzinne Járnsaxa har Donar twee zöns, Magni en Modi. Met Sif har he zinne dochter Thrud.

Et euhemeristiese vuurwoord van de verhaal-Edda gef ook an det he met Sif ne zönne har met den naam Lóriði, samen met nog 17 gennerasies ofstammelingen mear. Mer et vuurwoord was bedoold as oetleg oawer wo as et köm det de Aesir anbeden wörden. Terwiel at ze mear reuzen warren as goden. Donar hef ook nog ne stiefzönne van Sif, den as Ullr het. Skáldskaparmál neumt ook nog van enen den as Hlóra het. Det was Donars pleegmoo. Dit keump oawereen met de Lora of Glora oet Snorri Sturlusons vuurwoord, mear oawer Hlóra wörd vearder nit eneumd in et book.

Mjöllnir[bewark | bronkode bewarken]

Tekening van ne opgreawing oet Öland in Zweden van ne gooldplatene ofbeelding van Mjöllnir in zilver.

Donar hef nen hamer met nen korten stellen, den as Mjöllnir eneumd wörd. Mjöllnir keump terugge noar zinnen eigenaar, as den der met op een doel smit. Mjöllnir kan ook bleksemstroalen ofsketen. Um Mjöllnir te gebroeken hef Donar den gordel Megingjord umme, den as de krachten van den dreager verstoarkt. Donar dreg ook een stel iezerne haandsken, Járngreiper (Iezergrieper), um den hamer op te tiln. Mjöllnir is ook Donar's heuwdwoapen as hee met reuzn an et vechten geet. Gedoerende de tied van de Vikings was dit een geleefd versieringsteken vuur um den haals. Mjöllnir is seend dee tied een kenmoarknd teken ewörden van et Germaans headendom.

Koare[bewark | bronkode bewarken]

Donar jag duur de locht in ne koare wat etrökken wörd duur twee sikn Tanngrisnir en Tanngnjóstr (Taandnknerser en Taandnkneaister) en met zinnen oonderdoan en boodskopper Þjálfi, en den zinne zuster Röskva. t Skaldendicht Haustlöng zegt det de earde an ebraandt was en de boargn ebörstn as Donar met zinne koare jaagn. Volgens n Verhaal-Edda kan Donar de sikn op etn as he honger hef. As he wier verdan jaagn wil, hooft he allene mear de oawerbliefsels van de sikn te zeegn met zinnen hamer, en dan zeent ze direks wier op volle kracht hersteeld en köant ze wier vuur de koare, as de butte mear nit ebrökn zeent.

Bilskirnir[bewark | bronkode bewarken]

Bilskirnir, in t keuninkriek Þrúðheimr of Þrúðvangr, is de halle van Donar in de Noorse mythologie. Doar woont he met zin wief Sif en öare wichter. Volgens Grímnismál is de halle t grötste gebouw det dr besteet in Asgard en hef t 540 kamers, net as de de huze van de aandere goodn, in t keuninkriek Þrúðheimr (of Þrúðvangar volgens Gylfaginning en Ynglinga sage).

Verhaaln[bewark | bronkode bewarken]

n deel van ne rune- and ofbeeldingssteen van Gootlaand, in t Zweeds Museum vuur Nasjonale Keunstskatn in Stockholm. Van de dree kearls in t plaatjen wörd edacht det t Woden, Donar en Friejer zeent, an de haande van de dinge dee't ze vaste hebt: nen spear, n hamerachtig deenk en ne zeaise.

Volgens een verhaal oet de verhaal-Edda vleug Loki op nen dag as nen hoawik en wör he vöngn duur Geirrod. Geirrod, den't Donar haatn, dwung Loki um zinnen viejaand noar Geirrod zinnen borg te lokn. Donar har toew zinnen magiesn gördel en hamer nog nit. Loki stemden too. Grid was ne reuzinne bie wee't ze angungn vuurdet ze noar Geirrods borg wietertreukn. Grid wochtn tötdet Loki eawn de kamer oet was, en dee toew Donar oet de deuke wat dr gebuurn zol, en gavn um zinne iezerne haansken en magiesen gördel en staf. Thor vermoordn toew Geirrod en alle aandere iesreuzen dee't he veendn kon (woereunter Geirrods dochters Gjálp en Greip).

Volgens t Alvismál wör Donars dochter an Alwies oet ehuwelikt, nen dwerg. Donar bedachtn zik wo as he kon zorgn det zinn dochter nit met Alwies hoofdn te trouwn: Hee zea Alwies, umdet he zon kleain kearlke was, det he eerst zinne wiesheaid mos teunn. Alwies zea joa, en Donar oondervroagden um töt vear noa zunsopkomst. Dwergen versteent duur zunlecht, dus Alwies wör nen steen.

Nen runesteen eveundn in Sønder Kirkeby, Falster, Denemoarkn röp Donar op: "healigt disse runes!"
[n] Skrymirreus en Donar, duur Louis Huard. "Skrymir" is n naamn ebroekt vuur Útgarða-Loki in de Gylfaginning.

Nen reuznkeuning (Útgarða-Loki) was Donar es te klook of. n Keuning, den't zinne teuwelderieje gebreuk, har Donar bie de bene, duur nen hardloopwedstried met Donars knecht Þjálfi an te goan. n Keuning leut Gedachte teegn Þjálfi loopn. Niks is rapper as Gedachte, wat van laand töt laand kan springn, en mangs in één moal. Doarnoa wör Loki (den at toew bie Donar was) oet edaagnd um ne ettenswedstried an te goan met Logi, ene van de knechtn van Útgarða-Loki. Loki kon t nit winn. n Knecht Logi was nit mear as ne wierspegeling van "Weeldveur". Gin leawndig deenk kon teegn de vraatzocht van veur an. Eawn later daagn Útgarða-Loki Donar oet um ne katte op te buurn. Donar kreeg nit mear as éénn poot van t deer in de heugte. Útgarða-Loki neumdn donar nen slappeling. De katte bleek ne wierspegeling te wean van de Midgoardserpeant. Doarnoa wör he oet edaagnd vuur ne zoepwedstried, mear hee kreeg zinnen dreenkhoorn nit löag, want doar bleek gin meade in te zitn, mear n oseaan was dr op an eslötn. Zodöanig warn dus de getiedn ontstoan. Doarnoa mos Donar vechtn met n oold wief, Elli, den at Ooldheaid bleek te wean, en woer at nums t ooit van winn kon, en hee kreeg ne dale op één knee. Donar gung beskaamd hen, mear wör op ebuurd duur t bericht van nen bosskopper den't um zea det he feaitelik grote doadn edoan har, dee't bie nen grootn krachtigen striedgod heurdn, umdet he zik zo good har eheuldn in dee oetdagings.

n Aander bekeand verhaal um Donar geet oawer det Þrymr, n keuning van de Thurse (reuzn), Donars hamer Mjöllnir gapn. Donar gung noar Loki, um te kiekn of ne den misskien har, en later gungn ze met n beaidn noar Frieja um road vroagn. Frieja gavn Loki t vearnkleed zo det he noar t reuznlaand kon goan um met öarn keuning te kuiern. n Keuning gavn too det he n hamer egapt har, mear hee gavn ne allene wier at he met Frieja mocht trouwn. Det steund Frieja nit an, en doarumme oawerlegdn de goodn ne manere um n keuning of te skeepn. Heimdall har t idee um Donar vrouwleukleare an te doon um in plaatse van Frieja noar n keuning te goan. Donar wol det eerst nit, want wat vuur nen gezoondn stoarkn kearl geet zik non as n wief verkleedn, mear Loki drung dr op an det he det juust wal zol doon, umdet aanders de reuzn Asgoard zoln anvaln, en t zoln oawernemn as hee nit gaauw zinnen hamer wierkreeg. Zoonder al te völle wille dee t Donar toch, en hee gung in Frieja's plaatse.

Wodan jaagn Donar noar t reuznlaand, en dr wör n feest eheuldn. n Keuning zagn wat aparte dinge an zin broed; hee at en dreunk beheurlik wat mear dan wat he van ne broed zol verwochen. Loki, den't was verkleed as de bedeende van de broed, zea um det zin broed wal acht volle nachtn achtereen har ereaizet um mear zo gaauw meugelik met um te könn trouwn. Doarnoa vreug n keuning woerumme at zin broed zulke aangstweknde oogne har, ze leekn wal in n braand te stoan. Wier har Loki t zelfde smoesje, det zin broed wal acht nachtn nit esloapn har van verlangn um met n keuning te trouwn. Doarnoa leut n reus zik n hamer brengn en leut ne bie zin nieje wief op n skoot legn. Doarop nöm Donar zinne vermomming of en höw alle reuzn in t hoes dale. Duur dissen list bedachtn zik de reuzn in t vervolg wal dree moal vuurdet ze wier zonnen fout maakn.

Volgens n Verhaal-Edda köm Donar an zin eande tiedns Ragnarök, duur toodoon van Jörmungandr. De twee doodsviejaandn warn in gevecht en Donar versleug de slange, mear hee kon nog mear neegn stapn verzetn vuurdet he doodvöl van t slangengif.

Eskreewne weln[bewark | bronkode bewarken]

n Stenkvista runesteen in Södermanland, Zweedn, löt Donars hamer zeen in plaatse van n kruus

Beskriewings in de Edda's[bewark | bronkode bewarken]

De twee grötste weln van informasie oawer Donar zeent de Dicht-Edda, op esteeld in t 13e joarhoonderd oet eardere moondelinge oawerleawering, en de Verhaal-Edda, eskreewn duur Snorri Sturluson. Beaide komt oet t 13e joarhoonderd in Ieslaand.

Dicht-Edda[bewark | bronkode bewarken]

Verhaal-Edda[bewark | bronkode bewarken]

Sages[bewark | bronkode bewarken]

Donar wörd ook in verskeaidene sages eneumd, dee't op skaldndicht en vertelkeunst zeent baseerd.

Ooldsassiese deupsbelofte[bewark | bronkode bewarken]

Donar wörd eneumd in ne Ooldsassiese Deupsbelofte in t Vatikaanse Codex pal. 577 met Wodan en Saxnot. De belofte keump oet t 8ste of 9de joarhoonderd, en is bedoold um headens te kerstenen. Zo geet he

ec forsacho allum dioboles uuercum and uuordum, Thunaer ende Uuöden ende Saxnote ende allum them unholdum the hira genötas sint

Wat zik löt oawerzetn as

ik vuurzegge alle duwelse werke en wöarde, Donar en Woden en Saxnote en al dee onhealigen dee öare genootn zeent.

[1]

t Gevecht van Donar en n Midgoardserpeant (1788) duur Henry Fuseli.

Gesta Danorum[bewark | bronkode bewarken]

In t 12e joarhoonderd skreef Saxo Grammaticus, den't in dienst was van eartsbisskop Absalon in Deanemoarkn, skreef in zin Latiense woark Gesta Danorum verhaaln oawer Donar en Wodan as achterbakse teuwelkearls dee't volgens Saxo de leu van Noorweagn, Zweedn en Deanemoarkn bie de bene hadn ehad duur zikzelf as god te beneumn:

Dr warn van oolds bepoalde kearls bedreewn in teuwelkeunstn, zo as Donar, en Wodan, en völle aandern, dee't vernemstig warn in t bedeankn van woonderlike streekn; en ze begunn zikzelf goodn te neumn, de gedachtn van de seempele leu oawernemnd. In t biezeunder hadn ze Noorweagn Zweedn en Deanemoarkn te pakn in öare hoogmodige waan, en duur disse laandn an te zetn um öar te anbidn, besmetn ze ze met öare brutaliteait. De oetwoarkings van öar bedrog gung zo wied det alle aandere männe öar n soort goddelikn kracht toodachtn, en, deanknd det ze god warn of op geliekn voot met goodn, beedn ze zwoare gebeedn töt disse bedeankers van teuwelderiejn, en gavn godslasterlike dwaling de eare, dee t geleuf tookeump. Wat leu zegnt, det de goodn dee't oonze laandgenootn anbidt allene mear de titel deelt met dee, dee't anbeedn wordt duur Griekenlaand of Latium, mear det zee, op ne manere dee't geliek is an öare weardigheaid, de anbidding en ook n naam hebt oawer enömn. Dit mut genog tekst wean oawer de goodn van de Deense ooldheaid. Ik hebbe dr kört op in egoan vuur t algemeen belang, zodet minne leazers dudelik weett vuur wat vuur headens biegeleuf oons laand zik de knene buugt.(Gesta Danorum, Book I)[7]

Opgreawings[bewark | bronkode bewarken]

Eyarlandbeeldjen van Donar oet t 10de joarhoonderd, eveundn in Ieslaand.

Donar was nen geleefdn god bie t Germaanse volk, en wat van de ofbeeldings van um en zinne beleawenisse zeent duur de joarn hen bewoard ebleewn.

Noordendorfse Maantelspeelde[bewark | bronkode bewarken]

De Noordendorfse Maantelspeelde, Stammend oet t 7de joarhoonded, is ne Allemanniese maantelspeelde den't eveundn is in Nordendorf, bie Augsburg in Beiern. Dr steet ne Euldere Futhark-inkerving op met n naamn Donar.

Noamaak-Mjöllnirs[bewark | bronkode bewarken]

Noamaak-Mjöllnirs warn geleefd in Skandinavië, en ze wördn völle gebroekt bie Blóts en aandere healige gebuurtenisse, zo as trouweriejn. Völle van disse noamaaksels wördn ook in groown an etröfn, en dr zat vake n oog an, woerduur't ze an ne haalsketne höngn konn wordn. Ze wördn völle eveundn in gebeedn met ne stoarke kristelike invlood, vuurnamelik t zuudn van Noorweagn, Zweedn en in Deanemoarkn.[4] Teegn t 10de joarhoonderd köm dr mear geliekheaid in de vörm van Mjöllnir, wat dr op duudn det t n geleefd versiersel was, as oetdaging van t kristelike kruus.

Ieslaands staandbeeld[bewark | bronkode bewarken]

n Zitnd staandbeeld van Donar (ongevear 6,4 cm), wat bekeand steet as t Eyarlandbeeld, van ongevear 1000 n. Kr. wör op egreawn bie ne boerderieje bie Akureyri in Ieslaand, en is te bekiekn in t Nasjonaal Ieslaands Museum. Donar hef mjöllnir vaste, den't in n kenmoarkenden Ieslaandsen kruusvörm is emaakt. t Wörd beweard det t beeldjen te maakn hef met de Þrymskviða, woerin Donar zitnd zinnen hamer ankrig en t met beaide haande vaste hooldt tiedns de trouwerieje.[8]

Rune- en beeldsteender[bewark | bronkode bewarken]

n Altuna Runesteen oet Zweden beeldt Donar of den't zinnen boot brek in gevecht met n Midgoardserpeant

De meeste runesteender wörn op erichet in t 11e joarhoonderd, en komt doarumme oawereen met de Kerstening van Skandinavië. Dr zeent ongevear zes runekoarvings dee't noar Donar liekt te verwiezen, en nog es viewe dee't um anroopt um de steender te healigen. [9] Dree van de inkoarvings zeent eveundn in Zweedn (de Rök Runesteen, Sö 140 en de Velanda Runesteen) en dree in Deanemoarkn (Dr 110, Dr 220 en de Glavendrupsteen).[9] Dr zeent ook runesteender met inkoarvings woervan't wörd an enömn det dr hamers van Donar op stoat.[10]

Ofbeeldings van Donars gevecht met n Midgoardserpeant oet de Hymiskviða kö'j wierveendn op n antal beeld- en runesteender in Engelaand, Denemoarkn en Zweedn.

In t Engelse doarp Gosforth in de proveensie Cumbria kö'j de oawerbliefsels wierveendn van n beeldsteen met Donar en Hymir dee't visken doot, nöast nog verskeaidene aandere Noorse inkoarvings.[11]

In Deanemoarkn steet ne koarke in t kleaine Noord-Jutlaandse städje Hørdum den't de oawerbliefsels hef van nen steen met doarop Donar en Hymir dee't noar n Midgoardserpeant doot visken. Donar hef doar n kenmoarknden peuntigen helm op, den't hee ook op hef op aandere ofbeeldings[12] en hee hef n Midgoardserpeant evöngn terwiel at Hymir vuur um zit.[13]

Zweedn hef ook twee steender woerop disse legeande steet. Ze zeent emaakt tusken t 8ste en 11de joarhoonderd. Van de ofbeeldings leenks oonder op de Ardre VIII steen oet Gootlaand wörd an enömn det ze nit allene oawer t visken geet, mear ook oawer t slachtn van nen ossen, den't as lokvoor mos deenn,[14] wat meugelik ne euldere oetvoering van t verhaal is. [15] n Altuna Runesteen in Uppland gef ook Donar wier den't an t visken is noar n Midgoardserpeant. Op disn steet Hymir nit bie op, mear t gef wal wier det Donar in de stried n boot brek.

Canterburysprökke[bewark | bronkode bewarken]

De Canterburysprökke is ne runesprökke den't in de kaantliene steet van n Angelsassies geskrift oet t joar 1073.[16] De sprökke wörd vertaald as:

Smearigen woondgewer, goat hen! Iej zeent eveundn. Det Donar oe mag zeagnen, hear van troln! Smearigen woond-gewer. Teegn bloodvatpus![16]

De sprökke is bedoold teegn ne biezeundere kwoale, umskreewn as "bloodvatpus". MacLeod en Mees (2006) zegnt det Donar in nog bestoande weln nit anbeedn wör um zinne geneazende krachtn, mear hee wör wal vake an erop as borg teegn reuzn en grote zaakn, en ne beskoarmhear van de meansken. MacLeod en Mees vergeliekt de sprökke met t Kvinneby amulet oet t 11de joarhoonderd (woerop Donar ook wörd an erop vuur beskoarming) de formuleopbouw van de Sigtuna-amulet, en ne ribbe met runes dr op, den't ook oet Sigtuna in Zweedn keump. [16]

"Thor" (1901) duur Johannes Gehrts.
Deel van de Skog koarkkleed, n Zweeds kleed oet de tied van de Vikings, det van leenks noar rechts Wodan met t ene oge en boom op zied, Donar met hamer en Friejer met nen koornoar löt zeen.

Kvinneby-amulet[bewark | bronkode bewarken]

t Kvinneby-amulet is n amulet woerop ne rune-inkoarving steet van roond t joar 1000 n. Kr. Dr zeent verskeaidene ideejn oawer wat dr precies opsteet, mear de geleardn zeent t met mekoar eens det Donar op wörd erop vuur beskoarming met zinnen hamer. Volgens Rundata steet dr:

Hier koarv(en) ik beskoarming vuur oe, Bófi, met/... ... ... vuur oe is zeker. En det de bleksem alle kwoad mag weghooldn van Bófi. Det Þórr oe mag beskoarmen met den hamer den oet zee köm. Vlucht, kwoad! Iej/t kriegnt/krig niks van Bófi. De goodn zeent oonder um en boawn um.

t Amulet wör oontdekt in t middeln van de vieftiger joarn van t 20ste joarhoonderd in de boadem van t Zweedse döarpken Södra Kvinneby in Öland. t Amulet is n veerkaant deenk van kopper, van ongeveer 5 cm van beaide kaantn. Op eenn hook zit n geatjen, woarskienlik um t um n nekke te hangn.

Skog koarkkleed[bewark | bronkode bewarken]

n Deel van t Zweedse Skog koarkkleed oet t 12de joarhoonderd löt 3 figuurn zeen. Meesttieds wörd edacht det t de Skandinaviese healigen-keunings Olaf, Eric en Knut zeent, mear mangs wörd ook edacht det t Wodan, Donar en Friejer vuur mut steln.[17] De figuurn komt oawereen met beskriewings oet t 11de joarhoonderd van Adam van Bremen in n Teampel van Uppsala en eskreewne verhaaln oet de tied van de Vikings. t Kleed keump van oorsproonk oet Hälsinglaand in Zweedn, mear is non te bekiekn in n Zweedsen ooldheaidskamer.

n Ofbeelding van Bonifasius den't Donars Eekn umme hakt, oetm The Little Lives of the Saints (1904), teeknd duur Charles Robinson.

Plaatsen met Donar[bewark | bronkode bewarken]

Donars Eekn[bewark | bronkode bewarken]

Donars Eekn was nen ooldn boom den't healig was vuur n Germaansen Sjatnstam, de vuuroolders van Hessen, en ene van de belangriekste healige steans van de Germaann. t Veln dr van in t joar 723 was t begin van de kerstening van de nit-Fraankn oet Noord-Neerlaand en Duutslaand.

n Boom steund oargns kort bie t doarp geismar, wat non onderdeel is van de stad Fritzlar in t noordn van Hessen, en was t belangriekste peunt van Donaranbidding van de Sjatn en aandere stämme.

Teampel van Uppsala[bewark | bronkode bewarken]

Tusken 1072 en 1076 skreef Adam van Bremen in zin Hammaburgensis ecclesiae pontificum det dr n beeld van Donar was in n Teampel van Uppsala. Hee skrif:

Donar steet in t middeln, met Wodan en Friejer an weerskaantn. Donar regeert, volgens öar geleuf, de locht met zinnen doonder, löchten, weend, reagn en mooi wear. Hee is of ebeeldt met nen staf, ongevear net zo as oons volk Jove wiergef.[18]

Plaatsnaamns[bewark | bronkode bewarken]

Umdet he zonnen geleefden god was oonder de germaann, zeent völle plaatsnaamns noar Donar verneumd:

  • Thorsberg moor, Sleeswiek-Holstein in t hudige Duutslaand, t is ne oolde plaatse met völle vuurwoarpn van tusken 1 en 4 v. Kr. van de Angeln
  • Tórshavn ("Donarshaawn") is n heuwdstad van de Faröer Eilaandn
  • Thorsted ("Donarstad") in Jutlaand, Deanemoarkn, bie Thisted ("Deenksels Stad").
  • Torsted ("Donarstad"), Jutlaand, Deanemoarkn, deel van Horsens Kommune.
  • Thorsager ("Donarsakker"), Jutlaand, Deanemoarkn.
  • Thorskov ("Donarsbos"), Jutlaand, Deanemoarkn, n kleain moarkeerd stukn bos op t oostn van t Aarhus hertenpark.
  • Thorsø ("Donars meer"), Jutlaand, Denmark.
  • Torsåker ("Donarsakker"), Ångermanlaand, Zweedn
  • Torsåker ("Donarsakker"), Gästriklaand, Zweedn
  • Torsåker ("Donarsakker"), Södermanlaand, Zweedn
  • Donars naamn keump vuur in verbaand met bosn (Lundr) in plaatsnaamns in Zweedn, West-Noorweagn en Denemoarkn[5]
  • Dr zeemt m amta; Angelsassiese plaatsnaamns verbeundn an Donar in Engelaand. Een doarvan is Þunres lēah (wat "Doonders bos" beteeknt). Rechtevoort het t Thundersley in Essex, Engelaand[5].
  • Dr was n "Bos van Donar" op de noordwal van de Liffey in Ierlaand, net boetn Dublin in t joar 1000. t Verhaal geet det t binn n moand duur Brian Boru ekapt was, den't vuural belang bie de eekn har [19]
  • Thurstable (Þunres Stapel of "Thor's Pieler") in Essex, Engelaand.[20]
  • Thurso ("Too't de Noormänne kömn neumdn ze de stad noar öarn god"), ("of Bolnwater"), Caithness, Skotlaand
  • Torhout, en Turnhout beaide in België.
  • Hósvík (euldere name: Tórsvík (þ veraandert mangs in h in wat Faröese wöarde)
  • Thurstaston, op t Wirral Skiereilaand in noordwest-Engelaand, en de "Thors steen" dr kort bie.

Donars dag[bewark | bronkode bewarken]

mear weetn oawer doonderdag

"Donars dag" is Þórsdagr in Ooldnoors, Doresdak [ðorestak] in Noord Sami [21], Torsdag in Zweeds- and zuud Sami[21],Hósdagur in Faröer, behalve in Suðuroy, woer't ze t Tórsdagur neumt, Thursday in t Engels, Donnerstag in t Duuts, Donderdag in t Neerlaands, Torstai in t Fins, and Torsdag in Zweeds, Deens en Noors.

n Doonderdag was zo belangriek det zelfs in t 7de joarhoonderd St. Eligius zinne gemeente in Vlaanderen de wacht mos anzegn, umdet ze nog aait n doonderdag as healigen dag anbidn deedn, noa öare kerstening.[22]

Naamns[bewark | bronkode bewarken]

Umdet Thor/Donar zonnen geleefden god was, wordt dr vanzelf ook meansen noar um verneumd. Vake is t eerste deel de verwiezing:

  • Norweagse kearlsnaamns: Thor, Tor, Toralf, Toralv, Torbjørn, Tore, Torfinn, Torgeir, Torgils, Torgny, Torgrim, Torkel, Torkjell, Torlak, Torleif, Tormod, Torodd, Torolv, Torstein and Torvald.
  • Norweagse vrouwleunaamns: Torbjørg, Tordis, Torfrid (Turid), Torgerd, Torgunn, Torhild (Toril), Torlaug, Torunn and Torveig.
  • Ieslaanse kearlsnaamns: Þór, Þórhallur, Þorbergur, Þorbjörn, Þorfinnur, Þorgeir, Þorgils, Þorgrímur, Þorkell, Þorlákur, Þorleifur, Þormóður, Þorsteinn, Þorvaldur, Þórarinn, Þórir, Þórður, Þórgnýr and Þórólfur
  • Ieslaandse vrouwleunaamns: Þorbjörg, Þorgerður, Þóra, Þórdís, Þórey, Þórhildur, Þórunn and Þórgunnur
  • Faröese kearlsnaamns: Hóraldur, Hórður, Hóri, Hørður, Torbergur, Torbjørn, Torbrandur, Torfinnur, Torfríður, Torgeir, Torgestur, Torgrímur, Torkil, Torkild, Torleivur, Torleygur, Tormann, Tormar, Tormóður, Tormundur, Torstein, Torvaldur, Tóraldur, Tórarin, Tórálvur, Tórður, Tórhallur, Tórheðin, Tóri, Tórir, Tóroddur, Tórolvur, Tórur
  • Faröese vrouwleunaamns: Torbera, Torbjørg, Torborg, Tordis, Torfinna, Torfríð, Torgerð, Torgunn, Torgunna, Torleig, Torný, Torvør, Tóra, Tórhalla, Tórhild, Tórun(n)
  • Deense kearlsnaamns: Tor, Torben, Torbjørn, Torkil/Terkel, Torleif, Torsten, Torvald
  • Deense vrouwleunaamns: Tora, Tove
  • Zweedse kearlsnaamns: Thorkel, Tor, Torbjörn, Tord, Tore, Torgny, Torkel, Torleif, Torsten, Torvald
  • Zweedse vrouwleunaamns: Tora, Torunn, Tove, Tova
  • Finse kearlsnaamns: Torsti, Torvald
  • Duutse kearlsnaamns: Thorald, Thoralf/Toralf, Thorben/Torben, Thorbjörn, Thorsten/Torsten, Thorwald/Torwald
  • Neerlaandse kearlsnaamns: Thor/Tore, Thoralf, Thorbjörn, Thorbrand, Thorkell, Thorleif, Thorolf, Thorsten/Torsten, Thorwald/Torwald/Torvald/Torold
  • Skotse kearlsnaamns: Torcall, Torquhil, Torquil
  • Skotsn achternaamn: McCorquodale, Thorburn
  • Amerikaanse vrouwleunaamn: Donara (oet de oold-Hoogduutse skriefwieze)
  • Engelse kearlsnaamn: Dustin
  • Engelse achternaamn: Thurston

Geliekenisse[bewark | bronkode bewarken]

Völle skriewers (Saxo GRammaticus, Adam van Bremen, Snorri Sturluson, Ælfric van Eynsham) zaggen ne geliekenis tusken Donar en Jupiter: Beaide zeent ze de stoarkste zöns van vam de Keuning of de goodn van öar geleuf, beaide hebt ze tweelingn bie ne godin, en ze wordt vake as de stoarkste van de goodn ezeen. An beaide wördn eeknbeume ewiedt, en dee hadn beizeundere krachtn. Donar dut nen draakn dood (Jörmungandr) en Jupiter ook; Typhon. Tacitus vergeleek Donar met n Grieks-Romeinsen god Herkules um zinne kracht, woapn en rolle as beskoarmhear van de wearld. Ze bestriedt reuzn en beskoarmt de goodn, woerbie't herkules n wachter is bie de poorte van Olympus, teegn gevoar vuur de goodn. Disse geliekenis is te zeen in de media zo as tellevisie, stripbeuke ezw. The Legendary Journeys of Hercules, Hercules (1998 TV Series, en Hercules (Marvel Comics) and Thor (Marvel Comics).

Geliekenisse van verskilnde deepte kö'j in aandere noordse mythologiën wierveendn, zo as Taranis (Kelties), Perkunas (Balties), Dorq/Torq (Armenies) and Perun (Slavies), dee't allemoal wat met doonder, of met eekn te maakn hebt, of met beaide. Ook geliek an Donar of Deenksel zeent de Fin-Ugriese goodn Torum, Thurms, Tere, Ilmarinen ezw. - zeet Tharapita.

Wierkomst in hudige moderne kultuur[bewark | bronkode bewarken]

Donner röp stormwolken op in disse tekening van Arthur Rackham bie Wagners Das Rheingold.

Donar, op zin Duuts "Donner", keump vuur in Richard Wagners operariege Der Ring des Nibelungen. Hierduur zeent völle ofbeeldings van Doner of Wagners ideejn egroondt, hoowal dr wat zeent dee't körter bie euldere ideejn oawer Donar lignt. Seend Wagner keump Donar/Thor as naam vuur karakters of as umzelf terugge in stripbeuke, op tellevisie, in literatuur en in leedtekstn.

Neersassies[bewark | bronkode bewarken]

Bronnen / wellen:
  1. ↑ 1,0 1,1 Thorpe, Benjamin. Northern mythology : comprising the principal popular traditions and superstitions of Scandinavia, North Germany, and The Netherlands (1851). (Engels)
  2. ↑ Styrbjarnar þáttr Svíakappa (Verhaal van Styrbjorn n Zweedsn gevechtshear)
  3. ↑ Óláfs saga Tryggvasonar en mesta (De Grötste Sage van Olaf Tryggvason)
  4. ↑ 4,0 4,1 Turville-Petre, E.O.G. Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia. London: Weidenfeld and Nicolson, 1964. p83
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Ellis Davidson, H.R. Gods And Myths Of Northern Europe (1965) ISBN 0-14-013627-4
  6. ↑ http://www.bartleby.com/61/roots/IE501.html
  7. ↑ The Nine Books of the Danish History of Saxo Grammaticus, vertaald duur Oliver Elton (Norroena Society, New York, 1905)
  8. ↑ Ross, Margaret Clunies. Acker, Paul en Larrington, Carolyne, eds. The Poetic Edda: Essays on Old Norse Mythology. Reading Þrymskviða. Routledge 2002. London. p188-189. ISBN 0-8153-1660-7
  9. ↑ 9,0 9,1 Rundata 2.0
  10. ↑ Stephens, George (1878). Thunor the Thunderer. Williams & Norgate.
  11. ↑ Graham-Campbell, James. The Viking World (2001) ISBN 0-7112-1800-5
  12. ↑ O'Donoghue, Heather. Old Norse-Icelandic Literature: A Short Introduction (2004) ISBN 0-631-23626-0
  13. ↑ Margrethe, Queen, Poul Kjrum, Rikke Agnete Olsen. Oldtidens Ansigt: Faces of the Past (1990), ISBN 978-87-7468-274-5
  14. ↑ Christiansen, Eric. The Norsemen in the Viking Age (2002) ISBN 0-631-21677-4
  15. ↑ Fuglesang, Signe Horn. Iconographic traditions and models in Scandinavian imagery
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Macleod, Mindy. Mees, Bernard (2006). Runic Amulets and Magic Objects, page 120. Boydell Press ISBN 1-84383-205-4
  17. ↑ Leiren, Terje I. (1999). From Pagan to Christian: The Story in the 12th-Century Tapestry of the Skog Church.
  18. ↑ Adam of Bremen, Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum , book 4, deel 26-27
  19. ↑ Carl Marstrander. Thor en Irlande, "Revue Celtique" nummer 36, ziede 247. (1915-1916)
  20. ↑ Mayr-Harting, Henry (1991). The Coming of Christianity to Anglo-Saxon England, page 27. Penn State Press ISBN 0-271-00769-9
  21. ↑ 21,0 21,1 Stockfleth, Nils Vibe (1852). Norsk-lappisk Ordbog. Christiania
  22. ↑ Grimm, Jacob. Teutonic Mythology (Oawer ezat duur Stallybras, 1888), IV, page 1,737. Op t web via de Northvegr Foundation
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Donar&oldid=322657"