Maone (eerde)

Veurkaant van de Maone

De maone (symbool: ) is de ienigste netuurlike maone van de eerde (der zweven ok een peer aandere kleine maonties in hoefiezervormige baenen rond de eerde waorvan Cruithne de meeste anspraoke maekt om as echte maone zien te wodden). De maone wodt bi'jtieden anduud mit heur Latiense en ok wetenschoppelike naeme Luna.

De meeste maonen in et zunnestelsel bin slim klein, mar d'r bin een antal grote, pleneetachtige maonen. Oonze eigen maone heurt daor ok bi'j. Hoewel d'r maonen bin die nog groter bin as oonze eigen maone, wodden de eerde en de maone wel as dubbelpleneet anduud. Dit is omdat de maone in vergelieking mit de eerde slim groot is: de massa van de maone is 1/81 van die van de eerde. Allienig bi'j de dwargplaneet Pluto en zien maone Charon is de maone naor verholing nóg groter, naemelik 1/8 van de pleneetmassa.

De eerste meenske op de maone, in juli 1969, was Neil Armstrong.

De moan is ook n simbool veur t vraawleke, de zunne stait veur t mannelieke. De moan as simbool komt underaandere veur binnen de alchemie en de vrijmezzelderij.

Inkelde gegevens van de maone

Diameter	3475,6 kilemeter
Massa	7,35×1022 kg
Gemiddelde ofstaand tot de eerde	384 450 km
Atmosfeer	gien
Kleur	gries (albedo 10%)
Keern	kleine iezerkeern
Ommelooptied rond de eerde	27,3217 daegen (siderische maond)
Tied tussen twie volle maonen	29,5306 daegen (synodische maond)
Zwaortekracht op de maone	1,62 m/s2

Oppervlak

Et maonoppervlak

Inslagkraoters

Et grootste diel van et maonoppervlak is bedekt mit inslagkraoters. De meerste daorvan liggen in de "Hooglaanden" van de Maone. Daor bin kraoters die uut de tied van et groot oerbombardement, waorin de resten van et ontstaon van et zunnestelsel terechte kwam op de planeten en maonen. Een minderhied van de kraoters, zoas Copernicus en Tycho, bin jonger. Deurdat de maone gien atmosfeer het zien de kraoters d'r nog goed bewaord uut nao 4 miljard jaor.

Vulkanisme

Een antal grotere en diepere inslagstructuren bin laeter tiedens ien van de vulkaonische perioden van de maone opvuld raekt, waordeur de donkere maria (enkelvold: mare) ontstonden. Dit bin dus in feite hiele grote vulkanische vlakten en gien zeeën zoas men vruger dacht het.

Waeter

De Amerikaanse satelliet LCROSS ontdekte op 13 november 2009 dat d'r waeter op de Maon te vienen is, vaeke in de kraoters an de zuud- en de noordpool waor de zunne et minste schient. Nao schattingen zin d'r ongeveer 1 liter per kubieke meter in de grond.

Nedersaksisch

• Achterhooks:
  • maone
• Drèents:
  • maon (ZOZ, MD, Kop van Drenthe)
  • maone (ZWN, ZWZ, MD, ZOZ)
  • duustermaon (donkere maon, ni'je maon)
  • mönmaone (haalve maone, Ni'jlusen)
  • zicht (haalve maone, ZWZ)
• Grunnegs: moan
• Stellingwarfs: maone
• Tweants: moan(e)
• Urkers: moon
• Veluws: maon(e)