Martin Koster

Martin Koster, 2012

Martin Gert Koster (De Vaort, 1950) is een Drèentstalige schriever en ien van de oprichters van 't Drèentse literaire tiedschrift Roet. Hij stiet bekend as een polemische, schaarpe schriever die de confrontatie niet uut de weg giet. In 2021 wördden e benuumd töt Ridder in de Örder van Oranje-Nassau veur zien in de weer wezen veur 't Drèents.

Opgruuien en wark as leraar

De femilie van zien va huzeerde de leste twei ieuwen langs Riest en Vaort. De femilie van zien moe kwaamp end 19e ieuw as asielzukers uut 't Keuninkriek Hannover naor Roswinkel (Drenthe). Koster zölf gruuide an De Vaort op.

De eerste zes jaor van zien lèven preut Koster 'nooit aans [...] as 't nuverste Drèents dat der bestiet: 't Riest- of Zuudwestdrèents' . Hij gunk in Zwolle naor de hbs; op zien achttiende verhuusden zien volk en hijzölf naor 't Ogeveine. In 1970 gunk hij Nederlaands studeren an de Rieksuniversiteit Grunning in Stad, waor hij de onderwiesakte m.o. Nederlaands haalde. 't Was op de universiteit det e drok wördden op streektaal en streektaalschrieverije deur zien kennismaking mit 't Nedersaksisch Instituut, daor as e college kreeg van Hendrik Entjes, Geert Kocks en Fokko Veldman.

Tussen 1976 en 1981 hef Koster leraar ewest in Assen, Dèventer en Knoal. An de Pabo in Möppelt was e gastdocent Drèents. Ok hef hij een toertien kroegbaos ewest in Nee. In 2000 wördden Koster leraar Nederlaans veur aanderstaligen in Leek. Aandere beroepen van hum waren slieter, classificeerder, conducteur, corrector en schaopeholder. Vandage de dag woont e in Lievern.

Schrieverije en streektaalwark

Koster zien gedichten en vertellegies verschenen onder een bulte schoelnamen, waoronder Meine Roswinkel. Sinds 1995 publiceert e miest onder zien eigen name. Onder andere hef e veul parodieën emeuken op 't wark van aandere Drèentstalige schrievers, beveurbield op gedichten van Marga Kool, Roel Reijntjes en Peter van der Velde. Hij schrif over thema's as de dood, ienzaamheid, mèensen an de raand van de samenleving en de stoere verholding tussen mannen en vrouwlu.

Koster was coördinator van de lesboeken Noordenvelds en Midden-Drèents. Hij was ien van de samenstellers van een cursus Drèentse spelling en een literatuurcursus veur Radio Noord. Hij hef columns eschreven veur de Provinciale Drentsche en Asser Krant, 't Nieuwsblad van het Noorden en, van 2015 töt 2020, 't Dagblad van het Noorden. Ok hef e van veul Drèentse publicaties corrector of endredacteur ewest.

Mit de schriever Anne Doornbos richtte Koster in 2005 't Nei Drèents Geneutschap op, det een contactpunt wol wezen veur Drèentse schrievers en aandere streektaalactivisten.

Oprichten van Roet

In 1979 kwaamp 't Koster in een café in Stad in 't zin um een literair tiedschrift in 't Drèents te maken. Zien kammeraod, de Twèentse schriever Ton Kolkman, was daoraover vortdaolijk enthousiast. Dezölfde dag wördden 't eerste nummer van 't nog altied bestaonde tiedschrift Roet in mekare ezet. Roet zette hum, krek as zien Grunneger veurloper 't Swieniegeltje, of tègen verstikkend conservatieve schrieverije. Véur 't oprichten van Roet zat Koster ok in de redactie van 't kört verschienende tiedschrift De Pennevogel, daor as wark in stund in verscheiden Nedersaksische variaanten van Nederlaand en Duutslaand, en det dezölfde uutgaankspunten had as 't Swieniegeltje.

Roet had in 't begun veural een satirische inslag en bood een stee an moderne, maanks controversiële thema's - veur 't eerst binnen de Drèentstalige schrieverije. 't Oldere, meer beholdende Drèentstalige blad Oeze Volk was Koster aldeur minder naor 't zin. Roet naamp eerst allent Drèentstalig wark op, later ok wark in aandere streektalen en in 't Nederlaands. Koster hef twintig jaor laank redacteur ewest van 't blad. In 2004 stelde hij een bloemlezing samen uut 25 jaor Roet, mit as titel Strèupers van de taol.

Koster en de Drentse Schrieverskring

Koster vund det de in 1953 operichte Drentse Schrieverskring, daor as e bij was egaone, veural leden had die niet in schrieverije van kwaliteit interesseerd waren. Partie leden wolden hum vanwege de aord van zien schrieverije royeren, mar in 1991 wördden hij onder 't veurzitterskop van Klaas Kleine ekeuzen töt volmacht.

Toe as der in 1992 drokte ontstund umdet een antal leden de schriever en politicus Lukas Koops niet as veurzitter wolden hebben, steunde hij Koops. Toe as Koster miende det de Schrieverskring hum verbeud um hum kritisch uut te laoten aover aandere leden, stapte hij deruut.

Uutgaven van en aover Koster

Koster zien wark is, mit uutzundering van de intussen ebundelde gedichten, miest nog verspreid verschenen. In 1995 publiceerde hij bij uutgeverije Het Drentse Boek Zölfportret mit sparzegelties. Hij maakte de eerste Drèentse stripvertaling, 't Suske en Wiske-album Het hondeparadies (Grunning, 1998) en schreef de Nederlaandstalige monografie Tegen de stroom in. Het kunstenaarschap van Rudi Seidel (Zuudwolde, 1998). De bundel Hotel an 't spoor, mit zien gedichten van de leste dartig jaor, kwaamp in 2010 bij Het Drentse Boek uut. Mit dizze bundel wun Koster in 2011 de Dagblad van het Noorden Streektaalpries, in de kattegorie proza en poëzie. Een veule ebloemleesd gedicht det in de bundel stiet, is 'Requiem veur een hunebed of petrae in de vrömde'.

In 2017 verscheen bij Het Drentse Boek Oostwaartsch! Grensverkennings van een Sudentendrent, een reisverslag diels in 't Nederlaands, diels in 't Drèents eschreven. In 2020 kwaamp, ok bij Het Drentse Boek, Ik trap hum an uut, een keuze uut de columns die Koster onder de name Sjarlefrans schreef veur 't Dagblad van het Noorden. In detzölfde jaor verscheen van de haand van Koster ien nummer van Een goed stuk vleis. Drents volkstiedschrift, mit gedichten, körte verhalen, stokkies en foto's onder pseudonieme redactie van Lodewijk van Heiden en John Harbours.

't Roetnummer van winter 1999/2000 stund in 't tieken van Koster zien ofscheid as heufdredacteur. Wark van hum is in det nummer bijien ebracht mit as titel Ave Reest. In 2006 verscheen bij de Stichting Drentse Taol (vandage 't Huus van de Taol) een schrieverspetret op dvd aover Koster.

Citaoten

• Schrieven in 't Drèents, 't is en blef een aparte angelegenheid. En dat stiet mij an. Ik holle wel van apartigheid. 't Is de sjeu van 't levent.

• Ik, Meine Roswinkel, weur geboren an de Heufdvaort, een kilometer of dreie ten zuden van de Riest, en achterof zuj zeggen kunnen da'k miene hiele levent een Veendrent ebleven bin. En dan bedoel ik da'k ruumte neudig bin, da'k zeggen wil wat mij niet anstiet, da'k mij niet begraven laoten wil in 't ien of aandere zaanddörp daor aj gien privé-levent hebben kunt, daor aj mit alles mitandoen mut. Ik mut niks, niente. Ik bin zölf baos.

Uutgaonde verwiezingen

• Huus van de Taol aover Koster
• Koster drag gedichten veur
• Veurelezen fragment uut Koster zien novelle Zölfportret mit sparzegelties

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.