Nedersaksiese gerechten

Mit Nedersaksisch gerechten wordt bedoeld alle culinaire specialiteiten in de gebieden waor of 't Nedersaksisch praot wordt. Dit, umdat wat de cuisine angiet de Nedersaksische gebieden onderling op punten verschilt. Bie de Nedersaksische gerechten wordt ok de dranken en andere streekproducten rekend en de gerechten die vrogger allinig nog maokt werden. Umdat d'r een partie dialecten praot wordt in 't Nedersaksische gebied, bint de secties hier ok per regio in een ander dialect schreven.

Wat de gebied wel gemien hebt

Netas in de rest van Nederlaand, België en Noord-Duutslaand besteet 't heufdgerecht oet irrappels (heufdvoedsel) mit gruunte en vlees. Ok bint de verschilnde regionaole keukens nog vrij stark richt op 't boerenkarakter, waor de Nedersaksische gebieden ja zo bekend um steet.

De Nedersaksische keuken is oaver 't algemien gien oetgebreide keuken, vergeleken mit bieveurbeeld de Beiernse of Swaobische keuken. Dit hef te maoken mit 't feit dat 't Nedersaksisch gebied laank n relatief arm gebied was. De mieste luu muzzen heur eigen produceerde producten gebruken, de producten van naobers of dingen die in de natuur te vinden bint. In summige gevallen harren luu toegang tot marken, waor ze mangs ok 'n paor producten kopen konden. In Duutslaand is de keuken wat rieker, deur invloeden vanoet 't zuden, zo as de schnitzel en de braodworst.

Umdat stamppot, waorbij de ingrediënten mit mekaar in een pot samendaon bint, een belangriek onderdiel is van de traditionele Nedersaksische keuken, is der een aordig algemien gebruuk um 't eten op oen börd te prakken veurdaj 't opeet: mit de vork 't vleis, de eerappels en de gruunte in kleine stokkies drokken en mit mekaar - en mit de stip - vermengen.

Schreven in t Midden-Drèents

Achterhookse keuken

Stoet

Pillewegge krentenbrood
Balkenbrij gebakken vleis/bookwijtmealbeleg

Veurgerecht

Eierbotter reurei
Humpkessoep (slevensoep) rundvleis-/snieboonsoep

Kook

Ni-jjoarsröllekes (knieperkes) woafels

Heufdgerechten

Boeskool staamppot witten kool
Moos staamppot boernkool
Foeksenendievie endieve mit karnesaus

Drinken

Boernjongens drink mit brandewien en rozienen/abrikozen

Drèentse keuken

Stoet

Tweibak - Stoet dat twei maol bakken is. Verkriegbaor in ronden en kleine stoetvörmegen.
Drèentse Roggestoet
Galletjes - Vlechtvörmige stoetjes, vrogger allinig veur de (belang)riekere mèensen
Roggebollen - Bollechies maokt van weit en rogge

Koek

Drentse kruudkoek - n plakkoek
Drentse waovel - n Luukse waovel mit warme karsen.
Knieperties

Heufdgerechten

Stip in 't gat - Een papperig brei maokt van boekweit, op smaok brocht deur 't te overstreuien mit suker. Vergeliekbaor mit 't Grunningse Ruirom.
Drèentse keessoep
Boerenkoolsoep

Anders

Drèentse kosterworst, n dreugn worst

Drinken

Klungeleulie - mengsel van braandewien of jannever mit streup, gebruukt tèeng hardlievigheid en as slaopmiddeltien. (ZWN)
Sneiballechie - Brandewien mit suker

Schreven in t Midden-Drèents

Grunnegse keuken

Der besteyt ouk een artikel "Grunnegse gerechten en streekprodukten" mid meyr informaty op dit underwarp

In Grunnen is noast eerdappels t vlaisk t belaangriekste vouer. De veurnoamste vlaisksoorten dij eten worden binnen rindvlaisk, visk en genoat. Bie gerechten mit eerdappels zit aaltieds vlaisk. Bie gerechten mit vlaisk hovven nait aaltieds eerdappels te zitten. Vrouger was dit aansom. Tot aan Twijde Wereldoorlog wazzen veul gezinnen aarm en konden niks aans eten as eerdappels mit gruinten. Veur dizze aarmere gezinnen was t eten van vlais n biezunderhaid. Noa Twijde Wereldoorlog kregen luu wat meer gèld ien buuts en wör vlais n gewoonte. Vlicht juust omdat man vrouger noeit vlais eten kon, wör vlais nou slim populèr. Vlais dat ien Grunnen voak eten wör is spek, gehakbaal, sukoadelap en vèrse wôrst (kookt of bakken as sousies). De maiste van dizze vlaissoorten kommen nait allend ien Grunnen veur, dus zai stoan doarom nait hieronder bie vermèld.

Ook binnen de Grunneger mostert en kruudnoagel wichtege touvougsels in n hail ìnde gerechten.

Schreven ien t Grunnegs

Sallaandse keuken

Arretjescake

(Ni'jlusen)
2 eier, 2 ons basterdsuker, 2 ons biscuits, 50 gr. cacao, een haalf pak vet. Eier klöppen, suker en cacao d'rbi'j doen, 't esmolten vet staorigan d'rbi'j doen, gebreuken biscuits d'rdeur reuren, opstieven laoten.

Bakbloedwörst

(Ni'jlusen)
Plakken bloedwörst, ebakken in de koekepan

(Bak)leverwörst

(Ni'jlusen, recept van vrogger)
Lever en longen fiensnieden, weitenmaal d'rbi'j, goed reuren, ongeveer een ure koaken in een linnen zakken in een fornuuspot. Uut de pot, zakkien d'rof streupen en plakken d'rof snieden. 't Koaken gebeurden in 't bakhuus.

Bloedwörst

(Ni'jlusen, recept van vrogger)
Bloed van een varken opvangen in een koekepan; koekepan in een ummer lègen. Spek van de kop d'r in blokkies deurhen doen. Roggenmaal (ebreuken rogge, grover emalen), lèpel zolt, kruden en wangstokken. In ketoenen of gröslinnen zakkies, mit een touwgien dichteknupt, in de fornuuspot koaken.

Blote billegies ien 't grös

(Ni'jlusen)
Witte bonen ecombineerd mit sniebonen.

Boerenbalkenbri'j

(Ni'jlusen, recept van vrogger)
Weitenmaal, ekoakt deur 't vet en 't nat dej kriegt bi'j 't koaken van lèverwörst

Botterknollegies

(Ni'jlusen, recept van vrogger)
Gele knolle ter grootte van een biet. Schellen en in vörrels snieden. Koaken mit zolt. Botter d'roaver. Dit wör zo ien keer in 't jaor 's winters bi'j de eerpels egeten. Smaak: combi radies en koolraap.

Broodpudding

Kiekt bi'j Pudding van stoete

Brune bonen

Treditioneel
Egèten mit een plakkien spek en spekvet d'roaver.

Hiete bliksem

(Ni'jlusen, treditioneel)
Staamppot eerpels mit ekoakte zute en zoere appelties en wörst.

Hutspot mit broene bonen

(Ni'jlusen, treditioneel)
Wörtelties, siepels en eerpels töt staamppot maken en ekoakte broene bonen d'rdeur reuren. Stevige kost.

Karnemelkse pap mit broene bonen

(Ni'jlusen, treditioneel)
De pap koaken van karnemelk mit boekweitmaal.

Kneupsgaten

(Zo enuumd op Ni'jlusen)
Esneden sniebonen

Kruudmoes

(Ni'jlusen, treditioneel)
Karnemelkse görtepap, grote donkere rozienen, kervel, erookte speklappies, erookte wörst uut de wiemel. As middagmaal mit streup. Ok kold egèten bi'j 't heuien, in de schaduw van de wagen. Grote pan/pot mit henge, diggelgoed, lèpels en een opscheplèpel. Mangs gunk d'r roekblad (kruzemunt) bi'j deur, of varse bladties van de zwarte kralle.

Mispel

De vief 'starties' d'rof trekken en 't eetbaore d'ruut drokken. As de vrucht riep is, liekt 't binnenste haoste verrot.

Ni'jluseger leut

(Ni'jlusen)
Kriegt een grote mok of kop. Doet d'r een flinke batse advekaot in. Schenkt daor hiete varse starke koffie op. Daor boavenop een aorige toefte slagroom. Cacao-poeder oaver det alles stri'jen. Hol ie van zuut, doet d'r dan ebreuken kandi'j (klontiesgroes) bi'j.

Pannekoeken mit spek

As ontbijt op de boerderi'je egèten. Nog langer elene wör 't mit boekweitmaal egèten.

Paerregaste

Paerregaste = epelde garste = gört. Krek as ries ekoakt. Streupnat d'r op. As middagmaal mit een stok wörst d'rbi'j.

Pudding van stoete

Treditioneel
1 olde witte stoete zunder körste, 1 dl melk, 2 dl room, 2 eier, 2 daoren (eigeel), rasp en sap van sinesappel, mespuntien kniel, 3 elstar-appels, 100 gram krenten, ewiekt in sherry. Mengt de eier, melk, room, sinesappel en 't kniel. Bestriekt 't cakeblik mit botter. Mengt stokkies appel en krenten. Eerst een lage stoete in 't bakblik, dan een lage roommengsel mit appel en krenten, dan weer stoete, appel, stoete en as leste wat roommengsel. 25 minuten bakken in veurverwarmde naovend op 160 graoden. Lösse pläkkies snieden en karremeliseren mit rietsuker.

Roggeperen

Paarties die riepe waren in de tied van 't roggemeien.

Saliemelk

(Treditioneel)
Melk mit sellenbladties en een schöp suker. Smaakten een beetien as anies.

Sint Jouwsen

(Zo enuumd op Ni'jlusen)
De Sint Jacob, een grote, lange appel

Smoorderties

(Zo enuumd op Ni'jlusen)
Ebakken krieleerdappelties

Sterappelties

Sterappels mit rood, zuut vruchtvleis.

Stip ien 't gat

(Ni'jlusen, treditioneel)
Stevige boekweitpap. Koeltien d'rin mit spekvet en stroop.

Stoetenbri'j

(Ni'jlusen, treditioneel)
Ok wal bekend as 'bakkersverdriet'. Oavereblèven stoete in brokkies in ekoakte melk doen. Kniel en suker d'roaverhen.

Zieden (h)empies

(Zo enuumd op Ni'jlusen)
Olde, zachtzoere appelsoort

Tweantse keuken

Van vrooger oet wördt r nog aaltied "earpel met sju" egètn. Dèt beteeknt boernkos: Earpel met vleais en greunte. Iedereene bepoalt dan vuur zikzölf of-e dèt dan duur mekoar wil mikn (prakn) of lös van mekoar op wil ètn. A-j dr vuur kiest um t te prakn, dan wörd t wat sappiger emaakt met sju (t vet wat oet t vleais is ekömn biej t bakn of kokn, anelegnd met water). De wat eulderwètsere gezinn hoolt t met vrömd ètn biej makaroni en nasi, mear met n komst van gèstèrbeiders in de joarn 60 zeent r völle boetnlaandse gerechn biej ekömn.

t Joar duur

Ofhaankelik van n tied van t joar wordt verskilnde gerechn op toafel ezat. n Zommerdag keump dr völ te prakn ètn op n toafel en an n weenterdag völle staamppötte, zo as moos, worteln met siepeln en koolraap.

Tweantsn vleaiskos

Bakwos (nen grovn dikn wos van voarknsvleais)
Metwos (n Tukker hef t leefst n kort gebed en nen langn Metwos)
Skröamkes (restvet van n koo of voarkn wat wördt op ebakn töt t knapperig is)
Neagelhoolt (Rundvleais) An de weend ereukt rundvleais)

Tweants banketspul

Riesns hàrtje (spekeloas in de vorm van n hàrtje, met glazuur, slagroom en stuks sukelaa dr op.)

Tweants moal

Goamoal (steewigen soep vuur a-j zwoar woark munn doon)
Kruudmoos
(stamppot) Moos
(stamppot) Worteln met siepeln (mangs ook of ekort tot stawosi)

Tweants dreenkn

Van ooldhèr wör dr in Tweante völ stoarkn draank emaakt of distilleerd. Dr beent onmeundig nen hoop verskilnde soortn kruudnbitters, met vake klurige naamns: Twents Kuiernat, Eanters Boorköttelnat, enz.

Tweantsn graanjeneawer
Huttnkloas (beer) Verneumd noar n Tweantsen stroekreuwer Kloas Annink.
Zoompnbitter (braandewien spesjaal vuur Eanter en Riesn)
Grolsch (beer) in Tweante t meest edreunkn beer. De brouwerieje steet in Bookel bie Eanske, mear Grolsch is offisjeel n Achterhooks beer.

Eskreewn in t Riesns

Veluwse keuken

Buulworst en meelworst - emaakt van boekende meel, tarwebloem, ekookte lever, vleeskkrujen, warme kaontjes en peper
Kruudmoes of melkmoes - emaakt van gort, karemelk, magere spekjes, rookworst, rezienen, kaarvel, bieslook en brune suker
Slaod mit karemelkse stip - emaakt van slaod, spekjes, karemelk, bloem en eerpels
Balkebrie - in de rest van Nederland oek bekend
Kleirog - brood van tarwemeel en roggemeel (is niet echt bekend meer)

Avendeten

Moesmuis - boerekoolstamppot
Toddemoes - busekoolstamppot mit karemelksnat derbie
Wortelmuis - hutspot
Blote kienderjes in 't greune gres - stamppot van eerpels, scheermesjes en witte bonen

Zeutigheid

Kluntjen (Nunspeet) - een blank snoepjen (soort witte kandij)
Puttense mopkoek - emaakt van roggebloem, hoening en kunsthoening, karemelk, bakpoejer en kerwiezoad

Urker keuken

Urker Vistaarte
Dikkoek
Urker Paling
- ezoolten
- erookt