Zuud-Gelders

Zuud-Gelders, Noord-Limburgs en Nederriens (ook wel: Kleverlans, in 't Duuts: Kleefs, Duuts-Nederlans of De tääl van d' Achteroek naor Grunekante) is de groep Nederlanse, noordelijke Maas-Rienlanse dialecten die ze in 't revierengebied van Gelderland praoten: veural in de Veluwezoom, 't Riek van Nijmegen, 't Land van Maas en Waal, de Bommelerweerd, de Tielerweerd en de Betuwe en de kortbi'j elegen zuudoostelijke gebieden in Nederlans Noord-Limburg en de Duutse Nederrien. In de rest van de Nederlanse en Belgische previnsies Limburg praoten ze Limburgs, dät grotendiels töt de westelijke Maas-Rienlanse dialecten beheurt. In 't kortbi'j elegen Duutse gebied tussen de Benrather Linie en de Uerdinger Linie praoten ze Limburgse en Bergische dialecten die töt 't oostelijk Maas-Rienlans beheuren.

Ondudelijke grenzen

't Zuud-Gelders wört meestal erèkend töt de Centrale Groep, wöörtoe ook 't Braobans beheurt. De ofgrenzing töt 't Braobans is puur geografisch en wört vanuut gewoonte zo enuumd (sommigen numen d' iele Centrale Groep Braobans). De Zuud-Gelderse dialecten vörmen ook gien ieneid tègenaover de Braobanse dialecten in engere zin. Naor 't noorden is der een aovergang töt 't nauw verwante Utrechs. Dudelijke grenzen in de vörm van een bundel isoglossen bint der niet. De aovergang naor 't Ollans in 't westen giet ook vri'j geleidelijk. In 't noorden van Arnem vörmt de Veluwe een netuurlijke grenze mit de Nedersaksische dialecten. In 't oosten vörmen de dialecten van de Liemers een ongewoon brede aovergangszone tussen 't Nederfrankisch en 't Nedersaksisch.

Maas-Rienlans

Bi'j de grenze met Duutsland lopen de Nederfrankische dialecten van 't noordelijke Rienland in 't noorden van de Uerdinger Linie geleidelijk in de Zuud-Gelderse aover. In Noord-Limburg en Noordoost-Braobant praoten ze dialecten die ook töt disse groep beheuren. 't Zuud-Gelders, 't Noord-Limburgs en een groep dialecten aover de Duutse grenze vörmen samen 't Kleverlans, dät op zien beurte dan weer samen met de dialecten van de Liemers de noordelijke punte van 't Maas-Rienlans reprissenteert, dät is 't ge-iel van Nederfrankische streektälen die ze in de Maas-Riendrie-oek praoten.

Braobanse kenmärken

Typisch Braobanse kenmärken bint: verbugingen as mèrège (mörgen), nij (ni'j) en 't vortlaoten van de eind-d's en -t's (da en nie in plaats van "dät" en "niet"); döörnaost wört bi'j 't gebruuk van een persoonlijk veurnaamwoord in de twiede persoon väke ekeuzen veur "gij" en "ge". Bi'j vraogende zinnen wört in plaats van 't standard Nederlanse "wil je" (wi-j) väke ekeuzen veur wil-de wöörbi'j "je" (een uutspraakvariant van "ge") 't oldere de (een onbeklemteunde vörm van "du") niet vervangen hef. A-j een oldere of onbekende ansprèken, dan verstärk je met "gij": kun-de gij, wil-de gij.

Utrechse kenmärken

In de Betuwe teunt de naobi'jeid van 't Utrechs zich in de platte "a", annere typisch Utrechse klanken heur je ook terugge in 't Betuws.

Nijmeegs

Opvallend is dät 't stadsdialect van Nijmegen, 't Nimwaegs, stärk ofwik van de plattelansdialecten uut de drekte umgeving.

Classificatie

Indo-Europees
- Germaans
  - West-Germaans
    - Rienlans / Nederfrankisch
      - Maas-Rienlans
        Zuud-Gelders / Nederriens

Zie ook

Limbörgs

Streektaolen in Nederlaand en Vlaanderen

Nedersaksies en Friso-Saksies		Achterhooks · Draents · Gelders-Oaveriessels · Grönnigs · Sallaands · Stellingwarfs · Tweants · Tweants-Groafschops · Urkers · Veluws · Skokkers^†
Westlaauwers Frais		Hindeloopers · Kleifries · Noordhoeks · Oosterskellings · Schiermonnikoogs · Westerskellings · Wooldfries · Zuudwesthoeks
Nederfrankies en Friso-Frankies		Amelaands · Bildts · Braobaants · Hollaands (Utrechts-Alblasserweerds · Zuud-Hollaands) · Kleverlaands · Limbörgs · Oost-Vlaams · Stadsfries · Westfrais · West-Vlaams · Zais · Zuud-Gelders

Disse pagina is eskreven in 't Zwols