Liemers
|
De dialekten van de Liemers wordt behandeld in ut artikel Liemers (dialect) |
De Liemers is ne straeke in Oost-Gelderland dee rowweg begrensd wödt deur Rien, Iessel, Olde Iessel en de Duutse grenze. Soms wödt de Liemers abusievelijk bi-j den Achterhoek erekkend. Alhoewal zeker et oosten van de Liemers arg ericht is op den Achterhoek heurt et doar geografies neet bi-j. Wal bunt de plaatsen Wael, Achterwael en de gemeente Montferland, die geografies ezene bi-j de Liemers heurt, tegenswoordigs bi-j de bestuurlijke Regio Achterhoek in-edeeld.
Herkomst van den name
[bewark | bronkode bewarken]Der wöd wal eens gesteld dat den name "Liemers" ofkump van Pagus Leomerike, woarbi-j pagus op 'gouw' of 'gewest' sloog en leomerike op leemrieke groand. Aandere verkloaringen könt waen dat et "in de luwte" betekkent (de luwte tussen Montferlaand en Posbank) en dat et verwis noar et Latiense "limes" (grenze) dee doar vrogger lengs dee straeke leep.
Streken
[bewark | bronkode bewarken]De Liemers wöd verdeeld in de zand-Liemers en de klei-Liemers. De zand-Liemers ligt in et noordoosten van de liene Diem - Doezebarg. Van oldsheer was de zand-Liemers armer as de klei-Liemers. Op de klei wonen oaver ut algemeen rieke boeren, deur de vruchtboare grond. Op et zand wonen de arme kötterboeren. Grote delen van de zand-Liemers waren tot in de 19e eeuw nog onontgonnen hei, woar in schamele hutten vaak ut "uutschot" van de samenlaeving wonen. Onder andere pastoor De Ponti van Den Diek hef doar verandering in an-ebracht. Hi-j vrog in ut begin van de 19e eeuw an den bisschop van Utrecht of der op de Diemse Hei ne karke ebouwd mocht worden um de bevolking van de Hei normen en weerden bi-j te brengen. De Heidemij is rond de zelfde tied begonnen met et ontginnen van de Baekse, Waelse en Diemse Hei.
Op den klei ontstond al vrog de baksteenindustrie, vanwaege de grondstof, dèn der genog veurhanden was. Veural langs de Rien van Spiek (Spijk) noar Pannerden wodden völle stinoaves (steenovens) gebouwd. Ut stinoavesvolk mos onder zwoare umstandigheden lange dagen maken um an nen schamelen botteram te kommen. Nog altied bunt der in de Liemers steenfabrieken.
Heufdplaatse
[bewark | bronkode bewarken]As heufdstad van de Liemers wöd vake Zevenaar ezene. Zevenaar is de grootste plaatse. In 1912 kwam de "Turkish - Macedonian Tobacco Company" kortweg Turmac noar Zevenaar. De fabriek gaf völle wark an de arme kötterboertjes van de zand-Liemers. De Turmac is later BAT ewodden en hef de hele produktie oaver edoane noar Duutsland en Polen. Den grootsten en oldsten warkgevver van de stad is doarmet vort uut et stadsbeeld.
De dialekten uut disse streek wodt ok Liemers enuumd en bunt oavergangsdialekten tussen et Nederfrankisch en et Nedersaksisch.
Gemeenten
[bewark | bronkode bewarken]
- Deutekem (Doetinchem) - westen
- Doezebarg (Doesburg) - zuden [1]
- Duve (Duiven)
- Montferland
- Olde Iesselstreek (Oude IJsselstreek) - westen
- Westervoort
- Zaender (Zevenaar)
Veur n klein deel:
- Bronckhorst - stukjen van 't zuden (Eldrik)
Plaatsen
[bewark | bronkode bewarken]Rifferenties
[bewark | bronkode bewarken]
| De Liemers |  | ||
|---|---|---|---|
|
| Gelderse gebieden |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|