Bommelerweerd
De Bommelerweerd (Riveerenlaand) is ne streke in et zuudwesten van de Nederlandsen previnsie Gelderlaand, eleagen tussen de rivieren de Waal in et noorden, den Maas in et oosten en zuuden, en den Ofgedamden Maas in et westen. Noar et zuuden ligt de previnsie Noord-Braobant, naor et noordoosten et Laand van Maas en Waal, naor et westen et Laand van Heusden en Altena (Noord-Braobant) en naor et noorden de Tielerweerd.
De Bommelerweerd is 147,6 km² groot en had 49.718 inwonners op 1 januari 2007. De Bommelerweerd is n riveereilaand, met (deur et water) nen umtrek van 66 km. Vanof 1 januari 1999 is de Bommelerweerd verdeald oaver de twee gemeenten Zaltbommel en Maasdriel.
De wonkarnen in de Bommelerwaeerd bunt: an den Waol, van west noar oost: Braokel, Solekem, Ni'jwaal, Gameren, Zaltbommel, Hurwenen en Rossum; an den (Ofgedamden) Maas, van oost noar west: Heereweerden, Alem, Karkdriel, Hoenzadriel, Hedel, Ammerzoden, Well, Wellsend, Nederhemert-Noord, Aalst en Poederoijen; in et binnenlaand: Brukkem, Karkwiek, Delwienen en Velddriel; op et eilaand van Nederhemert: Nederhemert-Zuud en Bern.
De Bommelerweerd is ne weerd verneumd noar Bommel, den lokoalen name veur Zaltbommel.
Doar bunt verskillenden kastelen in de Bommelerweerd: Slot Loevestein op de uterste westpunte, Kasteel Ammersoyen bi-j Ammerzoden, Huus van Malsen in Well, Kasteel Nederhemert (vanof 2005 wier n völleadig kasteel) in Nederhemert-Zuud en et Slot Rossum in Rossum. In Hedel bunt fundamenten bewaard ebleaven van et veurmoalige kasteel en langs den diek bi-j Solekem is an-egeaven woar eertieds et plaatseleke kasteel estoane hef.
Ni-js oaver de Bommelerweerd steet in et Braobants Dagblad en de waekblaadn 'Den Toorn' en 'Het Kontakt'. Howal de Bommelerweerd neet in de previnsie Noord-Braobant lig, verskient et Braobants Dagblad doar, umdat de streke ericht is op 's-Hertogenbosch.
Geskiednis
[bewark | bronkode bewarken]Water
[bewark | bronkode bewarken]Woater en revieren bunt gans belangriek in de geskiednis van denBommelerweerd. Howal et gebeed geheel umgeaven is deur water en klein genog is um zich as n eilaand te gedreagen, is de Bommelerweerd nooit nen echten eenheid ewest. Hierveur bunt veer belangrieke redenen: ne grote juridiesen en bestuurleke versnippering in n koader dat groter is as de Bommelerwaeerd, de taak van de revieren as vervoersweg in vergelieking van de lange tied zwoar begoanboare komgraonden, laandgooderen an weerszieden van de revieren dee tot denzelfden eigenoar beheurden en de neiging van de darpen um zelf eur waterkering te reagelen (en doarbi-j eure noaberdarpen met wateroaverlast op te zadelen).
De revieren dee noe de Bommelerweerd begrenst hebt neet altied op deezelfde plaatse eleagen. Den Maas an den oost- en zuudkante van de Bommelerweerd is vanof rundumme et begin van de 3de eeuwe aktief, en den Woal an den noordkante van de Bommelerweerd vanof rundumme de 4de eeuwe. Veur dee tied waren der aandere revierbeddingen dee dwars deur et gebeed van vandage van de Bommelerweerd konden lopen. Tiedens de 12de eeuwe maken den Maas noabi-j Woudrichem verbinding mit de Woal. Zie begunnen umstreaks dee tied revierdieken te bouwen, eerst in et oosten (boavenstreums) en later ok in et westen (beneadenstreums). Rundumme et beginne van de 14de eeuwe was den umdieking kloar, zoas blek uut de diekrechten dee graaf Reinald II van Gelre op 8 december 1327 an de Bommelerweerd (boaven den Meidiek) schonk. Naost de revierdieken wodden ok den Meidiek an-elegd, nen binnendiek den in et westeleke deel van de Bommelerweerd tussen den Waaldiek en den Maasdiek lag en doarmet et leagste westeleke deel van de Bommelerweerd scheidden van et hogere oosteleken deel.
Dieken holdt neet alleneg revierwater buten, moar ok reagenwater binnen, dus waren ok weteringen neudig um oavertollig water of te können voeren noar de Maas. Op 21 augustus 1320 gaf Reinald toostemming um de Drielse Wetering an te leggen, en op 5 juni 1321 veur de Bommelse Wetering.
Den mens hef vanof dee tied den loöp van revieren nog veranderd deur bochten (meanders) of te snieden, zoas (in de Maas) bi-j Heusden rundumme 1460, Hedikhuuzen rundumme 1475, Veen rundumme 1500, en Alem rundumme 1935, en (in de Woal) bi-j Hurwenen rundumme 1639 (woarbi-j den Kil van Hurwenen ontstoand, noe n natuurgebeed), Weerdenburg 1655, en Tuil 1680. Hierbi-j bunt stukken laand in de Bommelerweerd kommen liggen (zoas Bern en Alem), of juust derbuten.
Oorlog
[bewark | bronkode bewarken]
De Bommelerweerd is in alle tieden in de geskiednis toneel ewest van kriegsshandelingen. In den Tachtigjoarigen Oorlog wodden Zaltbommel 2 moal beleagerd, in 1574 en 1599. Bi-j et Beleg van 's-Hertogenbosch in 1629 wödden der in de Bommelerweerd soldoaten eleagerd. In et Rampjoar trokken Franse soldoaten deur de streke en richtten doar vernielingen an. Zo wierd de pas prottestants ewodden karke in Ammerzoden deels mit de groand gelieke emaakt. Den toorn en et koor bunt restaurierd, moar tot op den dag van vandage is et veurmalige skip ne ruïne. De rest van et darp wöd bi-j dizzen anval eavenmin espoard.
Tiedens den Tweeden Wereloorlog wodden der in de Bommelerweerd heavig evochten. In 1940 landden doar Duutse parachutisten. In den winter van 1944-1945 vormden de Maas de frontliene, mit de Duutsers an Bommelerweerdsen kante. De bevolking wödden grotendeals verploatst. Deur heavige besketingen blevven der weinig huze in de darpen langs den Maas oaverende. Hoge huze, veural karktoorns, wodden deur de Duutsers op-ebloazen, umdat de Allieerden zie as herkenningspunten gebruukten bi-j et beskeeten van et gebeed. De darpen in de frontliene bouwden noa den krieg ni-je karken, veulal in nen zakeleken stiel.
Gemeenten
[bewark | bronkode bewarken]De Bommelerweerd was vanof 1821 verdeald in 13 gemeenten, te wetten Ammerzoden, Braokel, Driel (sinds 1944 Maasdriel), Gameren, Hedel, Heereweerden, Hurwenen, Karkwiek, Nederhemert, Poederoijen, Rossum, Zaltbommel en Solekem. Per 1 juli 1955 wodden Gameren en Nederhemert bi-j Karkwiek evoogd, Hurwenen bi-j Rossum, en Poederoijen en Solekem (Nederlaands: Zuilichem) bi-j Braokel, zodat der nog 8 gemeenten waren. Vanof 1 januari 1999 wödden Braokel en Karkwiek bi-j Zaltbommel evoogd, en Ammerzoden, Hedel, Heereweerden en Rossum bi-j Maasdriel, en vanof dee tied is de Bommelerweerd oaver 2 gemeenten verdeald.
Uutgoande verwiezingen
[bewark | bronkode bewarken]- Webstea Regionaal Buro veur Toerisme (RBT) Rivierenland
- Historiesen kreng Bommelerweerd
- Webstea Gemeente Maasdriel
- Webstea Gemeente Zaltbommel
Galleri-je
[bewark | bronkode bewarken]-
Karke in Rossum -
Karkruine in Ammerzoden -
St Meertenskarke in Zaltbommel -
Slot Loevenstein
| Gelderse gebieden |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|