Alaska
| Alaska | ||
 |
| |
| Vlagge van Alaska | Woapen van Alaska | |
 Kaarte van Alaska
| ||
| The Last Frontier | ||
| Ofkorting | AK | |
| Heufdstad | Jumeau | |
| Tiedzone | Alaska: UTC−9/DST−8
| |
| Informasie | ||
| Oppervlak laand | 1.717.854 km² (13,77%) | |
| Inwonners - Dichtheid |
710.231 (2010) 0,4 inw./km² | |
| Geografie en bevolking | ||
| Too-etreaden | 3 jannuwoari 1959 | |
| Antal groafskoppen | 18 + 1 unorganized borough | |
Alaska (sprek oet: /ʌˈlʌska/) is nen stoat van de Verenigde Stoatn van Amerika. Wat oppervlakte angeet is t de grötste stoat. t Ligt op t oeterste peuntjen van t Noord-Amerikaanse wearlddeel, met op t oostn Kannada, de Noordelike Ieszee op t noordn en de Grote Oseaan op t zuudn en t westn. Nog mear noar t westn ligt Ruslaand, oawer de Beringstroat. De heuwdstad van Alaska is Juneau, mer zowat de helfte van de 710.231 inwonners van Alaska(telling van 2010) wont in (de vuursteadn van) de grötste stad Anchorage, vuur de rest wont dr weainig leu; Alaska is n dunstbevolkten stoat van Amerika.
Alaska wör ekocht van t Russiese Riek op n 30sten meart 1867 vuur mer $ 7,2 miljoen (umme reknd noar hudige wearde: € 79,2 miljoen), umdet Ruslaand meann at t laand nit völle weard was. Ook in Amerika warn ze dr nit blie met, en n ankoop wör eerst Seward's Folly eneumd (Seward's Domheaid), noar n Amerikaansen minister van Finansiën William Seward, den't de anskaf deed. Umme reknd kostn Alaska twee seant per beunder ($ 4,74/ km²). t Laand oondergung verskeaidene administratieve veraanderings vuurdet t in eliefd wör op n 11den mei 1912, en n 49sten stoat van de VS op 3 januwoari 1959.
n Naam Alaska (Аляска) wör al in t Russies an enömn van t Alioetiese "alaxsxaq", wat "t heuwdlaand" beteeknt, of letterliker: "t objekt woer't de woarking van de zee hengeet". t Wörd ook wal es Alyeska neumd ("t Grote laand"), ook n Alioeties woard met n zelfden oorsproonk.
Laandskop
[bewark | bronkode bewarken]
Alaska hef ne langere kustliene dan alle aandere Amerikaanse stoatn bie mekoar. t Is n ennigsten vriejliggenden Amerikaansen stoat van t Noord-Amerikaanse wearlddeel. Tusken Alaska en n dichtstbiejlignden Amerikaansen stoat Washington zit nog 800 kilometer kustliene van t Kanadese Brits-Kolumbia. t heurt dus wal bie de Verenigde Stoatn, mer wörd in dagelikse sproake nit zo neumd. De heuwdstad Juneau ligt wal op t vastelaand, mer is nit verbeundn met t Amerikaanse snelweagnnet.
n Stoat greanzet in t oostn an de Kannadese stoatn Yukon en Brits-Kolumbia, de Golf van Alaska en Grote Oseaan op t zuudn, de Beringzee, Beringstroat en Chukchi-zee op t westn en de Arktiese Oseaan op t noordn. Alaska's territoriale water ligt teegn t Russiese water an in de Beringstroat. t Russiese Groot Diomede eilaand ligt mer 4,8 kilometer van t Alaskaanse Klein Diomede eilaand. Met de oetstrekking van de Alioetiese Eilaandn in de oosterlike hemisfeer is het beaide de meest westerlike, oosterlike en noordelike stoat van de Verenigde Stoatn.
Alaska is n stoat met de grötste laandvlakte 1.518.800 km². Mear as twee moal zo groot as Texas, n tweede-grötsten stoat. Op de hele wearld zeent dr mer 18 laandn grötter as Alaska.
Ekonomie
[bewark | bronkode bewarken]t BNP van Alaska was in 2007 $ 44,9 miljard. t Gemiddelde loon per inwonner was $ 40.042. De ekonomie dreeit vuural op öllie- en eardgaswinning; mear as 80% van de stoatskas keump van braandstofwinning. A'j de braandstofwinning nit metreknt is de belangriekste bron van inkomsten de viskerieje. t Grötste oetvoorprodukt is vis: zalm, kabeljauw, pollak en krab.
Laanbouw is mer n kleain deel van de Alaskaanse ekonomie. De produksie is heuwdzakelik bedoold vuur gebroek binn de stoat. Doaroonder vaalt mestkalver, zuwel, greunte en vee. t Meeste bewoarkte of fabriseerde etn wörd importeerd.
Woarkgeleagnheaid is dr vuural vuur de oawerheaid en industrie, zo as groondstofdelving, skipperieje en vervoor. Dr zeent leagerbasisen in Fairbanks en Anchorage. Federale subsidies zeent ook belangriek vuur de ekonomie, woerduur't de belasting lege kan bliewn. Industriële produktn zeent roewe petröllie, eardgas, koolstof, goold, edelmetaaln, zeenk en aandere mienbouw, visverwoarking en hooltkap. Doarnöast keump t toerisme de leste tied op gaank.
Vervoor
[bewark | bronkode bewarken]Weagn
[bewark | bronkode bewarken]Alaska hef mer weainig wegverbeendings in vergelieking met de rest van de VS. De stoat's weagnnet beslöt mer n rellatief kleain gebeed, en verbeendet de wonkernen met n Alaskaansen autobaan, de heuwdroute dee't de stoat oetgeet en duur Kannada löp. De heuwdstad, Juneau, is nit oawer de weg te bereikn, mer allene oawer n vearpoont. Hierduur zeent dr in t verleedn al völle diskussies west of de heuwdstad nit verplaatst mos wordn noar nen stad dee't wal oawer de weg te bereikn is, of um nen weg an te legn vanof Haines. t Westelike gedeelte van Alaska hef gin weagn dee't de gemeenskopn verbeendet met de rest van de stoat.
De Susitna-rivierbrugge op de Denali Autobaan is 316 m laank. Een uniek peunt van t Alaskaanse weagnnet is de Anton Anderson Memorial Tunnel, nen aktieven Alaskaansen tunnel den't vanear is an epast met ne stroate dee't de ofgezeunderde gemeenskop Whittier op Prince William Sound verbeund met de Seward Autobaan, ongevear 80 km zuudoostelik van Anchorage bie Portage. Met 4 km was n tunnel n langsten van Amerika töt 2007. t Is nog aait n langsten weg- en treintunnel van Noord-Amerika.
Trein
[bewark | bronkode bewarken]In 1915 wör de Alaska Railroad (ARR) anlegd, en spöldn ne belangrieke rolle in de oontwikkeling van Alaska gedoernde de 20e eeuw. t Verbeendet de noordelike skipperieje, duurdet t belangrieke infrastruktuur böd met spoerlienn van Seward noar de Alaskaanse binnlaandn, oawer Zuud Midden Alaska, en geet duur Anchorage, Eklutna, Wasilla, Talkeetna, Denali en Fairbanks, met oetlopers noar Whittier, Palmer en Noordpool. De nearzettings dee't an de liene lignt stoat bekeand as de Railbelt (n Spoergördel). De leste joarn wörd t weagnnet aal better en stekt t spoernet noar de krone.
Skoonwal t spoernet bekeand steet as toeristnreaismiddel gedoernde de zommer, hef t ne belangrieke rolle spöld bie de oontwikkeling van Alaska, duurdet t völle vracht hef vervoord binn Alaska, zo as koln en greante.
Ne strekke van ongevear 100 km op t noordn van Talkeetna is nog aait nit oawer de weg te bereikn. De leu dee't dr wont mut t hebn van t spoer. In noordelik Zuudoost Alaska loopt De Witte Passage en de Yukon route duur de stoat van Skagway noordwearts Kannada in. Disse liene wörd vuural duur toeristn gebroekt, dee't met de boot ankomt in Skagway.
t Alaskaanse spoer is nit verbeundn met rest van Noord-Amerika. In 2000 steeldn t Amerikaanse Kongres $6 miljoen beskikboar um te oonderzeukn of t spoer met Kannada en de rest van de Amerikaanse stoatn te verbeendn was.
Tusken Whittier en de stad Seattle in n Amerikaansen stoat Washington geet nen veardienst den't treinwaagns vervoort.
| Verenigde Staoten van Amerika |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|