Rhode Island
|
Rhode Island kan ok verwiezen noar t eilaand Rhode Island. |
| State of Rhode Island | ||
 |
.svg)
| |
| Vlagge van State of Rhode Island | Woapen van State of Rhode Island | |
 Kaarte van State of Rhode Island
| ||
| The Ocean State Little Rhody | ||
| Ofkorting | RI | |
| Heufdstad | Providence | |
| Tiedzone | Oost, UTC−5/−4 | |
| Informasie | ||
| Oppervlak laand | 3,140 km² (13,9%) | |
| Inwonners - Dichtheid |
1.052.567 (2010) 390,78 inw./km² | |
| Geografie en bevolking | ||
| Too-etreaden | 29 meai 1790 | |
| Antal groafskoppen | 5 | |
Den Ståt Rhode Island (en: State of Rhode Island), ouk bekend as Rhode Island, is nen ståt van de Vereynigde Ståten van Amerika. Et ligt in de historiske Ny England-streake. Et is den kleinsten ståt van de VS as et geyt oaver de uppervlakte. Et grenset an Konnektikut in t westen en Massachussetts in et noorden en ousten en hevt ne watergrense med Ny Yorks Long Island in et süüdwesten, ümdat Block Island der ouk noch by höyrt.
Rhode Island was den eyrsten van de 13 eyrste kolonys wat syne unafhangelikheid uutröypen (up den 17 mei van 1776), twey månd eyrder as andere ståten. Dårnåst was et den lätsten ståt wat den Amerikaansken Grundwet annöäm.
De officiäle byname van den ståt is de Oceaanståt, wat slöt up de vöäle baaien en inhammen in de küstlyne. Allens by mekander is dat ungeväär 14% van et heyle ståtsuppervlak.
De geskydenisse van de name
[bewark | bronkode bewarken]Anders as wat de name möägelik löt denken is Rhode Island vöär et grötste deyl land en gin eiland. De name Rhode Island en Providenceplantages kümt van de twey oorsprungelike kolonys, dee uuteandelik by mekander eynen ståt wörden. Rhode Island verwist når et südelike deyl rund Newport en de eilanden van Narragansett Bay, wårvan as Aquidneck Island et grötste is. Providenceplantages verwist når et land rund de höyvdstad Providence.
Rhode Island and Providence Plantations is de längste ståtsname in de VS. Up den 25. juni 2010 höld de Algemeyne Vergådering van Rhode Island ne volksstemming, of et lätste deyl (Providenceplantages) blyven must of nit. Dat kunde ja med slaverye verbunden worden. By ne nye stemrunde up den 2. november 2010, meynden 78% van de inwoaners at Providence Plantations der in blyven must.
Landsbeskryving
[bewark | bronkode bewarken]
Rhode Island is ungeväär 3140 kilometer in et veerkant. Et grenset in et noorden en ousten an Massachusetts, in et westen an Connecticut en in et süden ann den Atlantisken Oceaan. Der is 'n klein stüksken seygrense tüsken Rhode Island en Ny York, tüsken Block Island en Long Island.
Den ståt hevt ne döärsneyde höygde van 60 meter. De küststreake hevt stranden en is groutendeyls laegland, med ginne echte bargen. Et höygste natuurlike pünt is Jerimoth Hill, wat 247 meter boaven de sey uutsteakt.
Med wal 30 verskillende eilanden is Narragansett Bay geologisk eseen et bysünderste an den ståt. Et eanigste eiland wat buten de baai ligt is Block Island
Geology
[bewark | bronkode bewarken]De steynsoarte Kumberlandyt kümt nargens anders up de wearld vöär. Et is vöärnamelik te vinden rund et städken Kumberland.
Gråfskoppen
[bewark | bronkode bewarken]Rhode Island is underverdeyld in 5 gråfskoppen (counties): Bristol, Kent, Newport, Providence en Washington.
Klimaat
[bewark | bronkode bewarken]Rhode Island hevt een vuchtig landklimaat. Dat düdet up warme, reagenachtige soamers en kule winters. Et heytste ooit emeaten was 40 °C in Providence, de laegste temperatuur was −32 °C in Greene. In döärsneyde wördt et der måndeliks tüsken de 28 °C töt −7 °C.
Geskydenisse
[bewark | bronkode bewarken]Koloniale tyd
[bewark | bronkode bewarken]
Roger Williams köm up den lätsten tip van Narragansett Bay te woanen nå at hee in 1636 verbannen was uut de Massachusetts-kolony, ümdat hee anders oaver gelöyv dachten as de rest van de inwoaners. Et stükke land kreag hee van et Naragansettvolk üm 'n ny leaven up te bouwen. Hee nöömden et stükke land Providence en verklården et töt steade wår lüde mochten gelöyven wat se wolden.
Twey jår later, in 1638, tröäken andere lüde når et eiland Aquidneck, nå at Williams öär tostemmige dån had. Dår deaden se ne nye woansteade bouwen, Portsmouth. Ouk dår untstünd händig an verskel, wårnå verskillende lüde sik afsünderden en ne nye stad Newport stichteden. De dree steades, Providence, Portsmouth en Newport, verklården sikselv unafhangelik en nöömden sik Colony of Rhode Island and Providence Plantations.
In Rhode Island was vreyde tüsken de 'nykommers' en de inheymsken. Andere ståten hadden dår andere gedachten oaver. Vake deaden se niks uut up de neutraliteit van Rhode Island. Et Narragansettvolk wör afslachted, wat nit hülp üm de vreyde te bewåren. De Narragansetten söchteden wraak en stöäken Providence in den brand, al löäten se de inwoaners vöäraf noch wal kans üm vord te kommen.
De kolony wör deyl van de Hearskappye van Ny-Engeland in 1686, do as köäning James II van Engeland probeerden üm de lösse kolonys under sik te krygen. Nå den Gloriösen Upstand van 1688 wör Rhode Island weader unafhangelik. De vöärnaamste brunne van inkomsten was noch altyd burenbedryv en viskerye. Timmerholt en botenbouw wörden ouk vöördan belangryker. In disse tyd wörden der ouk slaven invoord, al warren dår gin wetten vöär. Slavenhandel wör 'n belangryk deyl van de plaatselike ekonomy, ümdat slaven nöydig warren vöär de rumstoakeryen.
Rhode Island was den eyrsten ståt wat sikselv unafhangelik verklården van et Vereynigd Köäningryk. Dat was up den 4. mei 1776. Et was tegelyke ouk den lätsten ståt van de oorsprungelike darteen wat de nye amerikaanske grundwet underteykenden. Dat was up den 29. mei 1790, meyr as 14 jår nå de unafhangelikheid.
Upstand en industrialisaty
[bewark | bronkode bewarken]
Döärdat de Rhode Islanders al längere tyd gevolens van unafhangelikheid hadden, was et 'n belangryk bulwark in de unafhangelikheidsstryd teagen de britten. In 1772 wör hyr de eyrste persoon edouded vöär de Amerikaanske Revoluty. Een paar lüde uut Providence völlen in de haven nen boot an, ümdat se et nit eyns warren med de britske handelsprysen.
In de Revoluty nöämen de britten Newport in. 'n Samenesteld leager van amerikanen en fransken vöchten üm se van Aquidneck te verdryven. De franske vloot sorgden vöär ne flinke oavermacht, wårdöär de britten vertrekken musten üm öäre skeype te redden. Rhode Island wör den uutvalsbasis vöär wydere gevechten teagen de britten.
In 1787 begün de Industriele Revoluty, in Rhode Island. Eyne Thomas Somers voorden linnengoodmaskines in vanuut Engeland. Den tweyden linnengoodfabrik van Amerika wör in Rhode Island bouwd. Dat leyverden wark up vöär arme lüde dee vanaf et platteland når de stad hen tröäken. Ümdat se gin land hadden, hadden se ouk gin stemrecht. In 1829 had 60% van de vrye (blanke) lüde in den ståt gin stemrecht. Dår probeerden se wat an te doon. Thomas Dorr skreav een vöärstel uut üm lüde stemrecht te geaven en dat köm der by ne volksstemming ouk döär. Toch was den vöärsitter wat de stemming leiden et der nit med eyns en weigerden et döär te voren. Hellige lüde kömmen in upstand, wat nu te book steyt as de Dorr-upstand. De uutkomst was ne anepasde variant van Dorr syn vöärstel: y möägen stemmen as y land hadden of as y vöär $ 1,- een stembreevken haalden.
Rhode Island was in dee tyd et middelpunt van de amerikaanske slavenhandel. Kort nå de revoluty was Rhode Island good vöär sou'n 60 töt 90% van alle slavenhandel.
Börgeroorlog en Progressive Tyd
[bewark | bronkode bewarken]By den Amerikaansken Börgeroorlog was Rhode Island den eyrsten ståt wat manskappen vöär de stryd stüürden up Abraham Lincoln syne anvråge. Den ståt leyverden 25.236 soldåten, wårvan as der 1685 uut de tyd kömmen. Up eygen grundgebeed gebröäk Rhode Island de eygene industriäle vöäruutgang üm den oorlog te winnen.
In 1866 wör et rassenunderskeid der ståtsbreyd achterhen edån.
In den Eyrsten Wearldoorlog leyverden Rhode Island 28.817 soldåten, wårvan 612 et nit nåvertelden. Medeyne nå den oorlog wör den ståt egreapen döär de Spaanske Gryp. Tüsken 1920 en 1930 kreag de Ku Klux Klan der heyl wat leaden uut Rhode Island by.
| Verenigde Staoten van Amerika |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|