Wilde karvel
Wilde karvel (Achillea millefolium), oek wel duzendblad of haozegres eneumd, is n plant uut de komposietefamilie. De soortanduding millefolium verwiest naor t dubbel veerdelige blad, waordeur t liekt of t uut iezig veul kleine blaodjes bestaot. De geslachtsnaam is ofeleid van Achilles, die wilde karvel mit zien legers meenam veur de behandeling van kriegswonden.
De plant komt veur op voedselrieke, verstoorde grond en op braakliggende terreinen. De plant kan goed tegen dreugt. De plant komt algemeen veur in Europa en Noord-Amerika en het n kenmarkende geur.
De plant wort 15–50 sm hoog en vormt ondergronds wortelstokken veur vegetatieve verspreiding. Wild karvel bleuit van juni tot november mit wit tot raoze bloempjes. De planten mit raoze bloempjes worren in de hof oek wel as sierplant gebruukt. Soms kommen planten mit rooie bloempjes oek in t wild veur. De bleuiwieze bestaot uut n scharmvormige tros.
Inhoudsstoffen
[bewark | bronkode bewarken]De plant is riek an isovaleriaanzuur, salisylzuur, asparagine, sterolen, flavonoïden, bitterstoffen, tanninen en koemarinen.
Toepassingen
[bewark | bronkode bewarken]As voeding
[bewark | bronkode bewarken]Wilde karvel wordde vrogger, veurdat de warking van hop ontdekt wordde, gebruukt bie t maken van bier.
Oek was de plant in de zeuventiende eeuw n iezig populaere greunte, mit de komst van de supermart is t in de vergetelheid eraakt. De jonge blaojen wordden as spinaozie schrap-emaakt of in de soep edaon. De blaojen bin zeutig mit n wat bittere smaak. Tegenswoordig zit wilde karvel nog wel in krujentheezakjes.
Krujengeneeskunst
[bewark | bronkode bewarken]Veural in de bloemscharmen en in t blad zitten geneeskrachtige stoffen. De plant wordde vrogger gebruukt as opwekkend en verstarkend middel. Tegenswoordig wort wilde karvel nog wel gebruukt tegen verkoudheid en griep. De etheriese oliën kunnen darmkramp en liefzeert verzachten en warken ontstekingsremmend, zo hen de anwezige flavonoïden n antibiotiese warking, warkt t salisylzuur pienstillend en t kalium en sesquutarpenen gaon beie eudeemvorming tegen.[1] De greune blaojen hen n bloedstelpend effekt en wordden vrogger veur de behandeling van wonden gebruukt.
t Innemen van t sap van de plant stimuleert juust bloedingen.[2] t Kan de menstruasie bevorderen, mar oek bloedneus veroorzaken. In t Engels heet de plant daorum oek wel nosebleed. Vaak wort der thee van ezet die bie de menstruasie veur n betere deurbloeding zou zörgen en krampen zou tegengaon. n Theekuur van wilde karvel is vochtofdrievend en kan helpen tegen eudeem en jicht. n Umslag van wilde karvel kan derveur zörgen dat eerstegraods brandwonden en open wonden gauwer genezen.[1]
In t volksgeleuf
[bewark | bronkode bewarken]De edreugde stengels van wilde karvel wordde tradisioneel gebruukt veur t veurspellen mit behulp van t Boek der Veranderingen.
Volgens t volksgeleuf van de middeleeuwen zou de plant oek n bescharmende kracht hen tegen spoeken en de duvel. Hierveur most ie onder de durpel van t huus eleid worren.
Waordplant
[bewark | bronkode bewarken]Wilde karvel is n waordplant veur de pennevoegels Bucculatrix cristatella, Coleophora trochilella, Coleophora argentula, Cochylidia richteriana, Dichrorampha petiverella, Dichrorampha alpinana, Dichrorampha plumbagana, Dichrorampha plumbana, Dichrorampha vancouverana, Epiblema graphana, Phycitodes saxicola en Thiodia citrana
Foto-uutstalling
[bewark | bronkode bewarken]-
Wilde karvel -
Zaojen -
Raoze bloemen
Nedersaksies
[bewark | bronkode bewarken]Dat oek knienen van wilde karvel houwen is goed te zien an benamingen as haozekarvel, haozebrood, haozegres, enz. Hoewel wilde karvel wel de naam karvel het liekt t niet biester veul op de echte karvel, die oek tot n heel ander geslacht beheurt.
|
|
Referensies
[bewark | bronkode bewarken]- ↑ 1,0 1,1 Dumonts kleine geneeskruidenlexicon; Anne Iburg; Rebo International 2004; ISBN 90 396 1800 3
- ↑ Furlenmeier, M. (1978). De wonderlijke wereld der geneeskruiden. Antwerpen/Amsterdam: uutgeverie C. de Vries-Brouwers p.v.b.a. ISBN 90-6174-143-2
Uutgaonde verwiezing
[bewark | bronkode bewarken]
|
Commons: Wilde karvel - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden. |
|
Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Armelo, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |