Verskil tüsken versys van "Geskydenisse van et kristendom"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versy up 08:24, 14 jan 2014

De Geschiedenisse van 't Kristendom, of ok nog wel iens enuumd as Karkegeschiedenisse, giet, zo as de name al zeg, over 't verloop van 't kristendom. Wat, tradisjoneel, begunnen bi'j de uutstörting van de Heilige Geest - wat wöd herdach met Pinkster - töt 'n met vandage. De leste jaoren, deur de vunds van de Nag Hammadigeschriften en de Dode Zeerollen de veurige eewe, bint der slim wat wiezigings der deur-ekommen op de aait an-enömmen geschiedenisse van 't Kristendom. Zi'j hebt met disse, evunnnen, boeken better nao kunnen gao hoew as 't der almaole op 't vrogste begun an toew gungen, zölfs völle dingen bint bekend ewörden waorvan luu nie eweten hebt dat 't gebeurd is. Mar, 't blef aait 'n muuilike terrein, want völle hef te maken met 'n bepaolde uutgaonspunt van bekiek, en daor bint 't der heel völle van

't Karklike kristendom is 't wieds geleufden godsdienst op de weerld, met zien 2,1 miljard geleuvigen.

Opdeling

Opdeling in 3 tiedn

An de haand van 't bekieks naor de gwoone geschiedenisse wöd de karkegeschiedenisse op 3 stukken verdeeld:

Tiedn	jaortalln	Begunnegie
De oale karkegeschiedenisse	30 - 590	Pinkster
De Middeleewen	590 - 1517	Paus Gregorius I wödt paus
De ni'je karkegeschiedenisse	1517 - vandage	Maarten Luther döt zien 95 stellings tegen de oflaat bekend wördden

↓Pinkster

Olde karkgeschiedenisse

De Middeleeuwen

De ni'je karkegeschiedenisse

|

0

|

100

|

200

|

300

|

400

|

500

|

600

|

700

|

800

|

900

|

1000

|

1100

|

1200

|

1300

|

1400

|

1500

|

1600

|

1700

|

1800

|

1900

|

2000

Indeling periodes Kristendom

Klassieke opdeling

'n Aandere klassieke opdeling, van de haand van de Nederlaanse karkhistoricus Otto de Jong, wödt gebruukt op zien haandboek Geschiedenis der kerk:

de vrogge karke (töt 312)
de staotskarke (312-1100)
de machtskarke (1100-1500)
de skeurnde karke (1500-1600)
de bevoogde karke (1600-1775)
de betwiefelde karke (1775-1914)
de bestreedn karke (1914-heden)

Jezus uut Nazareth

De karke, en aandere kristlike stromings, bint begunnen bi'j Jezus uut Nazareth, 'n jeudse keerl die, voolgens de Biebel, um 'n naobi'j 3 jaor op pad gungen deur Palestina um leerlings te zuuken um eur te leren over zien bekiek van de Tora en de profeten. Hi'j maakten völle voolglings, die hum zagen as de beleufde Messias (Hebreews: Masji'ach) uut 't Oale Testement (Hebreews.: Tenach). Maa ok völle luu haren 't op 'n geven moment 't aorig hoge zitten van zien praoties; de Romeinn hebt toe an 't kruus op-ehangn. Maa, dit deud he, voolgens 't Johannes Evangelie, uut vri'je wille; töt vergiffenisse van de zunde van de meansen, hi'j leut 't dan ok almaole zo uutkommen dat he 't an kruus angöngen. En, voolgens de Biebel, is he nao 3 dagen weer op-estaone en is he 'n zettie later op 'n hemel an terugge-gaone um naöst zien Va, an 'n rechterhaande, te gaon zitten, töt dat he terugge kump um de bökkies van de skaopies te skeiden. Hiernao, nao 50 dagen, kwamen de Heilige Geest op zien voolglings, waorvan de 12 discipels 't heufd waren, en bint eur op pad egaone umme zien leer te verspreaidn. Hier was de oergemiente geboorn; wat later töt de grootsn weerldrilligie op de geschiedenisse zolln uutgreuin.

't Vrogge kristendom

Veur 'n uut-ewiede artikel kiek ok: Vrogge Kristendom

Eerste eewe

Vrogkristlike jeuden

'n Eersten begön van 't kristendom was 't gien appatten geleuf, mar iene van de meerdere stromings binnen 't Jeudendom uut die tied. Mar, disse stroming legden veural de naodruk op de Messiaanse tied en Jezus' levenswieze. 't Was eertieds völle gaanks dat der binnen 't jeudendom aorig wat proselieten waren, en der bi'j kwaam. Ok was dat zo gaanks bi'j de Vrogkristlike-jeuden, hier göngen zölfs de apostel Paulus de weerld in umme aandere jeuden, en anverwaante proselieten, met de Jezus-stroming bekend te maken en töt eur gemienskap an te sluiten. Umdat der völle Grieken en aandere luu, deur Paulus, binnen disse stroming kwaam, veraanderden 't Jeudse karakter van 't kristendom en göngen luu de jeudse gebruken en bekiek op de teksten aans doe.

Apostel Paulus

'n Blangrieke keerl veur de Karke is Paulus ewest. Daor he in 'n begun 'n stark vervoolger waren van de aldereerste kristenen. Maa, nao zien bekering wördden he 'n stark veurvechter van 't Kristlike geleuf, en hef he buuten Palestina völle heidenen bekeerd en 'n bulte gemienten esticht. In de Biebel bint in 't Ni'je Testement 'n flink antal brieven te vinnen waor ezeg van wöd dat hi'j ze schreven hef.

De leer die hi'j verspreidden, met zien brieven, en de geleufsopvattings wat karkvaar's der uut haald hebt nuumt ze Paulinisme; waor as alle karklike stromings uuteandlik uut bint egreuit. Zo haren he aandere ideen over de Tora, in verbaand met de geleuvigen uut aander volker, as de aandere Apostels en Jakobus. 't Is veural Paulus ewest worumme as 't kristendom zich ofdeud van 't jeudendom; Paulus hef 't gebod uut-ewisselt veur geleuf, de Tora uut-ewisselt veur Jezus.

Thomas Evangelie

't Thomas evangelie is 'n apokrief geschrift, die nie töt 't canon van de Biebel hef toe treden moogt. Maa, tegensworig wöd ezeg dat 't Thomas Evangelie 'n eersten geskrift waren waor de woorden van Jezus wördden op vaste-zet, en denne hef later - zo lek 't -, naöst Bron Q, edient as oerbronne veur de latere geschriften. Völle uutspraken bint drek en indrek terugge te vinnen in de Ni'j Testementiese boeken, maa ok aandere Gnostiese. 'n Aandere these zeg weer dat Thomas juustum vanuut de Biebelse evangelien, en aandere bronnen, is op-eskreven; in plase van aansumme.

kiek ok: Evangelie van Tomas

Tweede eewe

Apostels en Apostoliese Vaars

Jeruzalem waren 't centrum van 't kristendom, met Jakobus an 't heufd van de gemiente töt 61. 't Duurden nie laange of de Apostels haren wiedverspreid gemienten estich.

De verwoesting van Jeruzalem deur de Romeinen in 't jaor 70 hef as 'n slim blangrieke gebeurtenisse speult veur 't kristendom. Noe wördden Rome 't centrum in plase van Jeruzalem. Noe waren ok de meeste Apostels uut de tied en mossen de geleuvigen vastigheid hemmen; noe wördden de mondlinge overlevverings op pepiere zet. Viere van slim völle geschriftn bint 't canon van de Biebel op-enömmen.

Nao de Apostels en aandere oogetuugen kwamen de tied veur eure opvoolgers. 'n Antal over-elevverde geschriftn uut die tied bint vernuumd naor de Apostoliese Vaars. De tied van de Apostoliese vaar's beslöt van 90 töt 'n met 160 nao Kristus.

Ok in disse tied komt de kristenen vervoolgd te wörden. Maa ok wördden 'n eerstn geleufsbeliedenisse op-esteld, 't canon wördden vaste-zet en begunnen zich de Apostoliese succesie te ontwikkeln.

Kiek ok: Apostoliese Vaars

Gnostiek

Gnosticisme was 'n stroming den in disse eewe 'n bleuitied haren. Hier deun gnostiekn de kristlike lere saam met mystiek en stön daor deur slim tegenstriedig en zwevverig in zien skoenen. Bi'j Nag Hammadi bint der de meesten Gnostiese boeken evunnen, waordeur wi'j noe weet dat 'n wiede stroming was, en wied-verspreaid. 't Hef zien oorspröng al aorig vrog: Iene van de eersten was 't Thomas Evangelie, wölkn ok al aorig gnosties van karakter is. Um en naobi'j 130 töt 'n met 160 nao Kristus hef 't Gnostiek, tiedns Valentinus' leven, zien heugte punt ehad, en göngen de kop of rond de tied dat 't Orthodoxe Kristendom 'n staotsgodsdienst wördden van 't Romeinse Riek (312 n.Chr.).

Kiek ok: Gnostiek

Derde eewe

Tertullianus en Origenes

Dit artikel is eskreaven in et sallandske dialekt van 't Vechtdal, in de ANS.

@@ Regel 93: / Regel 93: @@
 ==Tweede eewe==
-===Apostels en Apostoliese Vaar's===
+===Apostels en Apostoliese Vaars===
 Jeruzalem waren 't centrum van 't kristendom, met Jakobus an 't heufd van de gemiente töt 61. 't Duurden nie laange of de Apostels haren wiedverspreid gemienten estich.