Naar inhoud springen

Iessel

Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Andere betiekenissen van Iessel vie-j op Iessel (deurverwiespagina)
De Iessel

De revier de Iessel of Iesselt[1] (Nederlaands: IJssel of Gelderse IJssel, um an te duden det 't niet de Hollaandse Iessel is) is een oftakking van de Rien. De revier takt bi'j Westervoort an de oostkaante van Arnem of van de Rien en streumt noordoostelk en later noordelek hen 't Ketelmeer. De Iessel is umdebi'j 125 kilometer laank.

De oorspronkeleke bobenloop van de Iessel is niet 't traject Westervoort - Doezebarg (det egraoben is), mar de Olde Iessel, teengswoordig een zi'jrevier die bi'j Doezebarg in de Iessel uutmondt. Aandere zi'jrevieren bint de Berkel en de Schipbeek. 't Ganzediep is een olde oftakking.

Van Dèventer töt nao Attem is de Iessel de grèens tussen Gelderlaand en Oaveriessel, mar dielen van det traject ligt hielemaol in Oaveriessel (bi'j Dèventer, Olst en Wieje). Det giet ok op veur 't leste traject. Nao Kampen en 't daor teengaover eleeng Iesselmuun vörmen de revier een kleine delta, mar buten 't Keteldiep, de heufdtak, bint de aandere naarms of-edamd.

De veurnaomste plaotsen an de Iessel bint Zutfent, Dèventer en Kampen. Zwolle lig a'j 't sekuur bekiekt meer an 't Zwatte Water as an de Iessel, mar de mèensen ziet Zwolle toch vake as een Iesselstad. Historische stadties an de Iessel bint ok Doezebarg en Hattem.

Geschiedenis

[bewark | bronkode bewarken]

't Lik derop det de Iessel ontstaon is umdebi'j 12 veur Christus, toen as de Romeinse strieder Drusus de Rien op de Olde Iessel ansleut deur middel van een kenaol det ze de Fossa Drusiana neumden. Dit is de teengswoordige bobenloop van de Iessel. De Romeinen hebt dit kenaol angelegd umdet ze d'r aover prakkezeerden de greens van 't Riek van de Rien naor de Elbe te verschoeven (wat ze niet veur mekaar ekregen hebt). Ze wollen de Fossa Drusiana gebruken um mit boten naor Flevo Lacus (een meer daor as now Flevolaand lig) te kunnen varen.

Mit de toetreding van dartien Nederlaandse steden töt de Hanze in de 15e eeuw, naamp de Iesssel een belangrieke plaots in op de haanzeroute. Teengswoordig kuj kuierend of op fietse laangs de Iessel de haanzeroute volgen.

Veluwerally

[bewark | bronkode bewarken]

Elk jaor op de leste zundag van september wördt op de Iessel de Veluwerally ehölden. Mit honderden dielnemers is dit ien van de grootste kano-prestaotsietochten in Nederlaand. Ze start vanuut Rhederlaag bi'j Giesbeek, mit ofstanden töt an Zutfent (35 km), Dèventer (50 km) of Kampen (100 km). 't Is ok meuglik um 't traject Dèventer - Kampen te varen: ok 50 km, mar dan hej minder stroom mit.

Iesselcitaoten

[bewark | bronkode bewarken]
Ze zit zo fijn daor in het westen
En ik zit zo fijn hier
waorns onder Emmen
Ze zit zo fijn daor
ten westen van de Iessel
En ik zit zo fijn daor tussen Schoonebeek en Emmen
Was ik mar bij heur
Alhoewel, je kunnen niet alles hebben

Uut Niet alles hebben, op Grip (2005) van Lohues & the Louisiana Blues Club



Ik bin al oawer de Iessel hen
kom temet op oale groond

Uut Op hoes op an veur Kesmis (2012) van ENorm
Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.


Rifferenties

[bewark | bronkode bewarken]
  1. 'Ut pas gemeijde grös gef un wellustige reuk van bleuijend kruud en de rood-onder gaonde zunne gef iets beteuverends an ut rustig veurtkuijerende water van de Iesselt.' Uut 't verhaal 'De Kermsevierder' deur de Dèventenaor J.W. Groenstege (1905-1985). In Hans Keuper, Hermen Bomhof, Ton Kolkman en Herman Oltvoort (red.) (1984), 't Witte peerd: Verhalen en gedichten in dialect uut Oostnederland. Doezebarg: Rabeling
    'Heel wat water was dee tied duur de Barkel van de Beumbarge, wiet in 't Munstersche, töt Zutfent in den Ieselt weg-evleujd.' Uut 't verhaal 'Ik brenge oew den Heiligen Kasaovond' deur de Eibargse schriever Hendrik Odink (1889-1973). In Max Holt en aandern (1964), De Oelenwanne: Ne korf vol Riemen en Vertelsels uut Achterhook en Liemers. Aalten: Gebr. de Boer