Jezus Christus

11e eeuws portret van Jezus

Jezus van Nazareth (8–2 v.C. tot 29–36 n.C.) is t sentraole figuur in t christendom en is oek n belangriek persoon in verschillende are geleuven.

Jezus is volgens de christelike leer de enigste Jonge van God. Hie wort in t Ouwe Testament (de joodse Tenach) de beleufde Messias en de Verlosser eneumd die de minsen van der zonden zou redden en de harmonie tussen God en de mins zou herstellen. Hie beleufde minsen die in Hum geleuven te 'behouwen' en t 'eeuwige leven' te geven. Zien geboorte (karst), dat in t Nieje Testament beschreven staot, zien dood an t kruus (Goeie Vriedag), zien opstanding uut de dood (Paosen), zien hemelvaort en Zien terugkomst (de eindtied) staon sentraol in de theologie van t tradisionele christendom.

Jezus is waorschienlik geboren in Bethlehem of Nazereth in de Israëliese landstreek Galilea, zo'n zeuven tot vier jaor veur de eigenlike westerse jaortelling. Onze jaortelling is dus feitelik ezien verkeerd, dit komt deur n verkeerde berekening, t jaor 2000 had bieveurbeeld eigenlik t jaor 2004 of t jaor 2007 moeten wezen. Jezus is volgens de meeste geleerden tussen de dartig en drieëndartig jaor oud eworren, dit is oek terug te vienen in de christelike symboliek van t getal 33. De titel Christus (Grieks: Χριστός = Christos) komt van de Griekse vertaoling van t Hebreeuwse woord Messias, wat gezalfde betekent (n koning of hogepriester bie de Israëlieten). De titel worde deur zien volgelingen gebruukt die Hum as de gezalfde van de Here (JHWH) zaggen.

Zienswiezen in verschillende geleuven

In t christendom

Allewel de zienswiezen binnen t christendom aordig uuteenlopen, bin der wel n antal heufdpunten die overeenkommen. Hoe Christus ezien wort is of te leien uut verschillen bronnen, mar veural uut de kanonieke evangelies, en de breven uut t Nieje Testament, zo as de Brieven van Paulus en de schrieverie van Johannes.

In disse dokumenten staon de heufdzienswieze van christenen over Jezus, en daormee oek zien goddelikheid, minselikheid, en leven op eerde. Over t algemeen, geleuven de meeste christenen dat Jezus de Jonge van God is en de Verlosser. In t Nieje Testament zeit Jezus dat Hie de Jonge van God is deur God zien vaoder te neumen. Mar niet alle christenen bin t mit alle punten eens, en der hen altied wel grote en kleine verschillen in eweest.

Christenen zien Jezus as de Verlosser en geleuven dat deur zien dood en zien opstanding, minsen herenigd kunnen worren mit God en daormee verzoening ebeujen worren, en de belofte van t eeuwige leven.

De meeste christenen geleuven dat Jezus beie n mins en de Jonge van God was. Mar um de aord van Jezus het nog wel wat armeu eweest, zo he'j de christenen die in de Drie-eenheid geleuven (dit wil zegen: Jesus as mins, as inkarnasie van God en as Jonge van God), mar je hen oek christenen die niet in de Drie-eenheid geleuven, zulie houwen der eigen niet an de eukumeniese konsilies en vienen dat der eigen interpretasies van de Biebel veur de christelike geleufsbeliedenis gaon.

Christenen geleuven over t algemeen dat Jezus, deurdat Hie oek mins was, de zelfde soort zeert en verleidingen deurstaon het as de gewone mins, toch zondigde die niet, en overwun de dood nao zien krusiging mit zien wederopstanding. Volgens de Biebel, het God hum op-ewekt uut de dood. Hie is naor de hemel op-estegen, um an de "rechterhand van God te zitten," en hie zal weerumkommen naor de eerde veur t Leste oordeel en de t koninkriek van God op eerde vestigen.

In are geleuven

Bahá'isme

t Bahá'igeleuf ziet Jezus as n manifestasie van God. Der is één God en die hef zien eigen via verschillende historiese boodschappers an de minsheid eteund. De Bahá'i's spreken van t konsept van de "stapsgewieze openbaoring", wat betekent dat de wil van God stapsgewies an de minsheid kenbaor emaakt zal worren, as de mins volgreuid is en beter in staot is um de bedoeling van God mit t scheppen van de mins te begriepen. Bie disse zienswieze wort t woord van God deur n serie van boodschappers kenbaor emaakt, waoroender Mozes, Jezus, Mohammed en Bahá'u'lláh (de stichter van t Bahá'igeleuf). In t "Book of Certitude" zeit Bahá'u'lláh dat disse boodschappers n tweevoudige natuur hen, een van God en een as n op zich staond persoon, en dus kan de bewering van goddelikheid bie Jezus niet ontkend worren, umdat God via Jezus spreekt. Volgens de Bahá'i's is t zo dat, umdat al de boodschappers disse goddelike kant hen, ze symbolies geliek bin, en zo is Bahá'u'lláh feitelik de terugkeer van Jezus.

Boeddhisme

In t boeddhisme is der gien algemene zienswieze over Jezus. Mar sommigen zien n bodhisattwa in hum.

Hindoeïsme

Sommige hindoeïsten erkennen hum as goeroe.

Islam

In de islam wort Jezus as mins ezien, niet as God, mar Hie is wel een van de meest geliefde profeten uut de Koran. In de islam staot Hie bekend as Isa.

In de Koraan en in t Nieje Testament staon wel wat zaken uut t leven van Jezus die overeenkommen; beie moslims en orthodoxe christenen geleuven dat Jezus geboren is zonder dat Hie n biologies minselike vaoder had, mar dat Hie deur Gods wil geboren is, en dat zien moer, Maria (Marjam in t Arabies), een van de meest heilige, vrome, nette en deugdzame vrouwen ooit is. In de Koraan staot oek dat Jezus wonderen kon verrichten (deur Gods wil) zo as t ontwaken van de dooien, t zicht herstellen en leprapasiënten genezen. Een van de wonderen die niet in de Biebel staot is dat Hie al mit vuuf dagen oud kon praoten um zien moer te verdejigen van antiegingen van overspel.

In de Ahmadiyya-islamtiese zienswieze overleefde Jezus zien krusiging en reisde laoter naor India, waor die leefde (en störf) as n profeet oender de naam Yuz Asaf.

Rastafarianisme

De Rasta's geleuven ien Jezus Kristus as de zeune van God. Alliene geleuven de Rasta's dat hie, nao zien hemelvaort van 2000 jaor gelejen, al veur de twiede keer weer ekoemen is, as Keizer Haile Selassie I van Ethiopië. t Rastageleuf is ontstaon uut de beweging veur zwarte rechten en ze zien zich as ene van de Twaalf Stammen van Juda. t Feit dat Haile Selassie de eerste Zwarte keizer in et koloniale Afrika was, slot daor bie an. Zie geleuven dat Haile Selassie rechtstreeks afstamt van de Keuninginne van Skeba en keizer Salomo. Oek kieken zie daorbie naor ne olde afbeelding van Jezus uur de Ethiopies Orthodoxe Karke, die wal hiel veule op Selassie lik. Bie zien kroning kreeg Selassie een hiele rits an bienamen mit, zo as Keuning van alle Keuningen, Heer van alle Heren, Aoverwinnende Leeuwe van de stamme van Juda, en nog een koppel meer. Disse worden in de Biebel ook gebruukt veur Jezus.

• 
  Ne Ethiopiese ofbeelding van Iyesus
• 
  Keizer Haile Selassie I van Ethiopië

Jodendom

Zwat alle personen die n sentraole rol speulden in t ontstaon van t christendom waren Joden. t Joodse geleuf was al veule eeuwen veur Christus ontstaon, te midden van volken die in de ogen van t jodendom ofgoden dienden. Ofwiekende opvattingen over de jood Jezus en zien leer hen tot de grote verschillen tussen jodendom en christendom eleid. Oender meer Maimonides en rabbien Jacob Emden schreven uutvoerig over Jezus.

Mer over t algemeen erkennen joden Jezus niet en wort Hie n valse profeet eneumd. Volgens t jodendom is Jezus niet n messias en het hie oek niet voldaon an de messiaanse profesies in Tenach. Volgens t jodendom het der nao Malachi, die eeuwen veur Jezus leefde, oek gien profeet meer eweest. In de vergangen jaorhoenderden (vanof 1970) is der overigens wel n greuiend antal Messiasbeliejende Joden.

Scientology

In de Scientology zienswieze wort de leer van Jezus are included among belief systems comprising those "earlier forms". Jezus wort eklassifiseerd oender t nivo van "uutvoerende thetan", mar net iets boven de Scientology-staotus "clear".

Overig

Jezus worde ezien as de verlosser en brenger van gnosis van de verschillende gnostiese sektes, zo as t vroggere manicheïsme.

De naam Jezus

Jezus Christus wort vaak alleen an-duud as Jezus of alleen as Christus. Mer der bin oek are varianten veur zo as Jezus van Nazareth.

Umdat de Evangelien en de rest van 't Ni'je Testement eskreven bint in 't (Koine)Grieks, bint de Hebreeuwse en Aramese namen en begrippen ok met-egaone naor 't Grieks. De warklike name waor as Jezus met an-espreuken wördden in zien leven is 't Hebreeuwse Jesjoea (ישוע), de verkleander varsie van Jehosjoea (יְהוֹשֻׁעַ); zo as beveurbeeld de opvoolger van Mozes ok hietten. Van daoruut is 't naor 't Griekse Ἰησοῦς (ie sprekt uut: Yesoes) egaone, waor 't naor 't oonze Jezus göngen. Zo he-j 't ok met de de voolgende luu: Mattheus; Koinè Ματθαίος, Matthaíos, 'n hellenisering van 't Hebreewse מתי/מתתיהו, Mattay of Mattithyahu. En Johannes; Aramees: Yoħanna, Hebreews: ‏יוחנן בן־זַבדַי Jochanan ּBen-Savdai, Oaldgrieks: Ἰωάννης . Ok de Heilige Geest hef zien Hebreewse name: Heilige Geest; Hebreeuws: רוח הקודש, Roeach Hakodesj (Roeach; wind, geest, aosem, Ha-Kodesj; '(van) 't heiligdom'). Mar disse is de anduuding veur God of Godlike inspiratie. Disse hebt ze letterlik naor 't Grieks hen-ebrach deur gewoon 't te vertaaln naor onder aander αγιον πνεῦμα (hagios (heilige) pneuma (geest)). En in t Arabies as Isa (عيسى).

Hoe die deruut zag

De bargrede

Gieneen weet krek hoe Jezus der noen uutzag. Op de meeste schilderiejen van Jezus, staot Hie of-ebeeld as n man mit lang haor en n lichte huudskleur. Volgens partie wetenschappers is dit niet zo as Jezus der uutezien zou hen, manluui hadden in die tied namelik gien lang haor, dan wa'j n amparte keerl. Jezus had dus volgens disse groep wetenschappers wat korter en donkerder haor. Oek zou Jezus gien lichte huudskleur ehad hen, t was namelik typerend veur minsen uut Galilea dat wat etint waren. Volgens weer n are groep wetenschappers had Jezus juust weer wel halflang haor en n baord. Umdat minsen greeg n beeld van Jezus hen wouwen, hen verschillende luui in de loop van de tied alderhande schilderiejen emaakt, mit n antal schilderiejen die wat populaerder waren, dit het uuteindelik eleid tot t beeld dat minsen vandaag de dag van Jezus hen.

De taol van Jezus

Jezus praotte waorschienlik Aramees en Hebreeuws (en in elk geval oek n bietjen Grieks vanwege zien wark as timmerman kortbie de Sepforis). Dit is oek terug te vienen in de Biebel. t Ouwe Testament is namelik eschreven in t Hebreeuws en t Aramees. t Nieje Testament is eschreven in t Grieks mit n paor Aramese invleujen. Um n veurbeeld van t Aramees uut de tied van Jezus te zien, ku'j t best kieken op de zied Onzevaoder veur n vertaoling van t veersjen Onze Vaoder die in de hemel is.

Jezus en de gnostiek

Der besteyt ouk een artikel "Gnostiek" mid meyr informaty oaver dit underwarp

De Biebel geeft niet t enigste verslag van t leven van Jezus Christus, want t aldervrogste wark over Jezus was eschreven nog veur de breven van Paulus, en deurdat de biebelse evangelies eerst nao zien dood eschreven bin is t Evangelie van Tomas de vrogste bron over Jezus. t Was niet de enigste, want der bin nog veul meer geschriften over Jezus evunnen die stammen uut t vrogste begin. Disse geschriften hen nog n zuverder en on-an-etaste visie op Jezus; oek deurdat t ongeveer 1700 jaor niet elezen en overeschreven is, en dus niet veul kans ekregen het tot verandering.

Een van de belangriekste thema's van de gnostiek is dat de mins van zichzelf vervreemd raakt. Minsen kunnen vergeten wee ze zelf in warkelikheid bin. De onverloste mins is 'zichzelf kwiet'. t Gevolg daorvan is dat zo iemand t kontakt mit zien innerlike weten, de gnosis, verliest. Wee zichzelf kwiet is, leeft as n slaaf van onpersoonlike machten. Disse staot van vervreemming van t waore zelf wort in de gnostiese teksten mit n bulte verschillende termen beschreven, zo as slavernie, de boel vergeten, slaap, dronkenschap, bliendheid, de dood. De meest algemene term die daorveur vaak gebruukt wort is 'de dwaoling', in de betekenis van 'verdwaold wezen'.

De verlossing uut de dwaoling kan de mins verkriegen deur zien eigen oorspronkelike eerd te herinneren, deur je eigen te verbienen mit joew waore zelf. Dat proses wort beschreven as bevriejing, wakker worren, weer nuchter worren, de genezing van bliendheid, de opstanding uut de dood. De algemene term daorveur is 't herstel'.

In de gnostiese teksten is Jezus disse mystagoog en verlosser die de mins oproept "zichzelf te herinneren". In de Apokriefen van Johannes zeit Jezus: "Mins, stao op en herinner jezelf.". Da's t herstel in de gnostiese betekenis van verlossing uut de slavernie van n onwetend bestaon. n Hele mooie tekst die dit kort mar krachtig uutduuit, of verhaolt, is t Lied van de paorel, ofkomstig van de Handelingen van Tomas.

De Nag Hammadi-geschriften

In t jaor 1945, terwiel de Tweede Wereldoorlog an zien einde komt, wort in desember kortbie t Egyptiese plaotsjen Nag Hammadi n wonderlike ontdekking edaon. Nag Hammadi leit kortbie de eerste streuming van de opper-Nijl.

De Nag Hammadi-geschriften bin vrogchristlike geschriften. Dat wil zegen dat de geschriften ofstammen van de eerste christenen, nog véúr de oprichting van de Katholieke Kark.

In 367 schreef de bisschop van Alexandrië, bisschop Athanasius, n zogeneumde paosbreef waorin die iedereen opreup um geschriften die niet beheurde tot t Nieje Testament, in-esteld deur de Katholieke Kark, te vernietigen. De geschriften die evunnen bin in Nag Hammadi bin sinds die tied dus apokriefe geschriften. Dat betekent dat ze dus niet langer erkend worden deur de Katholieke Kark. Meugelikerwies bin de Nag Hammadi-geschriften verbörgen uut angst dat de teksten vernietigd zouwen worren, en in de hoop dat ze in rustigere tiejen weer boven de groend ehaold konnen worren.

Jezus zien rol in de gnostiek

In de gnostiese teksten treet Jezus op as mins en mystagoog, in tegenstelling tot de Biebelse evangelies, waor Jezus optreet as de verlosser van de minsheid en as Jonge van God, en daormee oek nog meteen God zelf.

Oek kom je in sommige teksten n eigenaordige Jezus tegen, n Jezus die lacht um de offers en gebejen van de twaolf leerlingen. Mar we koemen oek n Jezus tegen die regelmaotig bie Maria van Magdala an de lippen hangt, deur disse geschriften is oender andere oek t verhaol van de Da Vinci Code ontstaon.

Weetjen

Jezus is zo as t Biebelverhaol vertelt geboren in n kribbe. n Kribbe is eigenlik gewoon n zeuning (of n voerbak veur de beesten). In t Urkers is de betekenis van t woord kribbe veranderd in n soeja (oek wel wieg eneumd).

Nedersaksies

De naam Christus wort in de meeste Nedersaksiese dialekten uutespreuken as Kristus, mar der bin oek minsen die t uutspreken as Gristus.

• Vechtdals: Jeezus Kristus / Oens lievn Heer

Uutgaonde verwiezingen

Commons: Jezus Christus - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Putten, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.