Sjetlaand

vlagge van Sjetlaand

Sjetlaand's plek oet de kuste van Skotlaand

Sjetlaand of Shetlaand (ooldere spelling Zetlaand, van de yoch-skriefwieze Ȝetlaand, Ooldnoors: Hjaltland, Skots Gallies: Sealtainn) is nen eilaandngroep oet de kuste van t Skotse vastelaand. De eilaandn lignt op t noordoostn van Orkey, 280 km van de Faeröereilaandn en ze heurt bie de skeaid tusken de Atlantiese Oseaan op t westn en de Noordzee noar t oostn. t Hele gebeed hef ne oppervlakte van 1466 km². Sjetlaand is ene van de 32 besteurlike strekn van Skotlaand. De heuwdplaats is de burgh Lerwick.

t Grötste eilaand, bekeand as Sjetlaands Vastelaand, hef ne oppervlakte van 967 km², en is doarmet t doarde-grötste Skotse eilaand en t viefde-grötste Britse eilaand.

Seends de Mesolitiese tied hebt dr al leu op Sjetlaand woond, en de vrogste verwiezings noar de eilaandn komt oet de Romeinse tied. De vroge geskiedenis wör oawerheerst duur Skandinaviesen invlood, vuural van Noorweagn, woer't de eilaandn töt n 15den eeuw bie heurn. Doe't Sjetlaand bie t vrogere Keuninkriek Groot-brittanje köm in 1707, wör dr rap meender haandeld met Noord-Europese stoatn, skoonwal viskerieje nog aait belangriek is vuur de lokale ekonomie. Sjetlaand heurt non bie t Verenigd Keuninkriek. Doe't in de zeuwntiger joarn van n twentigsten eeuw öllie wör eveundn in de Noordzee, treuk de Sjetlaandse ekonomie doarduur onmeundig an.

De lokale kultuur is ne ofspegeling van t Noorse en Skotse oarfgood, zo as bie t Up Helly Aa veurfestival, ne stoarke muzikale tradisie, vuural op de tradisjonele vioolstiel. Dr kömn völle bekeande skriewers van proza en gedichtn. De meestn doarvan gebroekt t lokale Sjetlaandse dialekt. Dr zeent verskeaidene of ezatte gebeedn um t deer- en plaantnriek te beskoarmen, woereunter n antal belangrieke nöstplekn vuur zeeveugels.

Sproake

Jakob Jakobsen was nen Faeröarsen sproakenkeundigen en belangrieken kenner van t Norn

De Piktiese sproake störven oet gedoernde de Vikingbezetting en wör vervöngen duur Ooldnoors, wat op zinne buurte veraandern in Norn. Dit blif nog aait de meest kenmoarkende invlood van Noorse kultuur op t eilaand. Zowat elke plaatsnaam kan wierumme leaidt wordn noar de Vikings. Norn wör töt in n 18den eeuw sprökn, doo't det geleaidelik vervöngn wör duur Skots, wat ne eegne klaank kreeg, en doarduur ook wal Sjetlaands neumd wordt. Skots wörd rechtevoort aal mear vervöngn duur Skots Engels.

Skoonwal Norn vuur hoonderden joarn sprökn wör is t rechtevoort oet-estörven, en dr zeent weainig skreewne weln oawerbleewn.

Vuurbeeld van t Oonze Vaar In Sjetlaands Norn:

Shetland Norn	modern Niejnoors	Modern Boomoalnoors
:Fy vor or er i Chimeri. Halaght vara nam dit. La Konungdum din cumma. La vill din vera guerde i vrildin sin da er i chimeri. Gav vus dagh u dagloght brau. Forgive sindorwara sin vi forgiva gem ao sinda gainst wus. Lia wus ikè o vera tempa, but delivra wus fro adlu idlu. For do i ir Kongungdum, u puri, u glori, Amen	:Far vår som er i himmelen! Heilagt skal namnet ditt vera. Lat kongedømet ditt koma. Lat viljen din verta gjort på jorda som i himmelen. Gjev oss i dag vårt daglege brød. Forlat syndene våre, som vi òg forlèt dei som har synda mot oss. Lei oss ikkje ut i freisting, men frels oss frå alt ille. For kongedømet er ditt, og makta og æra i all æve. Amen.	:Fader vår, du som er i himmelen! La ditt navn være hellig. La ditt rike komme. La din vilje skje på jorden som i himmelen. Gi oss i dag vårt daglige brød. Forlat oss våre synder, som vi óg forlater våre syndere. Led oss ikke inn i fristelse, men frels oss fra det onde. For riket er ditt, og makten og æren i evighet. Amen.
Ooldnoorse versie	W L Lorimer's Skotse versie *	Tweantse versie (oet de Biebel in de Twentse sproake)
: Faþer vár es ert í himenríki, verði nafn þitt hæilagt Til kome ríke þitt, værði vili þin sva an iarðu sem í himnum. Gef oss í dag brauð vort dagligt Ok fyr gefþu oss synþer órar, sem vér fyr gefom þeim er viþ oss hafa misgert Leiðd oss eigi í freistni, heldr leys þv oss frá öllu illu.	: Our Faither in heiven, Be hallowt thy name, Thy Kíngdom come, Thy will be dune, On the yird, as in heiven. Gíe us our breid for this incomin day; Forgíe us the wrangs we hae wrocht, As we hae forgíen the wrangs we hae dree’d; An sey-us-na sairlie, But sauf us frae the Ill Ane: For the Kíngdom, the pouer an the glorie ar thine For ivver an aye. Amen.	:Oons vaar in 'n hemmel, loat dienen naam healigd worden, loat dien könnekriek kommen, loat gebeuren wat Dow weels, op eerde, net as in 'n hemmel. 't Brood woar wiej verlet um hebt, gef 't oons vandage, en rekken oons oonze scheuld nich too, net as wiej ok niks toorekkent an de leu dee bie oons in 't kriet stoat. En loat oons nich in verleiding terechtkommen, mer verlos oons van 't kwoad. want van Diej is 't könninkriek en de macht en de majesteit, tot in eeuwigheid. Amen.

Verwiezings

Commons: Sjetlaand - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

Bronnen / wellen: