Kongo-Brazzaville
| République de Congo Reppubiek Kongo | ||
 |
 | |
 Kaarte van Kongo-Brazzaville
| ||
| Informasie | ||
| Sproaken | Kitoeba, Lingala, Fraansk (offisjeel) | |
| Heufdstad | Brazzaville | |
| Regeringsvörm | Republiek | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte - Water |
342.000 km² 3,3% | |
| Inwonners - Dichtheid |
4.662.446 12,8 inw./km² | |
| Koordinaten | 4° 16′ S, 15° 17′ O
| |
| Oaverig | ||
| Volksleed | La Congolaise | |
| Munteenheid | Mid-Afrikaansen Fraank ((XAF))
| |
| Tiedzone | UTC+1 | |
| Web | Kode | Tel. | .Cg | CG | 242 | |
Kongo-Brazzaville, De Republiek van de Kongo of de Kongo-Republiek (Fraansk: République du Congo) is een laand in Midden-Afrika. Et greanzet an vief aandere laanden: Gabon (en den Atlantiesen Oseaan) in et westen; Kameroen in et noordwesten; de Mid-Afrikaanse Reppubliek in et noordoosten; de Demokratiese Republiek van de Kongo in et oosten en zuden; en et Angolese boetenrot Kabinda in et zuudwesten. De naam Kongo-Brazzaville is ne samentrekking van de Kongorivier en Brazzaville, de heuwdstad van et laand. Doar wont ook ongevear een kwart van alle 4,5 miljoen inwonners van et laand.
In de strekke wonden nen hoop Bantoe-volker, dee as haandelsverboonden opzatten töt in et streumgebeed van de Kongorivier. Kongo-brazzaville was deel van de Fraanske kolonie Ekwatoriaal Afrika. Noa onofhaankdelikhead in 1960 wör de oolde kolonie Fraansk Kongo de Reppubliek van de Kongo. De Volksreppubliek van de Kongo was nen Marxuisties-Leninistiesen eenpartiejenstoat tusken 1970 en 1991. Seend 1992 wordt der verkiezingen met meardere partiejen eheulden, mer de demokraties ekeuzen regearing wör in 1997 of ezat in de Börgeroorlog van Kongo-Brazzaville. Presideant Denis Sassoe Ngwesso hef van de leste 36 joar der 26 regeard.
Dit politieke eawenwicht en de oontwikkeling van hydrokarbon hebt Kongo-Brazzaville de op dree noa grötste ölliestoaten van den Guinesen Golf emaakt. Et laand is verhooldingswies rieke, mer et weagennet en deenste köant nog fleenk better. Den öllie-opbrengst wörd onearlik verdeeld.
Verleden
[bewark | bronkode bewarken]Vuur-koloniaal
[bewark | bronkode bewarken]Roond ongevear 1500 v. Kr. verdrungen Volker met Bantoesproaken, dee as oaweral stammen stichtten in de tied van de Bantoe-oetbreading, de pygmeeën, de oolde inwonners van de strekke. De Bakongo, ne Bantoestamme dee as ook in delen van et hudige Angola, Gabon en de Demokratiese Reppubliek van de Kongo wonden, zorgen vuur verboonden en strieden in disse laanden. Verskeadene Bantoe-könninkrieken (oonder mear et Kongo-, Loango- en et Anzikoe-riek maakten haandelsverboonden töt in et streumgebeed van de Kongorivier.[1]
Den Portugesen ontdekkingsreaziger Diogo Cão köm an in de Kongo in 1484. Der onsteund al rap haandel tusken de binnenlaandse Bantoes en Europese haandelsleu. Der wör haandeld in verskillende massagoderen, materialen en leu dee as oet et binnenlaand evöngen warren. Noa joarhoonderden as belangriek middelpeunt vuur transatlantiesen haandel begunnen de Europeanen et streumgebeed van den Kongorivier steelselmoatig te koloniseren, woerduur as de macht van de Bantoes verdan ofnöm.[2]
Fraanske kolonie
[bewark | bronkode bewarken]Et noordelike laand boawen de Kongorivier wör Fraansk groondgebeed in 1880 noa een verdrag tusken den Italjaans-Fraansken verkenner Pierre de Brazza en stamheuwd Makoko van de Batekestamme.[3] Disse Kongokolonie wör eerst Fraans Kongo neumd en doarnoa Midden-Kongo in 1903. In 1908 maken Fraankriek der Fraans Ekwatoriaal Afika (AEF) van, met Midden-Kongo, Gabon, Tsjaad en Oebangi-Chari (de hudige MAR). Ze maken van Brazzaville de federale heuwdstad. De eerste 50 joar wör de ekonomie vuural drewen duur et oethalen van natuurlike groondstoffen. Vake warren de woarkumstaandigheden neet best; bie et anleggen van de Kongo-Oseaanspoerliene noa den Eersten Wearldoorlog, zeent noar skatting 14.000 leu ummekömmen.
Toen as Fraankriek oonder Nazi-Duutslaand völ in den Tweeden Wearldoorlog, was Brazzaville de simboliese heuwdstad van Vrie Fraankriek tusken 1940 en 1943.[4] De Brazzaville-Vergoaring van 1944 was den anvaank vuur nen tied van grote veraanderingen in et Fraanske behear van kolonies. Kongo har der fleenk baat van at der noa den oorlog mear geeld vrieköm vuur verbettering en oetbreading van koloniaal besteur en weagennetten. Et lea ja mooi midden in de AEF en Brazzaville was de grötste stad. Et kreeg ook lokaal besteur noa at in 1946 de groondwet wör an enömmen woermet as de Veerde Reppubliek van Fraankriek ontsteund.
De Fraanske groondwet wör in 1958 nog es an epast, woerduur as de Viefde Reppubliek van Fraankriek ontsteund en de AEF op ehewen wör. Alle lidstoaten doarvan wörren onofhaankelike kolonies van de Fraanske gemeenskop. Hierbie kreeg Midden-Kongo de naam De Kongo-Reppubliek.[5] Ze gavven öare eerste groondwet oet in 1959.[6] Onvreade tusken de Mbochi-stam (dee as achter Jacques Opangault steunden) en de Balalis dee pro-Fulbert Joeloe warren, zorgen in februwoari 1959 vuur een antal opstaanden in Brazzaville. Et Leager van Fraankriek mos der an de passe kommen um et wier heanig te kriegen.[7]
Noa-kolonialen tied
[bewark | bronkode bewarken]
Kongo-Brazzaville wör volledig zelfstaandig op 15 augustus 1960. Folbert Joeloe wör den eersten presideant, tötdet tegenstaanders nen Dreedaagsen Opstaand opzatten en um der achterhen deden. Et Kongolese leager nöm et laand oawer en steelden ne vuurlopige börgerregearing in met Alphonse Massamba-Débat an et heuwd.
Oonder de groondwet van 1963 wör Massamba-Débat vuur vief joar as presideant ekeuzen. Oonder zin beweend nöm de regearing "wetenskoppelik sosjalisme" an as de oetgangspeunt vuur de groondwet. In 1965 gung Kongo verboonden an met de Sovjetunie, de Volksreppubliek Sjina, Noord-Korea en Noord-Vietnam.[8] De regearing halen ook een poar hoonderd Kubaanse soldoaten noar et laand um leagereenheden op te leaden. Disse soldoaten hulpen de regearing in 1966 nen stoatsgreep te vuurkommen. Dissen stoatsgreep wör eleadet duur valskoarmjagers dee trouw warren an den tookomstigen presideant Marien Ngoewabi. Toch lukken et Massamba-Débat neet um bepoalde institusjonele, stam- en ideologiese problemen in et laand op te lössen. An zinne regearing köm plötsling een eande bie nen geweeldlozen stoatsgreep in september 1968.
Marien Ngoewabi, den as bie den stoatsgreep bie was, wör presideant op 31 december 1986. Een joar later reup Ngoewabi de eerste Volksreppubliek van afrika oet, de Kongo-Volksreppubliek. Hee veraanderen ook de naam van de Nasjonale Revolusiebeweaging noar de Kongolese Arbeaderspartieje (PCT). Hee oawerleawen nen stoatsgreep in 1972, mer wör ummebracht op 16 meart 1977. Der wör ne tiedelike regearing op ezat met ne Militeare Partiej-Kommissie van 11 leden. Joachim Yhombi-Opango wör presideant. Twee joar doarop wör hee of ezat en wör Denis Sassoe Ngwesso den niejen presideant.
Sassoe Ngwesso haalden baanden an met et Oostblok en oonderskrewen ne vreandskopsverkloaring van 20 joar met den Sovjet-Unie. De volgende joaren mos hee verdan mear lönnen op politieke oonderdrukking van tegenstaanders as op bevuurrechten van medestaanders, um zinne diktatuur vaste te hoolden.[9]
Pascal Lissoeba, den as den eersten verkeuzen presideant van Kongo was tusken 1992 en 1997, wol de ekonomie vriejer maken met hulpe van et IMF. In juni 1996 zatten et IMF de haandtekening oonder een dreejoarig plan vuur groondige verbettering en steund op et peunt um ne joarlikse oawereenkomst an te goan, toen as der nen börgeroorlog oetbreuk op de helfte van 1997.[10]
De demokratiese oontwikkeling van Kongo leup van et spoer toen as Lissoeba en Sassoe nen machtstried angungen in de Börgeroorlog van de Kongo-Reppubliek. Spanningen leupen op toen as de verkiezingen der ankömmen. Op 5 juni umsingelden stoatssoldoaten van Lissoeba et kaamp van Sassoe in Brazzaville. Sassoe bevöl zinne "kobra's" (zinne knokploge) um tegenstaand te beden. Der ontsteund nen stried wat veer moand doeren zol en völle van Brazzaville kapot maken. Doarnöast kosten et nog es tiendoezenden börgers et leawen. Vrog in oktober kreeg Sassoe hulpe van et sosjalistiese regime van Angola. Mid-oktober völ de regearing van Lissoeba en reup Sassoe zik oet as presideant.
De presideantsverkiezingen van 2002 verleupen neet heel zuwer. Sassoe wun met 90% van alle stemmen. Zinne twee belangriekste tegenstaanders, Lissoeba en Bernard Kolelas wörden eheenderd um met te doon. Den ennigsten aanderen geleufweardigen tegenstaander, Andre Milongo, reup zinne volgers op um de verkiezingen te boycotten en treuk zik terugge.[11]
In januwoari 2002 wör der ne volksstemming eheulden oawer nen niejen groondwet. Den köm der duur, woerduur as den presideant nieje meugelikheden har. Zo wör zinnen presideantstied verlengd noar zeuwen joar en der köm ne vergoaring met twee kamers. Internasjonale toozichthoolders gavven an at ze de presideantsverkiezingen en de volksstemming skimmig veunden. Dee leken wat op de eenpartiejstoat van vroger.[12] Noa de presideantsverkiezingen wör der wier evöchten. Disse keer tusken stoatstroepen an de ene kaante en rebellen oonder Pastor Ntoemi an de aandere kaante. In april 2003 wör der een vreadesverdrag oondertekend.[13]
In 2009 wun Sassoe ook de volgende presideantsverkiezingen.[14] Volgens de Kongolese Wacht vuur Meanskenrechten, ne vereaniging wat lös steet van de regearing, harren de verkiezingen nen legen opkomst en wörden ze tekend duur "fraude en onregelmoatigheden".[15] In meart 2015 kondigen Sassoe an at hee nog wier met wol doon an de verkiezingen. Der wör wier ne volksstemming eheulden oawer et anpassen van de groondwet. Det köm der duur, woerduur as hee ook in 2016 wier met mag doon an de presideantsverkiezingen.
Laand en wear
[bewark | bronkode bewarken]
Kongo-Brazzaville lig in et mid-westelike deel van Afrika oonder de sahara, op den eawenaar. Et ligt tusken 4° noorderbreedte en 5° zuderbreedte, en 11° en 19° oosterleankte. Op et zuden en oosten lig de Demokratiese Reppubliek van de Kongo. Et ligt an Gabon in et westen, Kameroen en de Mid-Afrikaanse Republiek in et noorden en de Angolese proveensie Kabinda in et zuudwesten. Et hef ne korte kustliene an den Atlantiesen Oseaan.
De heuwdstad Brazzaville lig an de Kongorivier in et zuden, recht tegenoawer Kinsjasa, de heuwdstad van de Demokratiese Reppubliek van de Kongo.
Et zuudwesten van et laand hef ne kustvlakte wat vuural water krig van de Koeiloe-Niari-rivier. Et binnenlaand hef een vlak laand tusken twee bekkens in et zuden en noorden. Et laand is nog vuur 70% bedekket met reagenwoold. Mer bossen wordt verdan mear ekapt.[16]
Umdet et laand op den eawenaar lig, hef et et hele joar roond etzelfde klimaat. De dagen zeent in duursnee 24 groad en snachtes meesttieds tusken de 16 en 21 groad. In duursnee vaalt der in een joar 1100 mm reagen in et zudelike Niari-dal. In et midden van et laand kan det mear as 2000 mm worden. De dreuge tied is tusken juni en augustus, terwiel as in et grötste deel van et laand nen natten tied twee heugtepeunten hef: tusken meart en mei, en van september töt en met november.[17]
Natuurlike groondstoffen zeent oonder mear petröllie, hoolt, potasse, lood, zeenk, uranium, kopper, fosfaat, goold, magnesium, natuurlik gas en waterkracht.
Bie skatting in 2012 was ongevear 1,55% van et laand good vuur laandbouw, terwiel as mer 0,20% verdan gewas dreg. Noar ne skatting in 2003 wör 20% van de laandbouwgroond keunstmoatig nat eheulden.
In 2006 en 2007 wörden de gorilla's oonderzocht dee as in de dichtbegröaide Oewessostrekke in Sangha leawt. Der leawt ongevear 125.000 Westelike leeglaandgorilla's. Duurdet ze huust in slecht toogaankelike morrelaanden, hebt ze nog neet völle met leu te maken had.[18]
Volker
[bewark | bronkode bewarken]Kongo-Brazzaville hef ongevear 4,5 miljoen inwonners. De meesten doarvan wont in et zuudwesten. Grote delen van et noorden hebt dikke reagenwoolden, woer featelik gin meanske wont. Kongo is toch ene van de meest steadelike laanden van Arika, umdet 70% van alle inwonners in een antal steadelike strekken wont: Brazzaville, Pointe-Noire, of ene van de kleanere städkes an de 534 km lange spoerliene tusken de beaide steaden. Oet laandelike strekken hef zik industrieel en zakelik woark grotendeels terugge trökken. Dee strekken zeent doarduur ofhaankelik van de regearing met geeld en etten.
Volkenkeundig en sproakenkeundig is Kongo-Brazzaville slim verskillend. Volgens de sproakenwacht Ethnologue wordt der 62 sproaken ekuierd in et laand.[19] Dee vaalt in dree groepen. De Kongo is et grötste volk. Ongevear de helfte van alle inwonners heurt bie dit volk. De belangriekste oonderverdeling van disse groepen zeent de Laari in Brazzaville, Pool, en Vili roond Pointe-Noire an de Atlantiese kuste. De een noa grötste groep zeent de Bateke, dee as op et noorden van Brazzaville ownt met 17% van de inwonners. Nog es 12% heurt bie et Mbosjivolk. Dee wont in et noordwesten en in Brazzaville.[20][21] Pygmeeën nemt 2% van Kongo's inwonnertal in.[22]
Vuur den oorlog van 1997 wonden der ongevear 9000 Europeanen en aandere neet-Afrikanen in Kongo. De meesten warren Fraansk. Der zeent der neet völle mear.[23] Der wont ongevear 300 Amerikanen in Kongo-Brazzaville.
Volgens een oonderzeuk in 2011 en 2012 wörden der 5,1 keender per vrouwe geboren, met 4,5 in de steaden en 6,5 in de laandelike delen.[24]
Geleuf
[bewark | bronkode bewarken]volgens et CIA World Factbook, zeent de meeste inwonners van Kongo-Brazzaville Rooms-Katholiek (33,1%), Luthers (22,3%) en aandersoortig Protestaants (19,9%). Van de bevolking zeent 1,6% Islam-anhangers, mer det hef vuural te maken met ne toostreum van boetenmaarkse woarkleu in de steaden.
Ekonomie
[bewark | bronkode bewarken]
De ekonomie mut et vuural hebben van lokale boeren en haandwoark. De industrie dreeit vuural op öllie[25] en hulpdeenste. De regearing hef geeldproblemen en te völle volk in deenst. Ölliewinning is hooltkap vuurbie egoan as belangrieksten stut vuur de ekonomie. In 2008 bepoalen de öllieindustrie 65% van et nasjonale inkommen, 85% van de weenst vuur de regearing en 92% van allen oetvoor.[26] Et laand hef ook nog nen hoop neet-edölven mineralen.
In de joaren 80 kon de regearing met rap binnenstreumende öllieweenste grote projekte opzetten. Et nasjonaal inkommen steeg alle joaren met 5%, ene van de heugste siefers van Afrika. De regearing hef een groot deel van zinne öllieopbrengsten oet eleend, woerduur as der een tekort is an inkomsten. Toen as in 1994 de Afrikaanse Fraanken 50% in wearde zakken, steeg de inflasie noar 46%. Dit is de leste joaren wat of ezakt.[27]
Ekonomiese verbetteringen gungen verdan met de hulpe van internasjonale vereanigingen zo as de Wearldbaanke en et Interanasjonaal Monetear Foonds. De hervörmingen stoppen in juni 1997 toen as der ne börgeroorlog oetbreuk. Toen as Sassoe Ngwesso wier an de macht köm in 1997, zea hee at hee verdan wol met de hervörmingen, de privatisering van bedriewe en det hee de samenwoarking met internasjonale geeldsketers wier an wol halen. De ekonomiese vuuroetgaank gung fleenk oonderoet toen as de ölliepriezen inzakken en der wier stried opköm in 1998. De nasjonale knippe raken hierduur eankel mer löager.
De hudige regearing hef te maken met ne waankele binnenlaandse vreade en lastige problemen, zo as et wier in de bene helpen van de ekonomie en oarmood terugge brengen, ondaanks torenhoge ölliepriezen seend 2003. Natuurlik gas en diamaanten zeent ook nieje oetvoorprodukte. Mer Kongo-Brazzaville wör in 2004 boeten et Kimberleyproses eheulden, umdet der verdeankingen besteunden at de diamaanten featelik vanoet et noaberlaand de Demokratiese Reppubliek van de Kongo smokkeld zeent. In 2007 wörren ze wier too loaten.[28]
Kongo-Brazzaville hef ne grote vuurroad neet oontgunnen metaal, goold, iezer en fosfaat.[29] Et laand is lid van de Harmonisasievereaniging vuur Zakenwetten in Afrika (OHADA).[30] De regearing van Kongo-Brazzaville oonderskreef ne oawereenkomst in 2009, woermet 200.000 hektare laand an Zuud-Afrika verhuurd wörd um de ofhaankelikhead van invoor te vermeenderen.[31][32]
Et BBP van Kongo-Brazzaville gröaiden met 6% in 2014 en wör verwocht too te nemmen töt 7,5% in 2015.[33]
- ↑ Department of State. Background Note: Republic of the Congo. Meart 2009.
- ↑ Boxer, C. R. The Portuguese Seaborne Empire, 1415–1825, A. A. Knopf, 1969, ISBN 0090979400
- ↑ Olson, James S. & Shadle, Robert. Historical Dictionary of European Imperialism, p. 225. Greenwood Publishing Group, 1991. ISBN 0-313-26257-8. Bekekken op 9 oktober 2011.
- ↑ United States State Department. Office of the Historian. A Guide to the United States' History of Recognition, Diplomatic, and Consular Relations, by Country, since 1776. "Republic of the Congo". Bekekken op 9 oktober 2010.
- ↑ United States State Department. Bureau of African Affairs. Background Notes. "Republic of the Congo". Bekekken op 9 oktober 2011.
- ↑ Robbers, Gerhard (2007). Encyclopedia of World Constitutions. Infobase Publishing. ISBN 0-8160-6078-9. Bekekken op 9 oktober 2011.
- ↑ CONGO REPUBLIC: BRAZZAVILLE RIOTS AFTERMATH. Reuters (February 27, 1959)
- ↑ Encyclopedia of African history. Shillington, Kevin. CRC Press, 2005. ISBN 1579582451. p 301.
- ↑ Encyclopedia of African history. Shillington, Kevin. CRC Press, 2005. ISBN 1579582451. p 302|
- ↑ The Economist Intelligence Unit. Country Report Congo-Brazzaville. 2003. p 24.
- ↑ https://web.archive.org/web/20091015231843/http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&country=7093&year=2006 Freedom House. Congo, Republic of (Brazzaville). 2006. Bekekken op 12 juni 2009
- ↑ BBC - Congo approves new constitution. 24 januwoari 2002. Bekekken op 12 juni 2009
- ↑ BBC - Congo peace deal signed. 18 meart 2003. Bekekken op 15 juni 2009.
- ↑ AFP - 17 candidates in Congo presidential race: commission. 13 Juni 2009. Bekekken op 15 juni 2009.
- ↑ Vote results expected as opposition alleges fraud. France24 (July 16, 2009).
- ↑ Map: Situation de l'exploitation forestière en République du Congo. (PDF) . Bekekken op 25 februwoari 2013.
- ↑ Reagen- en temperatuurwesselingen van Congo-Brazzaville tusken 1950 en 1998. Samba G., Nganga D. en Mpounza M. Theoretical and Applied Climatology, vol. 91, is. 1-4. p 85-97. Bekekken op 11 juni 2008.
- ↑ NPR - 'Mother Lode' Of Gorillas Found In Congo Forests. Bekekken op 15 augustus 2008.
- ↑ Ethnologue - Languages of Congo. SIL International. 13 juni 2009.
- ↑ Levinson, David. Ethnic groups worldwide. Greenwood Publishing Group 1998. 120–121. ISBN 978-1-57356-019-1
- ↑ Minority Rights Group International - Congo Overview. 13 juni 2009.
- ↑ Les pygmées du Congo en "danger d'extinction. Lemonde.fr (August 5, 2011). Bekekken op 25 februwoari 2013.
- ↑ Background Note: Republic of the Congo United States Department of State. Bekekken op 21 augustus 2008.
- ↑ Congo. Enquête Démographique et de Santé 2011-2012. Centre National de la Statistique et des Études Économiques (CNSEE), Brazzaville. December 2012
- ↑ Energy Information Administration, U.S. Government - Congo-Brazzaville. Bekekken op 11 juni 2009.
- ↑ Republic of the Congo World Bank
- ↑ Econstats. Congo, Republic of. bekekken op June 11 2009.
- ↑ Kimberley Process - Kimberley Process Removes the Republic of Congo from the List of Participants. 9 juli 2004. Bekekken op 11 juni 2008.
- ↑ Mbendi - Mining in Congo. 14 juni 2009.
- ↑ OHADA.com: The business law portal in Africa. Bekekken op 22 meart 2009.
- ↑ Goodspeed, Peter (October 21, 2009). South Africa’s white farmers prepare to trek to the Congo. National Post.
- ↑ Congo hands land to South African farmers. Telegraph. 12 oktober 2009.
- ↑ Global Finance - Republic of the Congo GDP and Economic Data. Bekekken op 14 januwoari 2016.