Kuunder (revier)
De Kuunder of Tsjonger (Nederlaans: Kuinder of Tjonger, Fries: De Tsjonger) is een reviertien dat kotbi'j de Drentse greens leit, et lopt van zuudoost naor zuud-Frieslaand.
De Kuunder en de Opsterlaanse Kompejonsvaort maeken diel uut van de Turfroute.
Geschiedenis
[bewark | bronkode bewarken]An et aende van de 19e ieuw (in 1886 tot 1888 um percies te wezen) is et middenste diel van de Kuunder kanaliseerd over een lengte van 35 kilemeter, veur de bevordering van de scheepvaort en de ontwaetering. Tegensworig wodt dan ok vaeke spreuken van et Kuunderkenaol. Behalven een peer schiere meanders die isoleerd in netuurterreinen liggen, is der van de oorspronkelik kronkelige weg min overbleven. In et noorden van de oorspronkelike Kuunder liggen hier en daor revierduunties, waorvan de "Kiekenbarg" bi'j Ooldehoorn de schierste is.
Sluzen
[bewark | bronkode bewarken]In de Kuunder liggen drie sluzen. Bi'j disse sluzen staon pompen om bi'j lege waeterstaand gebiedsaegen waeter terogge te pompen veur de rekreasievaort.
Vrogger mondde de Kuunder uut in de Zuderzee bi'j et Overiesselse plakkien De Kuunder. Deur de anleg van de Ofsluutdiek en de Noordoostpoolder is de monding blokkeerd. Waeter uut de Kuunder komt sund die tied tot ofvoer via de Friese boezem, onder aandere deur de spuisluzen in Harlingen en et J.L. Hooglandgemael bi'j Stavoren.
Taelgreens en naeme
[bewark | bronkode bewarken]De Kuunder vormt een taelgreens: globaol kan steld wodden dat et Friese taelgebied in et noorden d'r-van leit, en et Stellingwarfse taelgebied (Nedersaksisch) in et zuden d'r-van. Dit is ok de reden dat d'r twie naemen veur etzelde reviertien bin: elk taelgebied het zien eigen naemen. In et Fries wodt de naeme Tsjonger veur et reviertien bruukt, in et Stellingwarfs en Nederlaans zowel Tsjonger/Tjonger as ok Kuunder/Kuinder bruukt.
De naemen Tsjonger en Kuunder hebben dezelde herkomst. De k wodt in et Fries soms tsj, zoas ok bijveurbeeld in karke-tsjerke. De nd wodt in et Fries soms ng, zo as ok in donder-tonger (et Engels het dat nog vaeker, zoas in denkend-thinking). A'j dat toepast, dan krie'j dus kuunder-tsjuunder-tsjuunger-tsjonger.
Uutgaonde verwiezings
[bewark | bronkode bewarken]
|
Commons: Kuunder (revier) - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden. |