Jan Broeze
Egbert Jan Broeze (19 november 1896 - 5 december 1983) was nen kunstskilder oet et Elsenerbrook biej Maarkel in Twente. Ziene skilderiejen en tekenwaark hebt meesttieds met et boerenleaven te maken, zo as landskoppen, boerenleu an et waark en portretten. Opvallend was dat hee neet bange was um abstrakte stielen te proberen. Vuural kubisme was he gek van. Völle van zien waark hank biej gewone leu in hoes. Ook is der wat van em te vinden in et Provinciehoes van Zwolle, et Rieksmuseum Twenthe in Eanske, op de gemeentehuze van Eanske, Hengel en Hof van Twente. In zien olde wonhoes in et Elsenerbrook is ne galerie inericht.
Leaven
[bewark | bronkode bewarken]Broeze en zien breurken Hendrik wordt geboren in een protestants boerengezin in et Elsenerbrook biej Maarkel. As Broeze zeuven joar old is, kump zien moor oet de tied. Zien vaar hertrouwt neet lange doarnoa met ne andere weddevrouwe oet de noaberskop. Et bestoan is al zoer zat, dus vuur de beide Broeze-breurs kan he neet mear zorgen. Ze wordt opevoodt duur öare grootolden van moderskante en nemt oetendelik doar de boerderieje ook oaver.
Op de legere skole in Enter blik Broeze good te können tekenen. Menear en Mevrouw Krouwel-Blaauboer, meister en juf op de skole, zeet dat he talent hef en helpet em der better in worden. Ze doot em learbeuke, nemt em met noar museums en helpt em an tekengerei. Ook met watervaarve en andere skildertechnieken kan hee good geworden.
Onderwiel geet Broeze verdan noar de oavendlandbouwskole. Dagens mut he zien breur helpen boeren. Dat blif he zien hele leaven doon. Mer ieder vriej ogenblik zit he in zien skilderskamerke.
In 1923 zit 'n Broabantsen kunstskilder Jan Kruijsen tiedelik in een hotel in Goor, met as plan um oetendelik rond te goan kieken en skildern in Silezië (et do nog Duutstalige deel van wat noe Polen en Tsjechië is). Kruijsen dut boerenfiguren, landskoppen en kruuswegstoaties skilderen. At Broeze dat vernemp, sprink he met ne taske vol tekeningen op de fietse noar Goor hen en geet biej Kruijsen in de leare. Kruijsen dut em nieje kunststromingen an de hande en Broeze is vuural egreppen duur et kubisme. At Kruijsen verdan op Silezië an wil, beslot Broeze met em met te goan. Tusken 1923 en 1924 reizet ze met mekaar op. Wat Jan zut an aarmood en ongeliekheid grip em slim achter et vestje. Töt an de joaren '50 blif hee der van skilderen.
Vanof 1925 krig Broeze les van 'n Almelosen portretskilder Jos Beeling. Mer kubisme blif em trekken. In 1930 skildert he vuur et eerst kubistisch. En zien waark begint op te vallen biej kenners. In 1933 mag he met exposeren in et Rieksmuseum Twenthe. Ok geet he geregeld noar andere museums hen kieken, geet op reize duur Vlaanderen en noar Paries, mer hee blif zien hele leaven wonnen op de olde stea in Twente. In 1934 wördt de Twentsche Kunstkring opericht en Broeze geet der ok biej. Mer dee zint em wat te stief. Hee wil ja verdan met et kubisme, mer dat magt de deftige leu van 'n Kunstkring neet lieden.
In 'n Tweeden Wearldoorlog mut Broeze onder dwang grondwaark doon vuur de Duutsers. In 1945 stekt ze em de boerderieje in 'n brand, woerduur as heel wat van zien waark in vlammen opgeet.
Met nog een köppelke andere jonge gäste, zo as Folkert sr., Folkert jr. en Johan Haanstra, Wim ten Broek, Bas Kleingeld, Riemko Holtrop en Ben Akkerman, helpt he in 1945 De Nieuwe Groep in de bene. Met mekaar wilt ze 'de modernen' oet et oosten tehope brengen. Ze doot waark tentoonstellen duur heel Twente, mer kriegt et ook vuur mekaar um in et Vondelparkpaviljoen van Amsterdam (1949) en et Frans Halsmuseum in Hoarlem (1950) te kommen.
In 1959 geet Broeze met Riessender skriever Koarel van 'n Notoaris met op reize in den ziene keukelkoare, nen zelfebouwden camper. Van öare reizen noar Frankriek en Spanje maakt Broeze nen hoop schetsen en studies, dee as he later in zien waarkkamerke in Elsen wier oetwaarket. In 1961 hef he ziene eerste oetstalling in et Rieksmuseum in Eanske.
In 1964 begint he te kötteln met de gezondheid. Hee krig tuberkulose. Um te herstellen mut he noar et sanatorium in Heldern. Ook doar zet he nen hoop op papier van wat he um zik hen zut.
Töt zo lange at he kan blif Broeze skilderen en tekenen. As he in 1976 tachtig wördt, dut et Rieksmuseum Twenthe em nog ne oetstalling. Op 5 december 1983 kump Broeze in Delden oet de tied. Hee is dan 87 joar.
Oetstallingen
[bewark | bronkode bewarken]- 1933 Groepstentoonstelling Rijksmuseum Twenthe, Eanske
- 1945 Groepstentoonstelling Noodwinkels, Hengel
- 1949 Groepstentoonstelling Vondelpark, Amsterdam
- 1950 Frans Hals museum, Hoarlem
- 1961 Eerste overzichtstentoonstelling Rijksmuseum Twenthe, Eanske
- 1976-1977 Jan Broeze 80 jaar Rijksmuseum Twenthe, Eanske