Eanter

Eanter (Hollaands: Enter) is n döarpken in Tweante en vaalt oonder de gemeente Wierdn. Iej köant t veendn tusken Wierdn, Riesn, Goor en Boarnebrook. Eanter hef um en noabiej de 7500 inwonners.

Geschiedenis

t Doarp Eanter is ontstoan op ne stuwwal den't zik vörmen gedoernde de leste iestied, dee't opheuld zo'n 10.000 joar terugge. t Gletsjeries sköaf nen heuwel op van 3 km laank en ongevear 1 km breed. Op de meeste plaatsen keump he n antal meter boawn t ummelaand oet. t Heugste peunt met ongevear 8 meter is n Hambaarg. Den har in t begin echt de vörm van nen lignden ham. t Is nit dudelik of hier ook echt n naam vandan keump. t Oolde Eanterse woard vuur ham was skeenkn, dus woarskienlik is t nit.

Eandnheuwel

In ne oolde akte van 2 februwoari 1134 wörd ne scheanking eneumd an de kannuniken van de walburgskoarke in Zutfen. Hierbie was ne getuge Arnoldo de Ennethere, den't lid was van dit klooster. Det is n eerstn en euldsten naam van Eanter. Ennet zol van t Oergermaans anud (eande) komn en here zol komn van t Oergermaanse haru, wat hoar beteeknt (zaanderigen heuwel in morrelaandn). Det hoar is ook in umlignde plaatsen nog wier te veendn, zo as in Kloosterhaar, Broenehaar en Westerhaar. De eerste bewonners van Eanter hadn t dus Eandnhaar eneumd.

Ooldheaidkeundige veundste

In 1935 raakn ene menear Geels tiedns t greawn noar kienhoolt in t Eantervenne ne grote zwoarfkeie. Doareunter leadn dree grote barnsteen kraln, twee broonzen steafkes, nen reenk van broons en ne spatelvörmige noale. t Leste deenk, ne "spatenkopfnadel" wörd eskatt op de 6e eeuw v. Kr. en is t ennigste oet Oaweriessel. In 1936 veundn ze bie ofgreawings van n eslaand n urnenveeld met tachtig urnen van roond de 8e eeuw of 9e eeuw n. Kr. In 1954 wör dr nen trechtervörmigen urn eveundn met doarin, nöast de verbraande beender, n plukn hoar en twee broonzene börstspeeldn.

De eerste vaste inwonners

In de tied van de jager-verzamelders wör t aal lastiger um roond te komn duurdet de bevolking gröaidn, wat groepn n vast territorium nömn en dr meender weelde deers warn. Heanig an kömn de leu te wonn an de oosterkaante van n Hambaarg. Duur doezenden joarn van bemesting wör de groond op eheugd en leup zodöanig geleaidelik of noar de Regge. Heanig an gungn de leu oawer op laandbouw.

Oawersticht

In 1188 wör Eanter eneumd as oonderdeel van de parochie Riessen op n vrachtbreef van n Groaf van Dale. Eanter heurdn bie t Oawersticht, woer't n bisskop beaide geestelik en wearldlik hearsen dee. n Bisskop wör in Tweante verteegnwoardigd duur nen groaf en later duur nen drost. t Drostambt Tweante was oonderverdeeld in richterambte. Eanter heurdn bie t richterambt Kedingen, net as de markn Wierdn, Hoge Heksel, Notter-Sunnoa, Rektum, t Iepeloo, Riesn, Ealsn, Moarkel, Stokkum en Hearike. Duur de zoompnvoart wör Eanter de grötste wonstea van Kedingn.

Volk

Godsdiens

Dr wonnt in Eanter nen hoop rooms-katteliekn. Dèt is opvallnd, want oawer t algemeen zeent dr in t westn van Tweante mear protestaantn. In Eanter is t dus aans umme. Dr zeent zowat gin aandere geleuwe, umdèt Eanter weainig allochtoonn hef.

Tradisies

Eanterse femilies hebt, net in as aandere döarpe en steedn in Tweante, vaake nen biejnaamn, of skeeldnaamn. t Appatte hieran is dèt ze, net as in Riesn, meestieds niks te maakn hebt met t (boern)oarf woer ze of komt, mear terruge zeent te veendn in kenmoarkn van één persoon oet dee femilie. Vuurbeeldn zeent Boone (Roetgerink), Pöppen (Mekenkamp) en Klokngraads(Lammertink). Ne aandere tradisie zeent de Eanterse Daage. Dit volksfees wördt eens in de veer joar eheuldn, woerbiej t hele doarp versierd is in ampatte stieln pèr wieke of stroate.

Oard en Sproake

Gerard Vaanholt skrif in zin beukn Zaand oawer Eanter. Doarin keump nen kearl van Hollaand regelmoatig in Eanter, en krig, duurdet'e Hollaands köjert, stöadig te heurn: 'Iéj komt neet oet Eanter'. Noa at'e met völle möaite n antal zinnkes in t Tweants hef eleard en dit greuts löt heurn bie ne volgende vergaderige in Eanter, krig'e te heurn: 'Iéj komt neet oet Eanter'. Doaroet blik geslötnheaid van de Eantersen teegnoawer vrömden. Den kearl oet t verhaal kan dan wal wat Eanters, mear hee keump dr nog aait neet vandan.
Dit kiekn op vrömden keump ook noar vuurtn in n leedken van de vuurmoalige feestgroep Trio MaJaFra, dee at zingt: "Oh wat kiek iej op de ceante, iej komt zeker neet oet Eanter."

Eantersen stoat bekeand um öare stoarke eegne wil, of, eegnwiezigheaid. In heel Tweante wordt Eantersen verdreeidn en dwarsliggers eneumd en doar zeent ze vake ook greuts op.In öar nommer "Joa det is Mien Eanter" zingt Neet Zuuver "Vie zeent en bliewt, gelukkig mear, verdreaide Eanternaren". Mear an de aandere kaante stoat ze bekeand um öare gezelligheaid en öare mooie feestn, zo as de Eanterse Daage.

Dr is in Eanter ne stoarke skeaid tusken Katteliek en Protestaants. Dr zeent nog twee muziekvereniges, ne roomske (St. Caecilia) en ne protestaantse (Irene).

Eantersen köant onmeundig hard woarkn. Ook de beleawing van Eanter as t Kloompndoarp van de Wearld is nog aait stoark. Op verskeaidene "offisjele" gebuurtenisse komt de kearls nog strak in pak, mear wal op de kloompe. Bie de karnavalsverenige De Boorköttels is dit zelfs verplicht.

Eantersen kuiert Eanters. t Stekt zó of de'j det nit aans köant zegn. Van alle Tweantse variaantn lik t nog t meest op t Riesns, mear n heel stuk skoarper. Eantersen meant det t Eanters de beste sproake is, en det zal iederene heurn. Leu dee at ofwieknd kuiert, kriegnt meesttieds geliek te heurn wo at ze t op zien Eanters oet mutn sprekn. Vuural Riesnders mutn t vake liedn wat sproake en gebroekn angeet, mear det heurt bie de Eanterse humor. Eantersen doot gearne stokkern, töt t akelige too. Vuur ene den at det nit weet, of doar nit teegn kan, kan n bezeuk an Eanter zoer ofloopn. Leu dee at vakerder in Eanter komt keant dit wal, en lachet liek zo hard met.

n Duudelik verskil met Riesns is bievuurbeeld t woord woark. Eantersen maakt doar n laank waark van. Wöarde met lange kleenkers wordt met völle oethaaln oet esprökn.
In Riesn is nen Eantersen "verdreeid" en in Eanter is nen Eantersen "verdreaid". n Bekeandn Tweantsn -oo en -ee wordt zowat as -oe en -ie oetesprökn en an t eande veraanderd in nen tweeklaank en verdreejd noar ne [ə]. De woarkwöarde loopn en geewn wordt dus oet esprökn as loeëpn en gieëwn, wat duudn kan op Westfaalse invlood (oet Duutslaand).

Wat ook opvalnd is, is dèt n vrouwnnaamn Leida wördt oet esprökn as leare en dèt beaide veraandert in beale. Aandere Eanterse kenmoarkn zeent good wier te geewn in dit oold-Eanterse riemke:

Leare, gung noar de weare,

Um te mellekn de kau

"Gatdeare", zea Leare,

"De titte zit tau!"

Verder steet t Eanters bekeand um de dubbele bevestige of oontkennige:

Ik har dr niks gen wille mear an, en dat ha'k neet!
Ik wol wal gearne met, en dat wo'k wal (gearne).

Det wördt in aandere döarpe en steedn ook wal edoan, mear nit zo slim as in Eanter.

Eanters Teln

In t Nederlaands	In t Eanters
Een	Eene
Twee	Tweie
Drie	Dreie
Vier	Veere
Vijf	Vieve/Viewe
Zes	Zesse
Zeven	Zuuwne
Acht	Achte
Negen	Niegne
Tien	Tiene

As gein wördt Eanters teln mangs aneduudt met Eene, beale, boele, völle, haande vol.

Eantersen neumt Riesn um te jenn vake de grote wearldstad.

Ummegaank met Riessen

Van verskil keump verskel. Dr zeent verhaaln bekeand det Eantersen en Riessenders vrooger regelmoatig met mekoar op de voest gungn, mear feailik magnt ze mekoar vandaag an n dag hemelik wal: Völle Riessenders wont in Eanter, en aansumme liek zo. En dr zeent ook völle Riessenders trouwd met Eantersen.

Met de gemeentelike herindeling warn völle Eantersen en Riesnders neet bliej. De Eantersen woln leewer met Riesn in plaatse van Wierdn, en Riesn had leewer Eanter as Hooltn. In november 2008 leut n Eanters roadslid zik in de Wierdnse gemeenteroad oontvaln det Eanter better bie de gemeente Riesn-Hooltn zol pasn. Ook vanoet Riesn wörd hier positief op reageert. De Wierdnsen zeent dr neet zo blie met.

Mooi um te weetn

In Riesn neumdn ze de Eantersen vrooger mangs Dee van oonder de moarnzunne.
In Eanter steet n grötstn kloomp van de wearld, oet één stuk, den at doarmet in t Guinness Book of Records steet.