Grunnen (stad)

De olle grieze Martinitoern in t zèntrum

De Stad Grunnen (ook: Stad Grönnen of körtweg Stad, Nederlaands: Groningen, Frais: Grins) is de heufdstad van de provìnzie Grunnen en de heufploats van de gemainte Grunnen. De stad geldt as metropool van t noorden. De stad het 200.000 inwoner (2017). t Is n stad mit n bult haandel en industrie. Grunnen is ook n studentenstad. De Rieksakademie Grunnen en de Haanzehogeschool Grunnen hebben soamen sikkom 50.000 studenten. Grunnen wordt den ook de 'jonkste' stad van Nederlaand nuimd. De stad is as woonstee in trek bie studenten en jonge hoesholdens mit kiender.

De binnenstad van Grunnen is in 2005 tot beste binnenstad van Nederlaand verkozen. Dit blef e tot noa 2007.

In provìnzie neumt elkenain Grunnen "Stad". In de bus letst dien strippenkoart zain en zègst: "Stad" en chauffeur wait woarst doe hèn most. Grunnegers zèggen: "Der is moar ain stad en dat is Stad". Zulf nuimen zai zok "Stadjer" of "Stadjeder".

Stadjers nuimen Grunnen ook wel laifkozend: "Groot Loug", omdat sfeer net is as in n " dörp".

Zulf hebben de Stadjeders as bienoam: mollebonen.

Historie

Grunnen is begunt op t end van Hondsrug. t Eerst dat wie van Stad heuren komt oet 1040. Dat joar wordt aanholden as begundoatem. Stad Har al gauw stadsrechten en is doarmit de 3e oldste stad van Nederlaand as t goat om stadsrechten (Nimweeg en Deventer goan der nog veur). t Aiglieks Drentse esloug wuir in de middelaiwen n belaankrieke handelsploats. Om te loaten zain wel boas was, baauwden stadjers in 13e aiw op aaigens gezag n omwallen. Stad wer in dij tied ook lid van de Hanze. Invloud van Stad op Ommelanden wer so groot dat doardeur toal van Frais veraanderde in Saksische Grunnegs.

Invloud van Stad op provìnzie zagst doe op op bult menaaiern. In summege gevaaln, bieveurbeeld in Westerwolde, funksjoneerde de Stad rechtstreeks as laandsheer, in andere gevallen was Stad enkeld aanwezeg as grondbezitter, in weer andere gevallen as vervener, bieveurbeeld deur t aanleggen van t Stadsknoal of as inpolderoar bieveurbeeld in Stadspolder. Grunnen was tot wied in de 20e aiw noa t riek dij mainste grond har in Nederlaand.

Grunnen kreeg in 1614 heur akademie en loater in zeuventiende aiw n nije omwallen, ontworpen deur vestenbaauwer Menno van Coehoorn. Dij nije vesten wuir in t rampjaar 1672 belegerd deur bisschop van Munster, Berend van Goalen. Elk joar op 28 augustus vaaiert Stad dat ze boas binnen bleven op Bommen Berend (zai Grunnegs Ontzet).

In 1772 wer der n Vrijmezzelderslozie oprichten doan, L' Union Provinciale nuimd. Dizze lozie het ondermeer biedroagen wilt an t keren van de stried tuzzen Stad en Ommelanden in de tied van heur oprichtens, vandoar ook de betaikenis van de noam: "Pervinsjoale Ainhaid". Tegenswoardeg het Stad 5 Vrijmezzelderslozies.

Zainsweerdegheden

Belaankrieke zainsweerdegheden in t zèntrum binnen:

Martinitoorn (ook wel d'Olle Grieze nuimd in t Stadjeders)
bieheurende Martinikèrke (Groningen)
Grood Maarkt
t provìnziehoes
Der Aa-kerk
Hoogkerk
t Goldkentoor
t Grunneger Museum
station en t peerd van Ome Loeks
Bult winkelstroatken om en bie Viskmaarkt
t daip Hoge der A mit zien pakhuzen
Korenbeurs
Prinsentoen
Prinsenhof
t Stadhuus
veule gasthuzen

Geboren in Grunnen

Diederik Samsom, polietieker veur PvdA

Leegsaksisch

Achterhooks: Grönningen, Groningen
Tweants: Groningn, Grönningn
Drèents: Grunning(en), Groning(en)
Sallaands: Grönning, Groningen