Den Hulst

Huus an de vierbaansweg de Den Hulst (N377)

Den Hulst, ok wal De Hulst (uutspraok vake: Nulst [(də)nʌlst]) was een Oaveriesselse buurtschop an de Dedemsvaort, die töt 't noordelijke diel van 't dörp Ni'jlusen uutegruuid is. Daor hebt ze 't nog altied wal oaver 'Den Hulst'. Een endtien boaven Den Hulst viej de buurtschop De Punt in de gemiente Stappest; een endtien op 't oosten an lig De Balk in de gemiente Hardenbarg; en naor 't westen hej de Ni'jluseger buurtschop De Meele en 't kruuspunt van de N377 en de A28, De Lichtmis.

Ontstaon

De veurmaolige Dedemsvaort bi'j Den Hulst

De ligging van Den Hulst, een buurtschop die al lange veur 't uutgraven van de Dedemsvaort bestund, hangt samen mit de loop van 't middelieuwse kenaal de Beentjesgraven, vrogger ok d'Olde Grachte eheten. Dit kenaal, in 1413 enuumd as de Berendesgraven, vörmde eerst de grèenze tussen de marken van Roevène in 't noorden en Dalsen in 't zuden en was later de grèenze tussen de gemientes Stappest en Ni'jlusen. De Beentjesgraven zörgde veur ofwatering; ok kwamen ze in vrogger ieuwen vanuut Zwolle en Asselt in kleine booties törf halen uut 't grote vene det hum uutstrekte an weerskaanten van de Riest.

J. van Alberdingh zien kaorte uut 1688 van de moerassen en dieken tussen Asselt en Coevern vermeldt 'De Hulst'. Uut begun achttiende ieuw stamt de vermeldings 'in Den Hulst ofte op de Gracht' en 'aan de Grachte in de Oosterhulst' (de grachte is 't in de Plompenkolk uutmondende ofwateringskenaaltien de Beentjesgraven; de Oosterhulst is now een an de N377 geliek lopende weg an de oostkaante van Den Hulst).

In de eerste helfte van de neengtiende ieuw wördden veur 't vervoer van törf de Dedemsvaort egraven tussen Asselt en de Vechte bi'j Grambarge. 't Kenaal had acht sluzen, en rond de sluzen en broggen ontstunden dörpen en buurtschoppen. Den Hulst, daoras bi'j 't graven van de Dedemsvaort twaalf huzen stunden, ontwikkelden economische bedrievigheid rondumme de vaort. De opdrachtgever van de Dedemsvaort, Willem Jan baron van Dedem, schreef oaver zien kenaal:

"Reeds in den herfst van dat jaar [1809, toe as ze bi'j Asselt begunden te graven] kwam het pand tot aan de herberg de Ligtmis nagenoeg af. Tot aan de boerschap de Hulst werd de grond afgebragt en in 1811 was het kanaal tot aan het Oosterhuizer veld bevaarbaar, een afstand van ruim vijf uren gaans van Hasselt."

('t Oosterhuzer veld lig een endtien boaven wat now 't centrum van 't dörp De Balk is.)

Den Hulst lag bi'j sluus dreie en de Ommerdiekerbrogge. Ter hoogte van Den Hulst volgen de Dedemsvaort 't vervallen tracé van de Beentjesgraven.

Aj op Den Hulst woonden, dan woonden ie 'an de vaort'. (De plaatse De Vaort nuumt ze vanwegen 't zölfde kenaal 'De Vaort', en aj daor weg komt, woon ie ok 'an De Vaort'.) De zuudkaante van Den Hulst nuumden ze de zaandkaante, umdet daor een zaandpad leup. Langes de vaort kwaamp d'r aordig wat verkeer. Zo volgen de op 't end van de neengtiende eeuw an-elegde tramweg van de Dedemsvaartsche Stoomtramweg-Maatschappij 't kenaal tussen de Lichtmis en Lutten.

De Rollecate

In 1913 deuden ze op 'n Hulst de eerste rieksopleiding veur leraressen in 't laandbouwhuushold-onderwies lös, De Rollecate. Baron van Dedem had zien gelieknamige laandgoed beschikbaor esteld um dizze opleiding meugelijk te maken. 't Huus De Rollecate was rond 1654-1655 ebouwd in Venó en in 1821 deur de baron of-ebreuken en op 'n Hulst an de Dedemsvaort opni'j op-ebouwd. De opleiding stund onder leiding van Theda Mansholt en later van Greta Smit. Hier wördden plattelaansvrouwen onderwezen in de kunnigheid mit, en liefde veur, een hemmel huusholden, laandbouw, tuunderi'je en 't huusvrouwschop. In 1930 verhuusden de opleiding naor Dèventer, en 't huus De Rollecate wördden of-ebreuken.

Union

Ien van de gebouwen van de vroggere Union-fietsenfebriek an de Den Hulst

In 1904 openden an de vaort de breurs Van de Berg de fietsenfebriek Union, die van pertaansie wördden veur de warkveurziening. In de begunjaoren zetten Union op 't reclamemateriaol '(aan de) Dedemsvaart', umdet det de mèensen in 't laand meer zee as 'Den Hulst'. Daorumme denkt partie lu now nog det 't um een febriek in de wiederop elegen plaatse De Vaort gunk.

In 1979 gunk bi'j een braand 't olde Uniongebouw verleuren. In de leste tientallen jaren van zien bestaon hef de febriek een lange riege financiële en bestuurlijke perblemen ehad. In 2001 gunk 't bedrief failliet en kwaamp under curatele van 't Sociale Warkveurzieningsschop Larcom in Ommen. Twei jaor later wördden de fabricage, ondanks protesten, verplaatst naor een bedriefshal op 't industrieterrein De Grift. In 2005 hebt ze Union verköcht an Dutch Bicycle Group in Schiedam - 't feilijke ende van 't bedrief. Allennig de perductie blif mit een drei-jaorig contract in haanden van Larcom op Ni'jlusen. D'olde fabriekshal van Union wördt now gebruukt deur verschillende bedrieven.

Vörtgaon van de Dedemsvaort bi'j Den Hulst

Nao de Tweide Wereldoorlog verleur de Dedemsvaort vanwegen 't gemotoriseerde vervoer oaver laand zien economische betekenis. In de jaoren zestig bint grote dielen edempt en wördden d'rveur in de plaatse wegen an-elegd. Sund 1969 is bi'j Den Hulst 't kenaal vört, allewal 't krek d'r naost nog open lig, ter hoogste van de in 't westen angrèenzende buurtschop De Meele. Ter hoogte van Den Hulst löp de vierbaansweg de N377, 'de Den Hulst', diels op 't traject van de olde vaorweg. Daorumme is Den Hulst miest een lange riege huzen, boerderi'jen en bedrieven an weerskaanten van de snelweg.

Ni'jlusen-Noord

Den Hulst stund deur d'Ommerdiek (now de Burg. J.P. Backxlaan) in verbiending mit 't zudelijke Ni'jlusen. Op 24 augustus 1970 naamp de raod van de gemiente Ni'jlusen 't besluut um 't dubbeldörp Ni'jlusen mit Den Hulst verdan as ien dörp te prissenteren: Ni'jlusen. Den Hulst wördden (Ni'jlusen-)Noord, intied det ze 't olde Ni'jlusen (Ni'jlusen-)Zuud bint gaon numen. Tussen dizze kernen ligt sportvelden. In Ni'jlusen-Noord bint tussen de jaoren zestig en tachtig de olde en ni'je Hulsterplas uutebaggerd daoras vrogger gröslaand lag (zaand hieruut is gebruukt veur 't dempen van de Dedemsvaort). Ok de Hulstkampenweg, 't Hulsterpad, 't bejaordenhuus de Hulstkampen en nog aandere namen verwiest naor de name van de buurtschop.

Citaot

Ook gung ik vrogger meerdre maolen

in mien jeugdtied, veur zestig jaor,

mien andacht an Den Hulst bepaol'n.

Dan zag ik veule scheep'n daor

die van De Balk naor Asselt vaar'n.

Den Hulst, weerskaanten van 't kanaal

waor d' uuz'n naost mekaar zich schaarden

het lag apart, 't sprak een eigen taal.

Uut: E. Dijk, 'n Groet aan Ni'jluuz'n, in: Ni'jluusn van vrogger, 1e jk., nr. 2, juni 1983

Rifferenties

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.