Beleg van Breevoort (1672)

Markt van Breevoort deur Jan de Beijer op 14 augustus 1743

Et Beleg van Breevoort in 1672 was n beleg van 12 juni 1672 tot 19 juni in et rampjoar 1672 deur generaol st.Paul uut Münsterland in et Gelderse Breevoort in opdrach van den Biskoppe van Münster (Bommen Berend) wat n ende mos maken an den macht van de Republiek der Zeuven Veraenegde Nederlanden.

Veurgeskiednis

Den veurspood van de Republiek der Zeuven Veraenegde Nederlanden was nen doorn in et oge van de Fransen Zunnekönning Lodewiek XIV den verskillende moalen prebeerden um dizzen te ondermienen. In 1672 spanden Frankriek samen mit Engelaand en de bisköppe van Münster en Köln um de Republeek ne lesse te laern.

Den kracht van de Republiek lag bi-j den Hollaandsen vloot, moar an et laandlaeger wodden neet völle andach eschonken, onderhold an vestingwarken wodden verwoarloosd, en de grensstaedn langs den Rijn zoas Rijnbark, Rees, Wesel, Emmerik waren volgens afsproak deur genög soldaotn bezet, maor den gevechtskracht had neet völ meer um et lief.

Den moarschalk Condé Turenne, met den könning Louis XIV trokken end mei 1672 mit n laeger van 120.000 soldoatn deur et Luukse Laand noar Bonn woarbi-j staedn Orsoy, Burik, Rijnbark, Wesel, Rees en Emmerik as riepe peern in den maand veelen. Johan de Witt nöttelden "As Rijnbark verloarn is, zo is ons gansen laand verloarn". Et kossen neet et ganse laand, moar wal et halve laand, en Johan de Witt zien laeven.

Bommen Berend den zien oge al op de heerlekheid Borklo had loaten vallen, moar doar toon mit n blauw oge vanof kwam, wol altied nog wraak. Deur den Fraansen könning waren um Borklo, Lingen en de veroaveringen in Grunnen en Freeslaand beloafd, moar boavendeen alles noordelek van de Iessel mocht e braandschatten. 1 juni 1672 was veur um den dag van wraak en veel e met ziene Münsterse tröppe vannuut Noordhoorn et grondgebeed van de Republiek binnen. Zie makte zich in korte tied meister van staedn: Oldnzel, Oatmörsken, Almelo, Daeldn, Goor en Borklo en slogen et beleg veur Grolle dat noa ruum ne waeke wodden oaver egoaven. Et volgende dool was Daemter, moar Bommen Berend leet zich noa völ andringen (Hi-j dacht dat et nen vergaefsen peuging zol waen, umdat den veste Breevoort te stark was) toch oaverhoalen. Ne laegerofdeling van 2000 soldoaten wol den peuging wal woagen, en zi-j wonnen!

Breevoort in 1672

De plaatse Breevoort, midden in en brook elaegen, was nog altied nen strategiesen hindernis. De vestingwarken waren under Maurits van Oranje uutebouwd noar de ni-jste raegels van vestingbouwkunde. Et kasteel was noo binnen den stadswal etrokken, umringd deur 6 starke bastions en 2 ravelienen. De Stadsgrachte was op zien smalst 40 meter vol met waoter stoand, en ok neet dreuge te kriegn, en magazienen beheurlek egevuld (in teggenstelling tot andere vesten) mit 18.000 pond buskruut en 60.000 l rogge. Et garnizoon wodden evörmd deur 2 vendels van soldoaten under leiding van Baron de Truzes en kapitein Hendrikck van Asbeck. Et vendel van Jan Brouwer had zich bi-j et laeger van grave van Stirum motten ansluten, woardeur de totale starkte nog moar 500 soldaoten was, mit de Schutteri-je van Breevoort bestoande uut 50 leu, woarvan de helfte ni-jelingen waren under leiding van Adriaen van Keppel, nen drost den neet arg geliefd was under de burgerleu. Hoowal doar ruum voldoonde kruut en koggels waren, was et neet al te best mit de kanonnen. Der stoanden der nog 20 dreigend op den wal, moar noa et eerste salvo sprongen der moar leefst 4 uutmekare, doarbi-j de bedieningsleu verwondend. Van anderen waren affuuten zo rot, dat de zwoare kanonnen derdeurhen zakten no et ofscheten. Met völ kunst en vleegwark wödden nog 4 kanonnen inzetboar emaakt.

Ne vrömde belaegering

Op 12 juni slogen de Münsterse et beleg veur de stad. Onder leiding van generoal st. Paul. Et was ne gans vrömde belaegering dee neet volgens de regels van den kriegskunst verleep. De stad wodden namelek neet of-eslotten veur den butenwaeld. Veur de Aalterpoorte wodden batteri-jen op-esteld, en groven soldaoten zich in, moar an de andere kante stoand de Misterpoorte wied los, zodat laandleu en burgerleu tiedens et beleg in alle veiligheid deurgang hadden. Tegeliekertied stoanden de kriegsleu van et Münsterse laeger tot an de knene in et water in de loopgraven. Toon et laeger van Bommen Berend begun te scheten, veural met mortieren vereurzaken et meer schrik as schaa bi-j de burgerleu. Deur de helse vuurwarken verloorn 2 boern en 1 kind et laeven, en raken ene vrouwe beide beene kwiet. Een peerd wodden deur nen bom 30 meter oaver et magazien esmetten. De slechtbetaolde soldoaten binnen de muren zagfen et wat dage an. De stemming onder de burgerleu sloog umme toon geruchten gingen dat de Münstersen de stad wollen bestormen. Zi-j hadden grös emaajd op de Aalter Esch um de grachte te dempen, moar dat was wal nen umslachtige wieze um ne vestingstad binnen te kommen, veural umdat de Misterpoorte wiet los stond.

Oavergave

Veurdat ok moar enen soldoat et laeven elaoten had, wöd de stad oaver-egevven op de meest eervolle wieze an de Münstersen. Van Keppel en zien tröppe mochten met vlegend voandel en sloande trommels vort goan, mit brandenden lonten in de hende, koggels in den mond, met boaven en under geweer, zi-j mochten 2 kanonnen metnemmen, vuurzeen van kruut en koggels, an alle wapens beheurenden bi-j et vendel. Et vervoer wodden zelfs edoane deur de Münstersen, en wodden begeleid tot an Wansveld of Doezebarg. Veur burgerleu was de belangriekste veurweerde dat de stad neet plunderd mocht wödden. Moar dat gebeurden in latere tieden mit nen umweg deur middel van zwoare belastingen. De Münsterse bezetting duren bi-jnoa 2 joar en in mei van et joar 1674 trokken de Münstersen tröppe weer vort uut den Achterhook.

Bron

Staring Instituut Stichting 800 Jaar Veste Bredevoort. 1988 BREDEVOORT. - Bredevoort een heerlekheid. ISBN 90-9002135-3 (eerste uutgave 1988)