Zaandverstuving

Zaandverstuving "De Pollen" op De Hoge Veluwe

t Kootwiekerzaand

n Zaandverstuving mit nieje dunen

n Zaandverstuving is n open plekke in de heed of de dunen waor gien enkele begreuiing veurkömp en waor t zaand deur de wiend en t waoter (regenbujen) versteuven wörden. Echt stuvend zaand kömp in Noordwest-Europa haost niet veur. In Nederlaand bin der nog n paor. n Zaandverstuving is n vorm van weust laand, oek wel onlaand.

Ontstaon

Zaandverstuvingen ontstungen in t verlejen deurdat de velden te veul of-eplagd wördden. De heedplaggen wördden bieveurbeeld gebruukt um n plaggehutte te bouwen en in de potstal. As der te veule plaggen of-ehaold wördden, kon de heed zich niet meer herstellen. Aandere schaodelike aktiviteiten waren t riejen mit te veule karren, en t laoten grezen van te veule schapen.

De wiend zörgden der dan veur dat t stuufzaand zich steeds veerder verspreiden waordeur de zaandverstuvingen steeds groter wördden. In n grote zaandverstuving kunnen deur de wiend dunen ontstaon. Langes de raand van n zaandverstuving ligt meestentieds n hoge zaandwalle, waor t zaand zich op verzameld. Soms wördden hele darpen bedreigd deur t oprukkende zaand. Zo kon n enkele störm vanuut de zaandverstuving n oogst deur n dunne zaandlage op de kwetsbaore plaantjes verrineweren.

Zaandverstuvingen bin in Europa, buten Nederlaand, iezelig zeldzaam, en hadden in de 19e eeuw n areaal van 78.600 bunders. Umdat dit gebied zich (oek as gevolg van overbegrezing van weigronden) uutbreiden, wördden Staotsbosbeheer op-ericht, dat gebieden as de Veluwe mit bos beplaantten. Tegenswoordig is nog 1.400 bunders over, veural in de provinsies Drenthe, Gelderlaand en Noord-Braobant. t Grootste stuufzaandgebied in Nederlaand is t Kootwiekerzaand op de Veluwe.

Beheer

Zaandverstuving tegengaon

Um t verstuven van t zaand tegen te gaon, ku'j t gebied bebossen deur dennen te plaanten. Pioniersplaanten die zich in n zaandverstuving vestigen bin buntgres en zaandzegge. Daornao volgt roeg haormos. Daormee wördt t zaand wat vasteleegd en kunnen der aandere korsmossen verschienen, en vervolgens allinnig eenjaorige plaanten, zo as t lepeltjen (Capsella bursa-pastoris). Uuteindelik kömp de heed weerumme.

Zaandverstuving beweren

De grootste bedreiging van stuufzaand is de toename van organies materiaal in t zaand, deur de atmosferiese deposisie (vervuling vanuut de lucht mit onder aandere ammoniak). Algen, mossen, korsmossen en hogere plaanten kunnen zo extra hard greuien in t van nature arme zaand. Hierdeur wördt t zaand meer en meer vasteleegd.

Maotregels kunnen wezen:

• t Ruumte geven an de wiend deur t kappen van bomen an de raanden van n stuufzaandgebied.
• t Veulvuldig betrejen van t gebied. Rekreasiegebieden en militaire oefenterreinen blieven vake ruum open veur meenselike betrejing.
• t Vorthaolen van al t organisch materiaal as der ekapt of eplagd wördt.

t Losse dekzaand dat op de bojem van de zaandverstuving an-etröffen wördt is helder geel. In dit zaand zit humus. Dat is wel t geval veur t stuufzaand. Tussen t dekzaand en t stuufzaand dat bovenop ligt, is soms n donkere lage te zien, n "podzollage" eneumd. t Is n overbliefsel van t eerder oppervlakte, waor t stuufzaand overhinne eweid is.

De zaandverstuving as biotoop

Een zaandverstuving lik n bietjen op n weuste (woestijn) en wördt dan oek wel n "Atlantiese weuste" eneumd. In n zaandverstuving trejen grote temperatuursverschillen op. Der koemen n antal amparte diersoorten veur, die daorop an-epast bin, zo as de tepuut, boompieper en de boomleeuwerik. Disse voegels leven van de pioniersplaanten en insekten die op de kaole grond lopen. Op de diepere vochtigere plekken in n zaandverstuving greuien oek wel korsmossen. Soms is t zaand diep vortesteuven tot op t nivo van t grondwaoter. Op disse plaotse ontsteet dan n venne.

n Ampart insekt dat op n zaandverstuving leeft is de mierenleeuw.

Veurbeelden van zaandverstuvingen

• Kootwiekerzaand, bie Kootwiek, de grootste verstuving van Europa. Dit stuufzaand is goed te overzien vanuut n uutkiektoorne.
• Harskampse Zaand, bie Harskamp, in gebruuk as militair oefenterrein. Middenin t zaand verscheulen liggen de vennen Kempkesfles en Garritsfles.
• Stroese Zaand, bie Stroe, in gebruuk as militair oefenterrein.
• Wekerumse Zaand, bie Wekerum.
• Hulhorsterzaand, bie Hulshorst.
• Beekhuzerzaand, bie Harderwiek, lestens hersteld mit Europese subsidie. Biezonder is dat der dwars deur t stuufzaandgebied n fietspad an-eleegd is mit prachtige veergezichten.
• Langes de Waol, in t natuurgebied Millingerweerd (bie Millingen an de Rien), krig t zaand weer de kans um te gaon stuven; der ontstaon zo natuurlike rivierdunen.
• Nasionaal Park De Loonse en Drunense Dunen
• Nasionaal Park Drents-Friese Wold
• Sint Anthonisbos
• Zaandverstuving Rosmalen

n Kleine zaandverstuving op t Balloërveld.

Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.