Vene (grondsoorte)

Lütt-Witt-moeras in Henstedt-Ulzborg (Duutslaand)

Hoge Venen, België

Kragge in de Grote Geule, België

Veenlaoge in Fraankriek

Europese moerasbos bi'j Poznań (Polen)

Vene is een natte, zoerstofaarme en sponsachtige grondsoorte, die bestaot uut ehumificeerd materiaol. In op-edreugde vorm staot et bekend as turf.

Veengrond

Veengrond is een bodemtype waorvan de grond uut vene en aander plaantaordig materiaol bestaot. Vene hej in Nederlaand ok nog op grotere dieptes, as zaand-op-vene en klei-op-vene, beveurbield in Grunning en Drenthe. Et is een besundere ofzetting, omreden et niet-klastisch is. Omdat et in teengstelling tot sediment op 'e stee evormd is, numen ze et sedentaot.

Veenvorming

Gewoonlik wodt dood plaantenmateriaol rap of-ebreuken deur de anwezigheid van zoerstof en de warking van bacterieën. Veural in slim hiete en dreuge umstaandigheden gaot de rotteri'je dan rap. Bi'j aerobe ofbraak ontstaot dan H₂O en CO₂. Mar bi'j de ofwezigheid van zoerstof kriej anaerobe ofbraak, daoras CH₄ van komt. In natte en vochtige omstaandigheden gaot de ofbraak staorigeran as de ophoperi'je, waordeur d'r veenvorming optreedt. Vene viej veural in maotige vochtige kontreien. In Nederlaand en België is et mieste vene vormd in et Atlanticum, lichtkaans deur et vochtoverskot dat optrad deur de overgaank van naaldbos naor loofbos in die periode en et sti'jgen van de grondwaeterspiegel onder invloed van de zeespiegelsti'jging.

Indieling

Veensoorten verskillen slim, ofhaankelik van de ligging ten opzichte van et grondwaeter en van de voedselriekdom.

Ligging ten opzichte van et grondwaeter

Aj uutgaon van de ligging ten opzichte van et grondwaeter bi'j de veenvorming kuj de volngde indieling maeken:

• Leegvene hef as veurnaemste kenmark dat et vene onder invloed van et grondwaeter ontstaon is. Leegvene is ofhaankelik van de grondwaeterkwaliteit eutroof-oligotroof. Limnisch vene wodt onder de waeterspiegel evormd, telmatisch vene in de zone rond de waeterspiegel. Krek daorboven wodt terrestrisch vene vormd, dat as over et algemien rap oxideert tiedens et uutdreugen, behalven aj hoogveenvorming kriegen.
• Hoogvene hef as veurnaemste kenmark dat et ontstaon is onder invloed van regenwaeter, zogenaemd ombrogeen vene. Et is altied oligotroof. Et veurnaemste bestanddiel is veenmos (Sphagum), dat alderbassens veule waeter opzoegen wil en in ezwollen toestaand veur meer as 90 percent uut waeter kan bestaon. Butendat wil et goed gruuien in zoere omstaandigheden, die aj kriegen deurdat regenwaeter vanzels al aorig zoer en niet ebufferd is. Et milieu is extreem voedselaarm en ontstaot as d'r de dooie plaantenresten op een ondeurlaotende humusrieke ondergrond liggen, zodat d'r gien voedselriek waeter meer binnendringen kan. Vene dat veurnaemelik deur veenmos evormd is, numen ze ok veenmosvene.

In onontgonnen vorm viej et in Nederlaand niet slim veule meer, allend nog in et Bargervene in Zuudoost-Drenthe en in de Groote Peel in Noord-Braobant. Een groot pat is ja in de neengtiende eeuw of-egraven veur de braandstofveurziening. In België hej op de Hoge Venen (Hohes Venn of Hautes Fagnes) nog biester veul hoogvene.

De bovenste laoge (40-60 cm) numen ze bonkeerde, en kuj niet gebruken omme d'r turf van te maeken. Dizze bonkeerde wodden in de Grunneger, Drentse en Friese veenderi'jen - niet in de Peel - vermengd mit de zaandgrond die nao et ofgraven weer teveurschien kwam en vormden zo de dalgrond, die mit goede bemesting en ontwaetering nog redelike laandbouwgrond gef.

De onderste laoge (30-40 cm) numen ze dargvene. Dit is stark saemen eparst en bevat vake et kienholt; wortels en dielen van boomstammen die as bedolven bint deur et vene.

Verdrunken hoogvene

Nog altied gebruken ze wal de indieling van vene naor de ligging van et mement aj kieken naor et grondwaeterniveau. Zie dochten eerst dat et lege vene in West- en Noord-Nederlaand ok rond de waeterspiegel, dus as leegvene, ontstaon was. Mar rond 1930 is ebleken det veul van dit vene bestaot uut Spaghnumvene dat deur et laetere sti'jgen van et grondwaeterniveau is verdrunken. Et verskil dat natte vervening de vervening van leegvene en dreuge vervening de vervening van hoogvene zol wezen, bleek dus niet juust te wezen.

Voedselriekdom

Aj uutgaon van de voedselriekdom kuj de volngde indieling maeken:

• Eutroof vene, dit is voedselriek vene, ontstaon deur slibholdend waeter.

Eutroof vene is as gevolg van de grondwaeterkwaliteit zute of brak. De vegetaosie van zuut, eutroof vene is broek- en ooibos (elze, wilge, paopel en riete). De vegetaosie van et brakke vene is riete.

• Mesotroof vene, dit is maotig voedselriek vene, ontstaon deur kwelwaeter. De dominante begruuiing is zegge.
• Oligotroof vene, dit is voedselaarm vene, dat evoed wodt deur regenwaeter. De begruuiing die aj op dit type vienden, numen ze veenmosvene.

Dominante begruuiing daoras et vene uut ontstaon is

Vene dielen ze ok in naor de soorten die dominant ewest hebben in de begruuiing daoras et vene uut ontstund. In dit geval onderskeiden ze:

• Rietvene: vene dat bestoat uut de resten van waeterplaanten zoas riete.
• Zeggevene: vene dat bestaot uut de resten van een vegetaosie die edomineerd wodden deur zegge. Ok mossen bin in dizze vegetaosie te vienen.
• Bosvene: vene dat bestaot uut de resten van bossen.
• Veenmosvene: vene dat bestaot uut de resten van veenmos. Veenmos hef de eingskap waeter op te zoegen en kan daordeur boven de grondwaeterspiegel blieven gruuien. Et staot veural onder invloed van regenweater en is daorumme voedselaarm.

Klei-op-vene

In grote dielen van Hollaand en wiedere gebieden in Nederlaand is d'r in et Holoceen, tiedens de vorming van de Westlaandformaosie, een dunne laoge (minder as een meter) jonge klei op heufdzaekelik leegvene of-ezet.

Veenverzakkings

Vene bestoat grotendiels uut plaantaordig materiaol. Zoas al et organische materiaol verteert ok vene. As et vene onder waeter stoat, verteert et barre langzem. As ze de bodem bruukber moeten maken veur boerkeri'je of woonderi'je, moet soms et grondwaeterpeil leger wodden emeuken. Dit hef tot gevolg dat et plaantaordig materiaol in contact komt mit zoerstof uut de locht en daordeur oxideert mit as gevolg volume-ofnaeme; d'r treedt bodemdaling op. Oxidaotie van veenlaogen in de bodem is een onomkeerber perces. Zo bin ok veenpolders ontstaon.

Ok veur de anleg van wegen en speurlienden wodt de waeterstand soms leger emeuken, waordeur in et lest verzakkings kunnen optreden. Een goed veurbield hiervan is Gouda, daoras deur veenverzakkings de gemiente zo slim op kosten ejaegd wodden dat et een artikel 12-staotus mos kriegen.

Plaetsen mit 'vene' (en variaanten) in de naeme

Aarlanderveen Amstelveen Ankeveen Annerveensekenaol Bakkeveen Beneden Veensloot Boerveen Bonnerveen Boven Veensloot Bronnegerveen Bronsveen Bunerveen Diepenvene Drouwenerveen Ederveen Eeserveen Eexterveen Gasselterboerveenschemond Gasselternijveen Gasselternijveenschemond Gieterveen Griendtsveen Helenaveen 't Hoogeveine Hooglanderveen

Hoornderveen Kamperveen Klazieneveen Koldervene Langeven Lauderzwarteveen Maanderven Maarsseveen Nei Annerveen Nieuwveen 't Nijevene Nijkerkerveen Odoornerveen Old Annerveen Overveen Roelofarendsveen Roevène Sellingerzwarteveen Sevene Surhuisterveen Tiendeveine Veelerveen Veen (Aalburg) Het Veen

't Veen (Veenendaal) Veendam Veenendaal Veenhoezen Veenhuzen Veenoord Veenwouden Et Vene Vinkeveen 't Vjenne Vledderveen (Stadskanaal) Vledderveen (Westerveld) Waddinxveen Wannepervene 't Wapservene Waverveen Weerdingeveen Weiteveen Witteveen Wittevene Zeijerveen Zuudlaorderveen Zwarteveen

Nedersaksisch

• Achterhoeks:
• Drèents:
  • vene
  • veane
  • veine
• Grunnegs:
• Sallands:
  • venne (oostelik)
  • veane (midden)
  • vene (westelik)
• Stellingwarfs:
  • vene
• Tweants:
  • venne
  • viänne/vjenne (Vriezenveen)
• Urkers:
• Veluws:
  • vene
  • vean(e)

Rifferenties

Commons: Vene (grondsoorte) - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

Dit stok is eskreven in et Stellingwarfs van Stienwiekerlaand.