Kumries

Antal sprekers van t Kumries in persenten, per gebied in Kumrië

t Kumries of Wels (in de taal zelf: Cymraeg, Engels: Welsh) is n Keltiese taal, die veural espreuken wörden in Kumrië deur n deel van t Kumriese volk.

t Is bekend deur glossen vanaof de 9e eeuw. De taal beheurt tot de Keltiese talen en is verwaant mit t Iers-Gaols, t Bretons, t Kornies, t Manx en t Schots-Gaols. t Wörden eschreven in de Kumriese variaant van t Latiense alfabet.

Over de hele wereld bin der ongeveer 700.000 meensen die Kumries praoten, veurnamelik in Kumrië zelf (611.000), Engelaand (133.000) en Chubut in Argentinië (5.000). Der bin oek kleine gemeenschappen in Amerika en Kanada. In 2004 wördden t deur 21,7 % van de bevolking espreuken, een stieging mit 2 % sinds 1991. Alsmer meer meensen praoten Kumries, allewel t altied tweetalig is - ze praoten oek Engels of, in Argentinië, Spaans. t Kumries wörden veural espreuken op t plattelaand van Kumrië, in t noorden en in t westen. Daor is disse taal vake oek gedeeltelik de onderwiestaal op de legere schoelen. t Hoogste antal sprekers vie'j in t gebied Gwynedd, waor 76,1% van de bevolking Kumries as moerstaal hef. Disse taal ma'j niet deur mekaar haolen mit de Kumries-Engelse dialekten, dit bin Engelse dialekten die espreuken wörden in Kumrië en bin dus niet Kelties.

De Kumriese grammatika en uutspraak is naor sekuur. De op twee nao langste plaotsnaam ter wereld is in t Kumries: Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch. t Is n samenstelling die steet veur: "De karke van de heilige Maria in de luwte van witte haozebomen bie de dreikolke bie Sunte-Tysilio's rooie grotte."

Literaere teksten in t Kumries bestaon al sinds 1100. Op hejen is der n bleuiende literatuur in t Kumries.

• Vanaof 1982 is der oek n tillevisiezender in de Kumriese taal: S4C.
• Op 9 meert 2008 wördden bekend emaakt dat t Kumries n ko-offisiële staotus krig binnen de Europese Unie. Dat betekent dat burgers t Kumries maggen gebruken as ze mit ene gaon praoten of schrieven van de Europese instellingen.

Geschiedenisse

De oudste nog bekende bronnen van t Kumries bin uut de 6e eeuw. De taal uut disse periode wördden oek wel Vrog-Kumries eneumd. Hiervan is niet zo veule overebleven. Van de 9e eeuw tot de 11e eeuw was dat Oud-Kumries. Van de 12e tot de 14e eeuw is dat Middel-Kumries. Daornao kömp t Moedern-Kumries, dat in twee periodes verdeeld kan wörden. Van de 14e tot de 16e eeuw n Vrog-Moedern-Kumries en daornao n Laot-Moedern-Kumries dat begun bie de Biebelvertaling van William Morgan in 1588.

Uutgaonde verwiezing

• Kumriese grammatika veur beginners

Dit stuk is eschreven in t Nunspeets, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze

Commons: Kumriese taal - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.