De vrolike wetenschap

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.

De vrolijke wetenschap (Duuts: Die fröhliche Wissenschaft) is een filosofisch boek uut 1882 van Friedrich Nietzsche.

Nietzsche stelden dat wenneer d'r 'n demon an oe zol verschienen en oe zol openbaren dat alles zich onendig herhaalt, ie eerst wanhopig en bi'jna gek zollen wörden, mar daornao, naoda-j oe d'rin hebt berust, zol leven in de vrolijke wetenschap da-j alles al iens edaone hebt. Di-s de ultieme gelukzaligheid volns Nietzsche.

In dit boek kump ok de bekende uutsprake "God is dood" veur in de paragrafen 108, 125 en 343. Volns sömmigen zeg Nietzsche hier expres nie "God bestiet nie".

De vertaling van P. Hawinkels van §108: Ni'je gevechten. - Toen Boeddha dood was, vertone men nog eeuwenlange zien schaoduw in 'n grotte, - een ienörme huveringwekkende schaoduw. God is dood: mar zo as de mèènselijke eerd now ienmaole is, zult d'r misschiene nog millennia lange grotten bestaon waorin men zien schaoduw vertoont. - En wi'j - wi'j mut ok nog zien schaoduw overwinnen!

Hier verwes Nietzsche naor 'n concept van Plato: de allegorie van de grotte. A-j oen hele leven vast-ebönden in 'n grotte leeft, met achter oe 'n vuur waor mèènsen veurlanges loopt, dan ken ie allene mar de schaoduw die op de wand veur oe wörd projecteerd. Die schaoduwen bint oen warkelijkheid en ie kent niets aanders. Wenneer ie lös-emaakt wördt en 't vuur zöt, de mèènsen en zölfs het licht van buten, dan zo-j niet kunnen wennen en terugge willen.

Iene en aander wördt nog dudelijker met 't veurbeeld van de vissen in de viever. Vissen in 'n viever leeft mar in 'n beparkte dimensie. Wenneer 't regent ziet zi'j vrömde cirkels an de oppervlak die ze wellicht wel tracht te verklaoren deur middel van 'n God. Wi'j mèènsen weet echter dat dit gewoon de regen is, een meteorologisch verschiensel, umdat wi'j in een dimensie meer leeft.

De dolle mèènse

De beroemsn tekste uut dit wark is waorschienlik De dolln mèènse, waorin Nietzsche God nie allinnig veur dood verklaort, mar ok de dood van God in metsleppnd proza verklaort:

§125 De dolle mèènse. - He-j 't nie eheurt van 'n dolln mèènse, die op kloarlichte morn 'n lanteern opstak, op de markt gungn loopn en onopholdlik reup: 'Ik zuuke God! Ik zuuke God!' - Umdat d'r doar juuste völle van de luu bi'jeinstönnen die nie an God geleuvn, verwektn e 'n groot gelach. 'Is e manks verleurn egaone?' vreug d'r iene. 'Is e verdwaald as 'n kind?' vreug 'n aander. 'Of hef e zich verstopt? Is e bange veur oons? Is e scheep egaone? Naor 't buutnlaand vertrökkn?' - Zo reupn en lachn zi'j deur mekare. De dolln mèènse sprung middn tussn hen in en deurboorde hen met zien blikkn. 'Woar God hen is?' Reup e uut. 'Dat za-k jullie ze-ng! Wi'j hebt 'm edood - jullie en ikke! Wi'j alln bint zien moordenaars! Mar hoe he-w dit edaon? Hoe he-w de zee kunnen leugzoepen? Wie gaf oons de sponse um de horizunne uut te veejgen? Wat he-w edaon, toe wi'j disse aarde van heur zunne löskoppeln? In wökke richting beweegt zi'j zich now? In wökke richting bewege wi'j oons? Vort van alle horizunnen? Valle wi'j nie an iene stuk verdan? En wel achterwaorts, ziedwaorts, veurwaorts, naor alle kaanten? Is d'r nog wel 'n boovn en beneen? Dole wi'j nie as deur 'n oneandig niets? Aodemp oons de ledige ruumte in 't gezichte? Is 't nie kolder ewöddn? Is nie veurtduurnd nacht en stieds meer nacht in antocht? Mut d'r smorns gien lanteerns wödden an-esteuken? Heure wi'j nog niets van 't gedruis der doodgravers die God begraaft hebt? Rôeke wi'j nog niets van de godlike ontbinding? - ok goden raakt in ontbinding! God is dood! God blef dood! En wi'j hebt 'm edood! Hoe zö-w oons troosn, wi'j moordenaars? 't Heiligse en machtigse dat de wereld töt dusverre bezeten hef, is onder oons messen verbloed - wie wist dit bloed van oons of? Met wat veur water kö-w oons reinigen? Wökke zoenoffers, wökke heilige speuln zö-w muttn bedèènken? Is nie de grootte van disse daod te groot veur oons? Mutte wi'j niet zölf goden wöddn um heur waordig te schîenen? Nooit was d'r 'n grootre daod - en wie d'r ok nao oons geboren wödt, umwulle van disse daod beheurt hi'j töt 'n hoogre geschiedenisse dan alle geschiedenisn die töt dusverre ewest bint!' - Hier zweeg de dolln mèènse en keek opni'j zien toeheurders an. Ok zi'j zwee-ng en keekn bevrömd trugge. Eandlik wörpn e zien lanteern op de grond, zodat denne in stukkies sprungn en uutdeuvn. 'Ik komme te vrog,' zee e toe, 't is mien tied nog nie. Dit ongeleuflikn gebeurn is nog onderweg. 't Maak 'n umweg - tis nog nie töt de oren der mèènsen deur edrungn. Bliksem en donder hef zien tied neudig, 't licht der gesternte hef tied neudig, daodn hef tied neudig, ok naodet ze daon bint, umme ezîen en eheurt te wöddn! Disse daod is nog stieds verder van hen of as de verste gesterntn - en toch he-w heur zölf verricht!' - Men vertelt verder, dat de dolln mèènse diezölfen dag nog verschiedne karkn binnen-edrungn is en doar zien 'requiem aeternam deo' an-eheevn hef. Naor buetn ebracht en ter verantworing ereupn zol e telkens allinnig mar 't volnde antwoord he-mmn: 'Wat bint disse karkn eaglik nog, as zi'j niet de graavn en gedeenktekens Gods bint?''

Externe links

• Die fröhliche Wissenschaft bi'j Project Gutenberg

Commons: De vrolike wetenschap - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.