Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versy up 12:45, 4 jun 2012

Friedrich Wilhelm Nietzsche (Röcken, 15 oktober 1844 – Weimar, 25 augustus 1900) was een bereumde en invloedrieke Duutse filosofe en filoloog.

Leef'msloop

Nietzsche wed eboren ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse kearl was 'n dominee, en is störfem op 30 juli 1849. In 1850 verhuust de familie noar Naumburg. De zusse van Nietzsche Elisabeth, die noa zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joar jönger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joaren deur tussen vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jönger zusse Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej on'etrouwde meuje.

Nietzsche studeren körte tied theologie an de universiteite van Bonn, maar gung oaver op filologie en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ng denne an de universiteite van Leipzig. In 1869 wed hu in Bazel hoogleeroar an de universiteite van Bazel.

De mieste deskundigen gungen er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die 'm de leste tien joar van zien levem onproductief maaken, het gevölg was van syfilis. Recente weetschappelijke inzichen hebt hieran twiefel eze'jd, an gezien bi-j syfilitische dementie de dood deurgaons intredt tussen de drieje en de vier joar noadat de bacterie de harsens hef an 'etas, terwol Nietzsche vanof de ierste symptomen van zien waanzin nog elf joar te levem had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leud.

Noa joaren zieke op berre te hebbem 'elee'ng overleed Nietzsche op viefemvieftig-joarige leeftied.

Nietzsches filosofie

Nietzsche wöd stark beïnvleud deur de filosoof Arthur Schopenhauer, wiens metafysica van de Wil hi-j min of meer oavernam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand're ethische consequenties an verbünd: woar Schopenhauer veur 'n ascetische 'apollinische' leef'msholding was, doar was Nietzsche juustum een veurvechter van 'n 'dionysische' bevastiging van de leevemswil. Dit striedlustige concept wed belichaomd doar de übermensch. Völ'ngs de Lei'jdroad Nederlaandse Spelling wödt zulfstaandige naamwoorden uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreevem: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomst leevemde resultoat van de veurtduur'nde bevastiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meense verholdt zo as de huudige meense zich verholdt töt 'n aape. Disse gedache vunne zien bekendste uutdrukking in 't boek Also Sprach Zarathustra, woarveur hi-j 'n töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm ebruuken: op declamerende toon eschreevem profeet klink'nde fictie, woarin met naame het royoal ebruuk van uutreup-teek'ns opvalt.

Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van 'mzulf - neumde hi-j zich de filosoof met de haomer. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumd is ewön is de constatering dat God dood is (Die fröhliche Wissenschaft, §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaak. De levemsontkenn'nde slaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngs Nietzsche offedoan. Nietzsche was van miening dat de slaovenmoraal was önstaon as verzet tee'ng de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as 'n moraal de 'n externe oorzoak hef. Hier tee'ng-oaver stelt hu de heersersmoraal, de moraal die zönder invleuden van buutenof önstönd. De slaovenmoraal is immers tee'ng de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeenen die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloavenmoraal stiet in de oo'ng van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maor veural sluw.

Nietzsches deenken is 'n voortduur'nde herwaording van 't veurofgaonde met de kennelijke bedeuling uutejndelijk elke metafysica en moraal acher zich te laoten.

't Is belangriek te wetten dat Nietzsche de neiging had zichzulf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herziene. Daordeur lek er vul tee'ngstriedigheden in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wön innedeeld in driej fases:

Eerste periode: (töt Oneiggentiedse Beschowing'n) idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de olde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
Twiejde periode: (Meens'lijk, al te meens'lijk - De Vreulijke Weetskap) keert zuch tee'ng al zien veurige ideaolen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'n verraod an 't warkelijke levem, een niet-anvoarden dat 't levem leed inholdt.
Derde periode: (vanof Aldus Sprak Zarathustra) hierin öntwikkelt Nietzsche 'n eiggen woardenleer en maak zuch lös van 't positivisme. Zien toone wöd fel. Begrippem as de dood van god, de wil töt macht en 't ideeje van de eeuwige trugkeere giet 'n belangrieke röl speulen.
Doarnoas kan de periode 1878-1886 (Meens'lijk, al te meens'lijk - Veurbi-j goed en kwoaj) as 'n aforistische periode eziene wön.

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.

Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link FA Mal:Link GA Mal:Link GA Mal:Link GA

@@ Regel 3: / Regel 3: @@
 == Leef'msloop ==
-Nietzsche wed eboor'n ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse kearl was 'n [[dominee]], en is störf'm op [[30 juli]] [[1849]]. In [[1850]] verhuust de familie noar [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die noa zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joar jönger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joar'n deur tuss'n vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jönger zusse Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej on'etrouwde meuje.
+Nietzsche wed eboren ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse kearl was 'n [[dominee]], en is störfem op [[30 juli]] [[1849]]. In [[1850]] verhuust de familie noar [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die noa zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joar jönger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joaren deur tussen vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jönger zusse Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej on'etrouwde meuje.
-Nietzsche studeer'n körte tied [[theologie]] an de universiteite van Bonn, maar gung aover op [[filologie]] en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ng denne an de universiteite van Leipzig. In 1869 wed hu in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleeroar]] an de universiteite van Bazel.
+Nietzsche studeren körte tied [[theologie]] an de universiteite van Bonn, maar gung oaver op [[filologie]] en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ng denne an de universiteite van Leipzig. In 1869 wed hu in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleeroar]] an de universiteite van Bazel.
-De mieste deskundig'n gung'n er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die 'm de leste tien joar van zien leef'm onproductief maak'n, het gevölg was van
+De mieste deskundigen gungen er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die 'm de leste tien joar van zien levem onproductief maaken, het gevölg was van
-syfilis. Recente weet'nschappelijke inzich'n hebt hieran twiefel eze'jd, an gezien bi-j syfilitische dementie de dood deurgoans intredt tuss'n de drieje en de vier joar noadat de bacterie de harsens hef an 'etas, terwol Nietzsche vanof de ierste symptoom'n van zien waanzin nog elf joar te leef'm had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leud.
+syfilis. Recente weetschappelijke inzichen hebt hieran twiefel eze'jd, an gezien bi-j syfilitische dementie de dood deurgaons intredt tussen de drieje en de vier joar noadat de bacterie de harsens hef an 'etas, terwol Nietzsche vanof de ierste symptomen van zien waanzin nog elf joar te levem had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leud.
-Noa joar'n zieke op berre te hebb'm 'elee'ng overleud Nietzsche op vief'mvieftig-joarige leeftied.
+Noa joaren zieke op berre te hebbem 'elee'ng overleed Nietzsche op viefemvieftig-joarige leeftied.
 == Nietzsches filosofie ==
 [[Bestaand:Nietzsche1861.jpg|right|220px|thumb|Friedrich Nietzsche in 1861]]
-Nietzsche wed stark beïnvleud deur de filosoof [[Arthur Schopenhauer]], wiens [[metafysica]] van de Wil hi-j min of meer aovernam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand're ethische consequenties an verbünd: woar Schopenhauer veur 'n ascetische '[[apollinisch]]e' leef'msholding was, doar was Nietzsche juustum een veurvechter van 'n '[[dionysisch]]e' bevastiging van de leef'mswil. Dit striedlustige concept wed belichoamd daor de ''[[übermensch]]''. Völ'ngs de ''Lei'jdroad Nederlaandse Spelling'' wödt zulfstaandige naamwoord'n uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreev'n: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomst leef'mde resultoat van de veurtduur'nde bevastiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meense verholdt zo as de huudige meense zich verholdt töt 'n aape. Disse gedachte vönne zien bekendste uutdrukking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j 'n töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm ebruuk'n: op declamerende toon eschreef'm profeet klink'nde fictie, woarin met naame het royoal ebruuk van uutreup-teek'ns opvalt.
+Nietzsche wöd stark beïnvleud deur de filosoof [[Arthur Schopenhauer]], wiens [[metafysica]] van de Wil hi-j min of meer oavernam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand're ethische consequenties an verbünd: woar Schopenhauer veur 'n ascetische '[[apollinisch]]e' leef'msholding was, doar was Nietzsche juustum een veurvechter van 'n '[[dionysisch]]e' bevastiging van de leevemswil. Dit striedlustige concept wed belichaomd doar de ''[[übermensch]]''. Völ'ngs de ''Lei'jdroad Nederlaandse Spelling'' wödt zulfstaandige naamwoorden uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreevem: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomst leevemde resultoat van de veurtduur'nde bevastiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meense verholdt zo as de huudige meense zich verholdt töt 'n aape. Disse gedache vunne zien bekendste uutdrukking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', woarveur hi-j 'n töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm ebruuken: op declamerende toon eschreevem profeet klink'nde fictie, woarin met naame het royoal ebruuk van uutreup-teek'ns opvalt.
-Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van umzulf - neumde hi-j zich de ''filosoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumd is ewön is de constatering dat God dood is (''[[De vrolijke wetenschap|Die fröhliche Wissenschaft]]'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaakt. De leef'msontkenn'nde slaov'nmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngs Nietzsche of'edoan. Nietzsche was van miening dat de sloav'nmoraal was önstao as verzet tee'ng de heersende orde. D'rumme poneerde Nietzsche 't sloav'nmoraal as 'n moraal de 'n externe oorzoak hef. Hier tee'ng-aover stelt hu de heerseersmoraal, de moraal die zönder onvleud'n van buut'nof önstönd. De sloav'nmoraal is immer tee'ng de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeen'n die zich as strak, mooi en veurnaam erkent. De sloav'nmoraal stiet in de oo'ng van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. mar veural sluw.
+Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van 'mzulf - neumde hi-j zich de ''filosoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumd is ewön is de constatering dat God dood is (''[[De vrolijke wetenschap|Die fröhliche Wissenschaft]]'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaak. De levemsontkenn'nde slaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngs Nietzsche offedoan. Nietzsche was van miening dat de slaovenmoraal was önstaon as verzet tee'ng de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as 'n moraal de 'n externe oorzoak hef. Hier tee'ng-oaver stelt hu de heersersmoraal, de moraal die zönder invleuden van buutenof önstönd. De slaovenmoraal is immers tee'ng de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeenen die zich as stark, mooi en veurnaam erkent. De sloavenmoraal stiet in de oo'ng van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maor veural sluw.
-Nietzsches deenk'n is 'n voortduur'nde herwoarding van 't veurofgoande met de kennelijke bedoeling uute'jndelijk elke metafysica en moraal acher zich te loat'n.
+Nietzsches deenken is 'n voortduur'nde herwaording van 't veurofgaonde met de kennelijke bedeuling uutejndelijk elke metafysica en moraal acher zich te laoten.
-Het is belangrijk te wett'n dat Nietzsche de neiging had zichzulf in te deenk'n en eregeld zien staandpunt'n te herzien. Doardeur lek er vul tee'ngstriedigheden in zien wark te vinnen. uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruwweg wön in'edeeld in driej faases:
+'t Is belangriek te wetten dat Nietzsche de neiging had zichzulf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herziene. Daordeur lek er vul tee'ngstriedigheden in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wön innedeeld in driej fases:
+* '''Eerste periode:''' (töt ''Oneiggentiedse Beschowing'n'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de olde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
-Nietzsches denken is een voortdurende herwaardering van het voorafgaande met de kennelijke bedoeling uiteindelijk elke metafysica en moraal achter zich te laten.
+* '''Twiejde periode:''' (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''De Vreulijke Weetskap'') keert zuch tee'ng al zien veurige ideaolen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'n verraod an 't warkelijke levem, een niet-anvoarden dat 't levem leed inholdt.
+* '''Derde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkelt Nietzsche 'n eiggen woardenleer en maak zuch lös van 't positivisme. Zien toone wöd fel. Begrippem as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige trugkeere'' giet 'n belangrieke röl speulen.
-* '''Eerste periode:''' (töt ''Onei'ng'ntiedse Beschowing'n'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veurr de kunst en cultuur van de oalde Griek'n. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
-* '''Twiejde periode:''' (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''De Vreulijke Weet'nskap'') keert zuch tee'ng al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'n verroad an 't warkelijke leef'm, een niet-anvoarden dat 't leef'm leed inholdt.
-* '''Derde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkelt Nietzsche 'n ei'ng woardenleer en maak zuch lös van 't positivisme. Zien toone wöd fel. Begripp'm as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige t'rugkeere'' giet 'n belangrieke röl speul'n.
 * Doarnoas kan de periode 1878-1886 (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''Veurbi-j goed en kwoaj'') as 'n aforistische periode eziene wön.