De vrolike wetenschap

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.

De vrolijke wetenschap (Duuts: Die fröhliche Wissenschaft) is een filosofisch boek uut 1882 van Friedrich Nietzsche.

Nietzsche stelden dat wenneer der 'n demon an oe zollen verschienen en oe zollen openbaren dat alles zich oneandig herhaalt, ie eerst wanhopig en bi'jna gek zollen wödden, mar daornao, naoda-j oe derin hebt berust, zol lewen in de vrolike wetenschap da-j alles al iens edaon hebt. Di-s 'n ultiemen gelukzaligheid volgns Nietzsche.

In dit boek kump ok de bekende uutsprake "God is dood" veur in de paragrafen 108, 125 en 343. Volgns sommigen zeg Nietzsche hier expres nie "God bestiet nie".

De vertaling van P. Hawinkels van §108: Ni'je gevechten. - Toen Boeddha dood was, vertoonden men nog eeuwenlange zien schaoduw in 'n grot, - 'nn ienormen huveringwekkende schaoduw. God is dood: mar zo as de meanslike eerd now ienmaol is, zult der misschiene nog millennia lange grotten bestaon waorin men zien schaoduw vertoont. - En wi'j - wi'j mut ok nog zien schaoduw overwinnen!

Hier verwes Nietzsche naor 'n concept van Plato: de allegorie van 'n grot. A-j oen helen lewen vast-ebönden in 'n grot leeft, met achter oe 'n vuur waor meansen veurlanges loopt, dan ken ie allene mar de schaoduw die op de wand veur oe wöd eprojecteerd. Die schaoduwen bint oen warklikheid en ie kent niets aans. Wenneer ie lös-emaakt wödt en 't vuur ziet, de meansen en zölfs het licht van buuten, dan zö-j niet kunnen wennen en terugge willen.

Iene en aander wördt nog dudelijker met 't veurbeeld van de vissen in de viever. Vissen in 'n viever leeft mar in 'n beparkte dimensie. Wenneer 't regent ziet zi'j vrömde cirkels an de oppervlak die ze wellicht wel tracht te verklaoren deur middel van 'n God. Wi'j mèènsen weet echter dat dit gewoon de regen is, een meteorologisch verschiensel, umdat wi'j in een dimensie meer leeft.

De dolle meanse

De beroemsn tekste uut dit wark is waorschienlik De dolln meanse, waorin Nietzsche God nie allinnig veur dood verklaort, mar ok de dood van God in metsleppnd proza verklaort:

§125 De dolle meanse.- He-j 't eheurt van de dollen meanse, die op kloarlichte morn 'n lanteern opstaak, op de markt gungen lopen en onopholdlik reup: 'Ik zuke God! Ik zuke God!' - Umdat der doar juuste völle van de luu bi'jeinstön die nie an God geleufden, verwekten he 'n groot gelach. 'Of dach ie dat he kwiet ewörden is?' vreug der iene. 'Is he verdwaald as 'n kind?' vreug 'n aander. 'Of hef he zich verstopt? Is he bange veur oons? Is he vort egaone? Naor 't butenlaand vertrukken?' - Zo reupen en lachen zi'j deur mekare. De dollen meanse sprung midden tussen eur in en deurboorden eur met zien kieken. 'Woar God hen is?' Reup e uut. 'Dat za-k jullie zeggen! Wi'j hebt 'm edood - jullie en ikke! Wi'j allen bint zien moordenaars! Maa hoe he-w dit edaone? Hoe he-w de zee kunnen leugzoepen? Wie gaf oons de sponse um de horizunne uut te veejgen? Wat he-w edaon, toe wi'j disse aarde van heur zunne löskoppelden? In wökke richting beweegt zi'j zich noe? In wökke richting bewege wi'j oons? Vort van alle horizunnen? Valle wi'j nie an iene stuk verdan? En wel achterwaorts, ziedwaorts, veurwaorts, naor alle kaanten? Is der nog wel 'n boven en beneen? Dole wi'j nie as deur 'n oneandig niets? Aosemt oons de ledige ruumte in 't gezichte? Is 't nie kolder ewörden? Is nie veurtdurend nacht en stieds meer nacht in antocht? Mut der smorns gin lanteerns wörden an-esteuken? Heure wi'j nog niets van 't gedruis der doodgravers die God begraaft hebt? Roeke wi'j nog niets van de godlike ontbinding? - ok goden raakt in ontbinding! God is uut de tied ekommen! God blef uut de tied! En wi'j hebt 'm edood! Hoe zö-w oons troosten, wi'j moordenaars? 't Heiligse en machtigse dat de weerld töt dusverre bezeten hef, is onder oons messen verbloed - wie wist dit bloed van oons of? Met wat veur water kö-w oons reinigen? Wökke zoenoffers, wökke heilige speulen zö-w mutten bedeanken? Is nie de grootte van disse daod te groot veur oons? Mutte wi'j niet zölf goden wörden um heur waordig te schîên? Nooit was der 'n grootre daod - en wie der ok nao oons geboren wördt, umwille van disse daod beheurt hi'j töt 'n hoogre geschiedenisse dan alle geschiedenissen die töt dusverre ewes bint!' - Hier zweeg de dollen meanse en keek opni'j zien toeheurders an. Ok zi'j zwegen en kekken bevrömd trugge. Eandlik wörpen he zien lanteern op de grond, zodat denne in stukkies sprungen en uutdeuven. 'Ik komme te vrog,' zee e toe, 't is mien tied nog nie. Dit ongeleufliken gebeuren is nog onderweg. 't Maak 'n umweg - tis nog nie töt de oren der meansen deur edrungen. Bliksem en donder hef zien tied neudig, 't licht der gesternte hef tied neudig, daoden hebt tied neudig, ok naodat ze daone bint, umme ezîene en eheurt te wörden! Disse daod is nog stieds verder van eur of as de verste gesterntn - en toch he-w heur zölf verricht!' - Men vertelt verder, dat de dollen meanse diezölfden dag nog verschiedene karken binnen-edrungen is en doar zien 'requiem aeternam deo' an-eheven hef. Naor buten ebracht en ter verantworing ereupen zol e telkens allinnig mar 't volgnde antwoord hemmen: 'Wat bint disse karken eaglik nog, as zi'j niet de graven en gedeanktekens Gods bint?''

Externe links

• Die fröhliche Wissenschaft bi'j Project Gutenberg

Commons: De vrolike wetenschap - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.