Liechtenstein

Fürstentum Liechtenstein
Vlagge van Liechtenstein	Wåpen van Liechtenstein
Ligging van Liechtenstein
Basisgegeavens
Officiele språke	Duuts
Höyvdstad	Vaduz
Regeringsform	Konstitusionele monarchie
Godsdeenst	80% rooms-katholiek, 7% protestants
Geografy en bevolking
Uppervlakde - Water	160 km² -%
Inwoanertal - Dichtheid	34.600 213 inw./km²
Koordinaten	47° 9′ N, 9° 33′ O
Oaverige
Volksleed	Oben am jungen Rhein op de melodie van God save the Queen
Münteynheid	Zwitserse frank (CHF)
Tydzone	+1
Nationale feystdag	15 augustus
Web | Kode | Tel.	.li | LIE | 423

t Vorstendom Liechtenstein (Duuts: Fürstentum Liechtenstein; Alemannies: Förschtatum Liachtaschta) is n dwargstaot zonder kust in t midden van Europa. t Lig an t geschei mit Zwitserlaand in t westen en zujen en Oostenriek in t oosten. t Bargachtige laand is n wientersportgebied en oek n belastingsparadies. Net as Zwitserlaand is Liechtenstein gien lid van de Europese Unie. Wel is t lid van de Europese Ekonomiese Ruumte (EER). Oek wörden der samenewörken op ekonomies gebied. Sinds 19 desember 2011 is Liechtenstein n Schengenlaand.

Geschiedenis

In 1699 kocht de Boheemse vorst Johan Adam Andreas van Liechtenstein de heerlikheid Schellenbarg en in 1712 t graafschap Vaduz van de graven van Hohenems. Oek kreeg e veur n lening van 250.000 gulden in 1707 n zetel op de vorstenbanke van de Zwabische Kreits. Op 23 jannewaori 1719 verenigden keizer Kaorel VI de heerlikhejen Vaduz en Schellenbarg tot n vorstendom, mit de naam Liechtenstein. Tenslotte kreeg t nieje vorstendom in 1723 n zetel en n stemme in de Rieksdag.

Op 12 juli 1806 was Liechtenstein één van de ondertekenaars van de Rijnbondakte, waordeur t vorstendom zien eigen losmaakten van t Heilige Roomse Riek en soeverein wördden.

t Kongres van Wenen stelden in 1815 vaste dat t vorstendom deel gung uutmaken van de Duutse Bond. Disse situasie duurden tot de opheffing van de Duutse Bond in 1866.

Tot t einde van de Eerste Wereldoorlog had t laand nauwe baanden mit Oostenriek, mer de slichte ekonomie die disse oorlog veroorzaakten, dwöng Liechtenstein tot t angaon van n douane- en monetaere unie mit Zwitserlaand. Vanaof de Tweede Wereldoorlog, waorin Liechtenstein onder vorst Frans Jozef II neutraal bleef, hebben de lege belastingstarieven t laand grote ekonomiese greui ebröcht.

Liechtenstein was t eerste laand ter wereld dat de doodstraf in praktijk aofschaften. In 1798 wördden de leste doodstraf uutevoerd. De wettelike uutbanning van disse onumkeerbaore straf volgden eerst in 1985.

Geografie

Liechtenstein lig in t Rijndal in de Alpen. Van noord naor zuud is t laand hooguut 24 kilometer lange. Mit n oppervlakte van 160,475 km² is Liechtenstein op vuuf nao t kleinste laand ter wereld. De grenzen mit Oostenriek en Zwitserlaand bin samen 77,9 kilometer lange. Overigens bin t Liechtensteinse grondgebied en de grenzen eerst in 2006 mit behulp van moederne technologie veur t eerst nauwkeurig op-emeten, waordeur Liechtenstein n halve vierkaante kilometer groter bleek as ze eerst dochten.

In t westen vormp de Rijn grotendeels t geschei mit Zwitserlaand. t Oostelike gedeelte van t laand lig t hoogst. De Grauspitz (2599 meter) is t hoogste punt van t laand. Allewel t laand in de Alpen lig, is t klimaot aordig mild as gevolg van de zujerwiend. De barghellingen biejen 's wienters gelegenheid veur t beoefenen van welende wientersporten.

Politiek

Liechtenstein is n parlementaere demokrasie, eleid deur de vorst (Fürst). De vorst van Liechtenstein is noen Hans Adam II, die zien vaor nao zien dood in 1989 opvolgden. Op 15 augustus 2004 hef de vorst zien bevoegdhejen overedreugen, mer zonder troonaofstaand te doon, an zien jonge prins Alois. t Parlement van Liechtenstein, de laanddag, wörden evormp deur 25 deur t volk ekeuzen vertegenwoordigers. t Kammenet, dat besteet uut vuuf lejen, is verantwoordelik veur de dagelikse leiding. Liechtenstein is, naost Zwitserlaand, één van de twee laanden waor der drekte demokrasie op nasionaal nivo besteet. Sinds 1984 hef t laand vrouwenkiesrecht. De vorst kan wel t parlement en t kammenet op huus op an sturen. Op 16 meert 2004 stemden 64,3% van de bevolking van Liechtenstein in n volksraodpleging veur t wiezigen van de grondwet en daormee t behoud van t vorstenhuus. De rechten van de vorst bin hiermee egarandeerd. Hij kan t parlement en t kammenet ontbienen as e dat neudig vient en hef n veto in de beneuming van ambtenaren en rechterlike macht.

Der bin dree politieke bewegingen in Liechtenstein. De Fortschrittliche Bürgerpartei (FBPL) en de Vaterländische Union (VU), die mekaar in evenwicht houwen en haost niet verschillen in partieprogramma's, en de Freie Liste, n liberale partie, die de tradisionele spelregels wil deurbreken, veur geliekgerechtigdheid is, en oek veur bescharming van t milieu. An de sinds 1938 bestaonde koalisie tussen de progressieve FBPL en de VU kwam in meert 1997 n einde, naodat de FBPL bie de parlementsverkiezingen van begin febrewaori n zetel verleur in t 25 lejen tellende parlement en ruum n maond laoter uut de koalisie stapten.

Bestuurlike indeling

Laandschap in Liechtenstein

Liechtenstein hef elf gemeenten (Gemeinden - enkelvoud Gemeinde), die meestentieds uut één plaotse of darp bestaon. De meeste gemeenten hebben komplexe vormen; enklaves koemen aordig vake veur.

De gemeenten bin:

• Balzers
• Eschen
• Gamprin
• Mauren
• Planken
• Ruggell
• Schaan
• Schellenberg
• Triesen
• Triesenberg
• Vaduz

Ekonomie

Ondanks dat t zo'n klein laand is, en t n gebrek an grondstoffen hef, hef Liechtenstein zien eigen ontwikkeld tot n rieke, stark geïndustrialiseerde marktekonomie mit n starke finansiële sektor. De levensstandard is arg hoge, vergeliekbaor mit die in de stedelike gebiejen van Zwitserlaand, of zelfs nog hoger. t Laand gebruukt de Zwitserse frank as munteenheid.

De lege belastingen veur bedrieven - t maximale tarief is 18% - en de geringe belemmeringen um n bedrief te beginnen hebben ongeveer 73.000 houdstermaotschappiejen en zogeheten brevenbusbedrieven dertoe ebröcht der n offisieel kantoor te beginnen. t Zörgt veur 30% van de overheidsinkomsten. Meer as 90% van de energie wörden in-evoerd. De regering is doonde de ekonomiese politiek van t laand te harmoniseren mit die van n verenigd Europa.

Bevolking

-- T DUUTSE TAALGEBIED --
De verspreiding van t Duuts in West- en Midden-Europa

Demografie

Ongeveer n darde van de inwoeners van Liechtenstein, t op dree nao kleinste laand van Europa, besteet uut butenlaanders, veurnamelik Duutsers, Oostenriekers en Zwitsers. De offisiële laandstaal is Duuts, hoewel de meesten n Alemannies dialekt praoten.

Geleuf

De leste, mer verouwerde, siefers over de verschillende geleuven in Liechtenstein stammen uut de leste volkstelling (2000). Ten opzichte van de resultaoten uut de volkstelling uut 1990 is t antal christenen aofeneumen, t antal moslims verdubbeld en t antal personen dat niet beheurt tot n geleufsgroep (oek de meensen die niks op-egeven hebben) zwat verdreevoudigd naor 7%.

Geleuf	2000	1990
Katholiek	78,4%	84,9%
Griffemeerd	7,9%	9,4%
Orthodox-christelik	1,1%	0,7%
Overig christelik	0,4%	0,1%
Moslim	4,8%	2,4%
Joods	0,1%	0,0%
Aandere geleuven	0,3%	0,1%
Niks op-egeven / niet-geleuvig	7,0%	2,4%
Totaal:	100%	100%

Uutgaonde verwiezingen

Commons: Liechtenstein - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

• Liechtenstein

Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.