Edvard Grieg

Edvard Grieg (1891), Skilderieje van Eilif Peterssen.

Edvard Hagerup Grieg (15 juni 1843 - 4 september 1907) was nen Noorsken muziekskriewer en pianospöller den't vuural skreef in de Romantiese tied. Hee is t bekeandst met zin Pianokonsert in A mineur, zinne Peer Gynt suite (woeroonder de bekeandste stukke zeent Moarnstemming en In n hal van de boargkeuning) en zinne körte pianostuks Lyriese stuks.

Leawn

Grieg wör geboorn in Bergen, Noorweagn op 15 juni 1843. n Offisjeeln familienaamn was Greig, vanoet Skotlaand. Zin oawergrotvaa köm in 1746 noar Noorweagn en startn n bedriefken in Bergen. Grieg gröaidn op in ne muzikale familie. Zin moo, Gesine B. Hagerup, was zinne eerste pianolearer, den't um oonderwees vanof zin 6de. Hee gung noar verskeaidene skooln, en nöm vake zinne muziekstuks met noar skole.

In t zommer van 1858 tröfn he n vuurkomnden Noorsen vioolspöller Ole Bull den't goo kunnigheaid met de femilie har. Den zin breur was trouwd met Griegs tante. Bull zag det n 15-joarigen Grieg machtig völle taleant har en haaldn zinne oolde leu oawer um Grieg noar t Konservatorium van Leipzig hen te steurn.

Zo köm he in Leipzig terechte, woer't he zik richen op t pianospel. Hee har weainig wille an t echte harte studeern, mer hee dee wal zin beste en haaln goo siefers, behalve vuur örgelspöln, wat n verplicht vak was. In t vuurjoar van 1860 oawerleawn he ne slimme longzeekte en t joar doarop begun he as konsertpianist, in Karlshamn in Zweedn. In 1862 was he kloar met studeern in Leipzig en gavn he zin eerste konsert in Bergen. Op t programma steund oonder mear Ludwig van Beethoven zin stuk Pathétique. Op ne opname van n konsert oet zin latere leawn van zin eegne Piano Sonata blik det hee machtig piano spöln kon.

In 1863 gung Grieg noar Kopenhaawn in Deanemoarkn en doar bleef he vuur zowat dree joar. Doar tröfn he de muziekskriewers Johan Peter Emilius Hartman en Niels Gade en nen aandern Noorsen muziekskriewer Rikard Nordraak. Den har t Noorske volksleed komponeerd. Ze wördn gode kunnigheaid. Grieg haaln völle inspirasie Rikard Nordraak. Nordraak köm in 1866 oet de tied. As eare vuur um skreef Grieg de "Groowemars vuur Rikard Noordraak". Grieg har ook gode kontaktn met t Bergens Filharmonies Orkest en wör doar van 1880 töt 1882 ook dirigeant van.

Op 11 juni 1867 trouwn Grieg met zinne nichte Nina Hagerup, ne dochter van Edvard Hagerup. t Joar doarop wör öar eerste dochter Alexandra geboorn. Dee köm in 1869 oet de tied duur meningitis. In t zommer van 1868 skreef he zin Pianokonsert in A mineur op ne vakaansie in Deanemoarkn. Edmund Neupert voordn t stukke as eerste oet op 3 april 1869 in t Casino Theater in Kopenhaawn. Grieg kon dr zelf nit bie wean umdet he zelf in Oslo mos dirigeern.

In 1868 skreef Franz Liszt, den't Grieg nog nooit etröfn har, ne anbeveling noar t Noorske Ministerie van Oonderwies, woerduur't Grieg ne reaisvergoding kreeg. Ze tröfn mekoar in Rome in 1870. Tiedns öar eerste gesprek leupn ze Griegs Vioolkonsert Nr. 1 duur, den't Liszt onmeundig ansteund. Bie t tweede treffen har Grieg zinne partiejn van zin Pianokonsert met enömn, den't Liszt zo vortspöln. De tooheurders warn oonder de indruk van t stukke, mer Grieg verteeln um vreandelik det he t te rap har espöld. Aanderzieds gavn Liszt advies an Grieg oawer t skriewn van stukke, zo as bievuurbeeld ne mellodie van n tweede thema in n stukke al in t eerste thema te loatn heurn duur bv. nen trompet.

Griegs graf

In 1876 skreef Grieg achtergroondmuziek vuur Henrik Ibsens toneelstukke Peer Gynt, op verzeuk van Ibsen. Völle van disse stukke zeent nog aait onmeundig geleefd bie muzikaantn en orkestn en zeent oawer tied vuur verskeaidene muzikale saamnstellings herskreewn. In 1888 tröfn Grieg Pyotr Ilyich Tchaikovsky in Leipzig. Grieg was later bedroowd van de nearslachtigheaid van Tchaikovsky. Later in zin leawn kreeg Grieg de eare dee't um tooköm en de Noorske regearige gavn um n pensioen.

In t vuurjoar van 1903 maakn Grieg neegn 78-tpm grammofoonopnames van zinne pianomuziek in Paries. Al disse historiese plaatn zeent heroetegeewn op lp's en cd's en loatt ondaanks de meendere geluudskwaliteit heurn det hee nen onmeundigen begaawden pianist was. Hee maakn ook zelf in espölde pianolastukke vuur t Welte-Mignon kopieersysteem, dee't vandaag n dag nog aait te belustern zeent.

In 1906 tröf he muziekskriewer en pianist Percy Grainger in Londen. Grainger was groot leefhebber van Griegs muziek en de beaide kearls konn al vlot good met mekoar. In n vroaggesprek in 1907 zea Grieg: "Ik hebbe Noorske Boernedaansn eskreewn dee't gin meanske in mien laand spöln kan, en dan keump dr zonnen Australiër den't ze zo spölt zo'k ze bedoold har! Hee is nen briljanten kearl woer't Skandinaviërs niks aans met köant as gek met wean."

Edvard Grieg köm met 64 joar oet de tied in t noajoar van 1907, noa lange zeek te hebn ewest. Zinne leste wöarde warn: "non, as t dan toch zo mut wean". Op zinne groowe gungn tusken de 30.000 en 40.000 leu de stroate op um um de leste eare te bewiezn. Noar zinne weunske wör zin eegne "Groowemars vuur Rikard Nordraak" espöld, in ne oetvoerige van zin vreand Johan Halvorsen, den't trouwd was met Griegs nichte. Doarnöast wör der ook t gedeelte Groowemars oet Frédéric Chopins Piano Sonata Nr. 2 espöld. De aske van Grieg en zinne vrouwe zeent biejezat in nen boarggrot bie zin hoes in Troldhaugen.

Muziek

Grieg steet bekeand as miniaturist. Hee skreef vake stukke dee't "kleain" warn, en seempel van verloop. Zin eerste stukke vaalt oonder de Duutse romantiese tied. Zin latere stukke warn vuural seempele (op t eerste oge) stukke dee't chromaties en harmonies vernemstig in mekoar zitt. Doarvuur leut he zik driewn duur Noorske volksmuziek, vuural Noorske volsleedjes en daansen. Dr wör um mangs an ereknd det he dee "letterlik" zol hebn oawer enömn, mer zin goo kameroad en muziekskriewer Julius Röntgen benoadrukn det t aait Griegs eegne woark en bedeanksels hebt ewest. Hee hef nit völle grote stukke skreewn.

Nen hoop van zinne muziek, vuural de korte stukke vuur piano, zeent duur öare toogaankelikheaid geleefd ewördn bie onmeundig völle leu. Zinne Ballade opus 24 -feaiteliks ne bewoarking van n Noorsk volksvärsken- is ene van Griegs meest eprezene woarkn vuur piano, oonder mear duur Johannes Brahms. Zowat elken goodn pianist keant t, of hef t wal es espöld.

Stukke

Nen greep oet zinne bekeandste stukke:

• Piano Sonata in E minor, Op. 7
• Violin Sonata No. 1 in F major, Op. 8
• Concert Overture In Autumn, Op. 11
• Violin Sonata No. 2 in G major, Op. 13
• Piano Concerto in A minor, Op. 16
• Incidental music to Bjørnstjerne Bjørnson's play Sigurd Jorsalfar, Op. 22
• Incidental music to Henrik Ibsen's play Peer Gynt, Op. 23
• Ballade in the Form of Variations on a Norwegian Folk Song in G minor, Op. 24
• String Quartet in G minor, Op. 27
• Album for Male Chorus, Op. 30
• Two Elegiac Melodies for Strings, Op. 34
• Four Norwegian Dances for piano four hands, Op. 35 (later orchestrated)
• Cello Sonata in A minor, Op. 36
• Holberg Suite for piano, later arr. for string orchestra, Op. 40
• Violin Sonata No. 3 in C minor, Op. 45
• Peer Gynt Suite No. 1, Op. 46
• Lyric Suite for Orchestra, Op. 54 (orchestration of four Lyric Pieces)
• Peer Gynt Suite No. 2, Op. 55
• Suite from Sigurd Jorsalfar, Op. 56
• Four Symphonic Dances for piano, later arr. for orchestra, Op. 64
• Haugtussa Song Cycle after Arne Garborg, Op. 67
• Slåtter (Peasant Dances) for piano, Op. 72
• Sixty-six Lyric Pieces for piano in ten books, Opp. 12, 38, 43, 47, 54, 57, 62, 65, 68 and 71, including: Arietta, To the Spring, Little Bird, Butterfly, Notturno, Wedding Day at Troldhaugen, At Your Feet, Longing For Home, March of the Dwarfs, Poème érotique and Gone.

Oetgoande verbeendiges

• 100joarige herdeanking van Edvard Grieg's dood - offisjele webstea
• Griegarchievn in Bergen's Publieke Bookhalle
• Troldhaugen Museum, Griegs hoes
• Leawnsbeskriewing van Grieg duur prof. Harald Herresthal
• Edvard Grieg standbeeld duur Sigvald Asbjornsen in Prospect Park (Brooklyn)
• Films oawer Grieg: What Price Immortality? (1999), Song of Norway (1970)

Opnames van Edvard Grieg

• Papillon - Lyric Piece, Op. 43, no. 1 op enömn duur Grieg op pianorolle, 17 april 1906, Leipzig (Info)
• Legendariese Piano Opnames: Alns van Grieg, Saint-Saëns, Pugno, en Diémer (Marston Records)
• Edvard Grieg: The Piano Music In Historic Interpretations (SIMAX Classics - PSC1809)
• Grieg and his Circle (Pearl, GEMM 9933 CD)
• Grieg spiller Grieg (Edvard Grieg Museum Troldhaugen)
• Piano Rolls (The Reproducing Piano Roll Foundation)