Rwanda
| Repubulika y'u Rwanda Republik Rwanda | ||
 |
 | |
 Kaarte van Rwanda
| ||
| Informasie | ||
| Sproaken | Kinyarwanda, Engelsk, Fransk, Swahili | |
| Heufdstad | Kigala | |
| Regeringsvörm | Republik | |
| Laand en inwonners | ||
| Oppervlakte - Water |
26.338 km² 5,3% | |
| Inwonners - Dichtheid |
11.262.564 445 inw./km² | |
| Koordinaten | 1° 57′ N, 30° 3′ O
| |
| Oaverig | ||
| Volksleed | Rwanda nziza | |
| Munteenheid | Rwandeeske Frank (RWF)
| |
| Tiedzone | CAT (UTC+2) | |
| Web | Kode | Tel. | .rw | RW | 250 | |
Rwanda, in et kinyarwanda: U Rwanda, officiääl de Republik Rwanda (swahili: Jamhuri ya Rwanda, fransk: République du Rwanda), is een land in Middenafrika en Oustafrika. Et is eyne van de kleinste landen up et afrikaanske vasteland. Up een paar gråd südelik van den eavenår grenset Rwanda an Uganda, Tanzania, Burundi en de Demokratiske Republik van de Kongo. Rwanda ligt in de Afrikaanske Grote Mearenstreake en hevt flink wat bargen. Et ligt verdeyld tüsken bargen in et westen en savanne in et ousten. Ouk gevt et årdig wat mearen. Et hevt een döärsnee klimaat töt subtropisk, med twey natte en twey dröyge seisonen in et jår.
De inwoaners van Rwanda sint in döärsneade jung en woanet vöärnamelik up den buur. Rwanda hevt eyne van de höygste bevolkingsdichtheden van Afrika. Rwandääsken stammet van eyne kulturele språkgrup, de Bantarwanda, dee weader sint te verdeylen in drey undergrupen: hutus, tutsis en twa. De twa sint een pygmeevolk dee as in et wold leyvet en höyret töt de eyrste inwoaners van Rwanda. Weatenskappers sint et nit eyns oaver de herkumst van en verskillen tüsken de hutus en tutsis; wat gelöyvet dat de verskillen afleided sint van vrogere sociale kastes binnen eyn volk, terwyl as anderen meynet at de hutus en tutsis afsünderlik et land sint binnentrökken vanaf verskillende steades. Christendom is et gröätste gelöyv in et land. De meystverspreide språke is Kinyarwanda. Engelsk en fransk sint wydtere officiäle språken.
Den sovereinen ståt Rwanda hevt ne regeyring med nen president. Den hüdigen president is Paul Kagame van et Rwandeeske Patriotten Front (RPF) den as in 2000 an de macht küm. Rwanda hevt rechtevoord eyne van de laegste gråden van korrupty in vergelyk med nåberlanden. Undanks dat meldet organisatys vöär de menskenrechten underdrükking van politike teagenstanders, intimidaty en inparking van vryheid van meyningsüting. Et land wördt al seyt vöärkoloniale tyden regeyrd med ne strikte administrative machtsverdeyling. Der sint vyv provincys, wårvan as de grensen in 2006 trökken sind. Rwanda is eyne van de eanigste twey landen wår der ne meyrderheid an vrouwlüde in et parlement sit.
Jager-gadderaars tröyken et gebeed in tydens de steyn- en ysertyd. Later kümmen dår bantuvolker achteran. So untstünden eyrst stammen en dårnå köäningryken. Vanaf et midden van de 18. eywe was et köäningryk Rwanda et starkste, wårby tutsiköäningen anderen oaverwünnen, de macht up eyne steade brachten en händig an begünnen med besluutvörming teagen de hutus. Düütskland koloniseerden Rwanda in 1884 as underdeyl van Düütsk Oustafrika, volged döär Belgie, dee binnenvöllen in 1916 tydens den Eyrsten Wearldoorlog. Beide europääske landen bleaven de tutsis vöärtrekken. De hutus köämen dår in 1959 teagen in upstand. Se slachteden tallose tutsis af en stichteden nen unafhankeliken hutuståt in 1962. In 1973 veranderden et leiderskap döär nen ståtsgreyp, mär dårdöär veranderden der niks an et pro-hutubeleid. Et Rwandeeske Patriotten Front van de tutsis starteden den rwandeesken börgeroorlog in 1990. De uplopende sociale spanningen vöörden töt de rwandeeske volkermoord van 1994, wårin hutu-ekstremisten tüsken de 500.000 en 1 miljoon tutsis en milder stemde hutus vermoorden. De RPF makeden as winner een ende an de volkermoord.
De ekonomy van Rwanda had slim te lyden van de volkermoord, mär is anstarked. De meyste lüde leyvet van burenunderhold. Koffy en tea sint de vöärnaamste uutvoorprodukten. Turisme kümt ouk rap up en is nu de grötste brunne van butenlandse inkumsten. As eyne van de twey eanigste landen wår as barggorilla's veilig besochted köänt worden, vangt Rwanda hoge inkoamsten van upsporingsbiljetten. Musik en dans höyret by et kulturele leyven van Rwanda, vöäral trummen en de slim vöäraf uutdachte intore-dans. Döär et heyle land maket lüde traditionele künst en handwarken, wåründer imigongo, nen uniken förm van kunst med dryte van koobeeste.