Libertarisme

Libertarisme is en politike filosofy mid individuele vryheid as hougste good. Et libertarisme streavt dernå üm de macht van de ståt te minimaliseren of af te skaffen. Anhangers van et libertarisme wörden anedüded as libertariers of libertäär.

Libertariers gelöyven dat individuen vry mütten weasen üm te doon wat se good düchten, soulange as et mär geen inbröäk maakt up de gelyke rechten van en ander. In dit upsicht is der en oavereynkumst mid en bült andere moderne politike ideologyen. Et verskil wördt düdelik as der ekeaken wördt nå de definity van "rechten". Vöär libertariers bestån der geen positive rechten (sou as et recht up voodsel, underdak en gesundheidssörg), enkeld negative rechten (sou as et recht üm neet aneranded, mishandeld, bestöälen of edouded te wörden). Libertariers gelöyven vearder dat et eynigste gerechtvaerdigde gebrüük van dwang (of geweld), döär private individuen of döär de ståt, de beskarming van disse rechten is.

Libertariers richten der eigen vake, mär neet allinnig, up de morele en etiske aspekten van demokraty, de ståt en de samenleavinge. Et libertarisme nimt afstand van fenomenen as racisme, imperialisme en de headendaagse form van demokraty, wårby en meyrderheid van de bevolking de macht krigt oaver de minderheid. Libertariers gelöyven vake dat meansken van nature eneigd binnen üm vanüüt gode intentys te handelen, en in ståt blyven üm meansken in noud te helpen sunder dwang en de dreiging van geweld in de form van belastingen. Se pleiten dårümme in verskillende måte vöär et vordneamen of vervangen van ståtsfunktys döär neet-ståtelike initiativen, döär byvöärbeald private individuen, bedryven en vereynigen sunder winstougmark. An de basis van disse gedachten stån under libertariers de sougenaamde anarchokapitalisme - dee pleiten vöär vulleadig vry kapitalisme en de ståt vulleadig afskaffen.

Der is ouk en libertäärsocialistiske strouminge, dee in et Engels "libertarian socialism" (libertäär socialisme) enöömd wördt - ouk al verskilt et vry stark van de rest van et libertarisme, vöäral in syn visy up eigendumsrechten.

In Neaderland is de Libertäre Partye (LP) politik aktiv, mär hevt geen seatels.

Dit artikel is eskreaven in et westveluwsk, in de Nysassiske Skryvwyse.