Leavenskrinkloup (volksgelöyv)

Et volksgelöyv, van de krinkloup van leaven, höld in dat alles op de Aerde in een ründtyn (krinkloup) löpt.

Krinkloup

Een boum begünt as een sådtyn, den gröit, kregt blader en smet wear sådtyns up de grund. Dår begünt et heyle geböären vannys. So geyt alles in de natuur in een ründtyn in van geboaren wörden, gröien, vöärtplanten en starven.

Up disse wyse bekeaken mensken sichsülve ouk. Toon as sy landbouw begünnen te bedryven, so een 6000 töt 8000 jår eleaden. Vanof toon kwamen sy jå heylemåle an de jårwisselingen underwörpen. Mensken leaved med de natuurlike gang, van geböärte, gröien, vöärtplanten en uut de tyd kummen, med.

Sommigen dachten dat, as sy de tyd üüt kummen, ear sele de aerde, de underwearld, in güngen. Dår sol he wachten töt as he der üüt mochten, ümme verdan te leaven in eyne van syn nåsåten. Noh, so had y et ründtyn ouk wear in et geysteliken. De vöärolder waren dårümme ouk belangryk. Disse lüde wördden altyd herdached by de graven. En med belangryke beslissingen wördden sy ümme råd an-evrågen. Ouk wördden ear an-evrågen of as sy et land seagenen wolden.

Et leaven mosd döär-egeaven wörden. Dårümme döäden vrouwlüde vake med an vrüchtbaarheidsrituelen, by heilige boumen, steyne of waters. Et was mooi ewesd as de kleinen een jungentyn was, den kon hülpen op et land en ouk de name döärgeaven. As y geyn wichter kreagen, had y de eywenlange krinkloup van uwen vöärolder verbröäken.

Eywenlange

Vöär dat et christendom der was, hebbet volker düsenden jåren lange an Moder Aerde [en Vader Heamel] gelöyved. In verskillende förms en met vöäle namen. Sy baart al et leaven op Aerde en sörgt vöär vrüchtbaarheid. Höär symbool is in vöäle kulturen de måne. De måne hevt verskillende standen, wat wear denken düt an geboaren wörden, wichter krygen en doud gån.

Ümme eyns eaventyns een old symbool en tarm, üüt et (olde) sassiske gebeed, up te nömen: De förme van de germaanske Ing-rune, üüt et germaanske alfabet, müt een kütte of een eikel vöärstellen. Et steyt düs vöär vrüchtbaarheid. -ing ov -ink kum y vake in teagen achterup sassiske achternamen (Zwerink, Lenfering,..), wat wear verwesd når ofstamming. Dit gevt blyk van dit gelöyv.

As y de etymology van uns woord sele uutplüüst, blekt et verwant te weasen an et woord sey. Dan gevt dat et idey dat lüde vrogger gelöyvden dat de sele üüt et water kwamt. En dat he dår ouk wearümme güng. Dit is düs wear een ander bekyk up de krinkloup. De sele sol blyven wachten in et water ümme noch eyns geboaren te wörden.

Dit denken hevt in Europa, by et burenvolk, noch töt ümme en nåby 1800 et vul-eholden. Anders as in de städen, dår as de Verlichting et denken van de mensken al eyrder te pakken had. Teagenwoordig is de Verlichting bynå heylemåle döär-edrüngen. Dårümme denket mensken nu sülve ear eigen weg in et leaven üüt te künnen setten, en sy seet sichsülve vry(er) van de natuurlike gang van krinkloup.

Wearldwyd

Dit gelöyv künnet wy so bettyn oaveral op de wearld wal vinden.

Een olde Indiaan sol eyns esegd hebben:

Alles op de wearld wörd in rundes edån. Den heamel is rund en ik hebbe my wys låten maken dat de aerde ouk rund is as een balle en dat de stearnen dat ouk bint. De wind, as he up syn starksten is, dräit rund. Vogel maket ear de nüsten in ründtyns, want sy hebbet etsülvde gelöyv asset wy. De sünne kümt boaven en wear under in een runde. De måne düt etsülvde, en den beiden bint rund. Sülvs de jårwisselings bint een groute runde en kümt altyd wearümme wår as sy begünnet bint. Et leaven van een menske geyt ouk in een runde van jung når jung. So geyt alles wat leavt in een runde.

Dit artikel is eskreaven in et sallandske dialekt van NSS2.0?.