Naar inhoud springen

Journalistiek

Verwysingen bewarken
Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
TV-journalist döt verslag van ne gebeurtenis

Journalistiek of verslaglegging dreit um et zo nauwkeurig möggelik maken en verspreiden van verslagen van gebeurtenissen, feiten, ideeën en leu dee 'proat van 'n dag' bint. Een wat zich doarmet gangs höldt neumt ze nen journalist of verslaggevver. Tehoop het et anbod van journalisten en kranten 'de pers', ne verwiezing noar de wiez woarop as kranten drukt wordt. Wat journalisten schrieft veur kranten of tiedschriften, anderen doot meer neis presenteren veur tellevisie.

Wat journalistiek bedudt en in möt holden verschilt te land. Wat landen zit de regering kort op wat media noar boeten brengen majt en is journalistiek nich onofhankelik.[1] In andere landen bint media wa onofhankelik van de regearing, mer zit der weer grote bedrieven achter en geet et veural um geld verdenen an advertenties en leu wat een abonnement hebt. Doarbiej kan et ok nog te land anders ween as et geet um wa'j wa en nich zeggen majt, wat persvriejheid angeet en wat as smaad en laster anmearkt wördt.

In de 21e eeuw is deur komst van online media en mobielkes et weark van journalisten slim veranderd. Neisbedrieven hebt et naar lastig um geld te verdenen met de online kant van et verhaal. Veural biej de olderwetse kranten is de krantverkoop harder in mekaar pleerd as dat de opbrengsten van digitaal neis steggen bint.[2]

Regels

[bewark | bronkode bewarken]

Wat geldt as 'goeien journalistiek' verschilt van land töt land. Deur mekaar geldt dat schrievers, of dat noe journalisten of bloggers bint, zich holdt an een paar stelregels. In völ olderwetse kranten wördt dudelik verschil maakt tusken neis en opiniestukken. Neis mut zovöl möggelik zunder veuroordeel en zo ofwöagen möggelik bracht worden, in opiniestukken majt schrievers de gedachten vriejloaten oawer een onderwearp. Völ neisbedrieven hebt nen road van redakteurs, dee met mekaar ofkuiert wat wal en nich zejd worden mag in ear medium. Bieveurbeeld The New York Times steet der um bekend dat ze der naar kort op zit. Ok bint der wa oawerstiegende kringen, zo as de American Society of News Editors en de Society of Professional Journalists, dee roadgevt oawer goden sier in neisverslagen.

Robert McChesney meent, in nen demokratie gef gezonde journalistiek ne mening oawer de leu wat an de macht bint of dat wilt wean. Der mut een breed anbod an meningen wean en de leu mut zovöl möggelik neis können metkriegen op de wieze wat ear et leefst is.[3]

Der wördt heel wat ofproat of journalisten wa of nich ne mening majt hebben en 'neutraal' mot wean. Der wördt zejd dat journalisten zölf ok onderdeel van de samenleaving bint en zo dus nich onofhankelik könt wean; dat wat ze wa of nich loat zeen kan al as nich-neutraal gelden. Tegeliek mut ze mangs onder groten druk neis maken en is der nich altied tied um alle kanten eaven good biej te löchten. Kump nog biej op dat ieder medium zien veur- en noadelen hef en dat interesses en meningen van leu voortan verandert.[4]

Vörmen

[bewark | bronkode bewarken]

Et gef meerdere vörm van journalistiek en allemoal trekt ze andere leu an. Algemeen geldt journalistiek as nen 'veerden moatstaf'; deur journalisten kriegt de leu met wat de regearing allemoal biej 'n ende hef. In enen oetgaaf (zo as ne krant) stoat meerdere soorten journalistiek in verskillende vörmen. Zo sprekt verschillende onderdelen wier andere leu an.[5][6]

Fotojournalisten zet Amerikaansen president Barack Obama op et portret in november 2013
Photo and broadcast journalists interviewing a government official after a building collapse in Dar es Salaam, Tanzania. March 2013.

Een paar vörmen bint:

  • Zendende journalistiek – skrevven of sprökken journalistiek veur radio en tillevisie
    Journalisten in de Radio-Canada/CBC neiskamer in Montreal, Canada
Media wocht Rupert Neudeck van Cap Anamur II op in Hamburg biej ne perskonferentie in 1986
  • Bedriefsjournalistiek – höldt biej en bekik wat de zakenwearld biej 'n ende hef.
  • Datajournalistiek – bekik wat ciefers de leu te zeggen hebt. Ok könt ze an de bel trekken as oaverheden met ciefers knooit.
  • Onderzeuksjournalistiek – gref deep in onderwearpen dee in de sameleaving spölt um de woarheid boawen te kriegen.
  • Fotojournalistiek – woargebeurde verhalen en neiszaken vastleggen met foto's.
  • Wettenschopsjournalistiek – wil wettenschoppelik onderzeuk biej de leu brengen en zo good möggelik oetleggen.
  • Politieke journalistiek – verslöt allens wat um politiek dreit.
  • Sportverslag – allens wat met sport van doon hef.
  • Tabloidjournalistiek – ok wa roddelpers neumd. lechthartig en vermakelik neis. Wördt deurgoans nich zo hoog acht as andere journalistiek.
  • Oorlogsverslag – deurgevven wat in oorleug en op slagvelden gebeurt.

Sociale media

[bewark | bronkode bewarken]

De opkomst van sociale media hef de journalistiek slim op 'n kop smetten en der is ne neie soort journalisten biej kommen: börgerverslaggevvers. Oet onderzeuk van 2014 bleek at 40% van de deelnemmers ok wa es wat van social media oawernömmen en meer as 20% van de journalisten halen mangs wat van microblogs as Twitter.[7] Der valt oet op te maken at völ neisbrekkers van börgerjournalisten komt, veural van video's en foto's wat leu dee der tovallig biej warren online zet.[7] Alhoowal 69,2% van de ondervroagde journalisten meenden, et zol ear körterbiej ear publiek brengen, vund mer 30% at et ear geleufweerdigheid hulp.[7] Biej ne rondvroag oet 2021 van Pew Research Center bleek at 86% van de Amerikanen neis digitaal binnenkriejt.[8]

Dat hef proateriej op gang bracht of journalistiek nich better onder volksbeheer mot vallen, in stea van lösse artikelen skrevven deur vaste journalisten.[9] Deur disse veranderingen blik oet peilingen at leu olde neisbedrieven stöadig minder geleuft. Oet een onderzeuk van 2014 köm dat mer 22% van de Amerikanen "völ" of "beheurlik wat vertrouwen" in televisieneis of kranten.[10]

Nepneis

[bewark | bronkode bewarken]
Op Google Trends kreeg de zeukterm "Fake news" nen flinken piek achterin 2016, rond de tied van de Amerikaanse verkiezingen.[11]

Nepneis, ok wal "Fake news" neumd, is met opzet onwoare informatie oetbrengen. Op sociale media kan dat rap goan.

Et wördt oetbracht um leazers op et verkeerde been te zetten en ze op valse wiez veur ne zaak, organisatie of persoon te winnen. Een oawerdudelik veurbeeld was de grote veurroad nepneis rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Samenzweringstheorieën en leugens wördt rondstuurd asof et echt neis was um kandidoaten te helpen deur anderen zwart te maken. Een veurbeeld doarvan was een verslag van een e-mail van Hillary Clinton, wat compleet oet 'n doem zöggen was, van ne nich-bestoande krant, The Denver Guardian.[12]

Völ leu gavven et Facebook op 'n kop. Dat dreit op een algoritme wat alle daag miljarden redactionele beslissingen nemp en dus ok hoo langer hoo meer nepneis deelden. Sociale media as Facebook, Twitter en TikTok stoat der um bekend dat der met groot gemak nepneis rond geet.[13] Facebook-baas Mark Zuckerberg was et der met eens dat zien bedrief der ne hand in had: in ne verkloaring veur een kommittee van et Juridisch handelssenoat zea hee op 20 april 2018:

Et is noe dudelik da'w te weinig doan hebt um te veurkommen dat disse wearktuug veur kwoade zaken broekt bint. Dat geldt veur nepneis, boetenlandse inmenging in verkiezingen en haatsprekkeriej, mer ok veur ontwikkelaars en beschearming van dataprivacy.[14]

Nen goden moatstaf of neis te vertrouwen is is noakieken of et van een betrouwboar neisbedrief kump.

'n Amerikaansen presidentskandidoat Donald Trump gebreuk vaak de term 'fake news' as der negatieve dingen oaver em oetgövven wörden.[15]

In wat landen, zoas Turkije,[16] Egypte,[17] India,[18] Bangladesh,[19] Iran,[20] Nigeria,[21] Ethiopia,[22] Kenya,[23] Ivoorkuste,[24] Montenegro,[25] Kazakstan,[26] Azerbaijan,[27] Maleisië,[28] Singapore,[29] de Filippienen,[30] en Somalie[31] bint journalisten bedreigd of oppakt as ze zogenaamd nepneis oawer de COVID-19 pandemie oetbrachten.

Op 4 meert 2022 tekenden Russisch president Vladimir Putin nen wet met gevangenisstraffen töt viefteen joar veur leu dee 'met opzet valse informatie' oetbrengt oawer et Russische leager en wat dee biej 'n ende hebt. Wat mediabedrieven in Rusland bint der al met stopt um verslag oawer 'n oorlog in Oekraïne oet te brengen of hebt et spil zelfs helemoal dicht doan.[32] Vanof december 2022 bint al meer as 4000 leu anklaagd wegens de neie nepneiswet veur et brengen van neis oaver Ruslands oorlog met Oekraïne.[33] Minstens 1000 Russische journalisten bint et land al oetvlucht sinds februari 2022.[34]

Geschiedenis

[bewark | bronkode bewarken]

Oldheid

[bewark | bronkode bewarken]

Pas vanof de 17e eeuw begun verslaglegging veur et volk nen vasten vörm te kriegen, mer al tiedens de Han-dynastie in China warren der regelmoatige neisberichten.[35] Dat deu de Venetiaanse Repbuliek ok in de 16e eeuw.[36] Disse neisberichten warren enkel veur regeringsbeambten en konnen nog nich zeen worden as journalistiek zo as vandaag an 'n dag geldt.

Vrogmoderne kranten

[bewark | bronkode bewarken]

Do as 'n drokpers oetvunden wör, konnen verdan mear leu leazen en schrieven en ontstunden de eerste kranten. De eerste verwiezing noar ne krant in eigen beheer stamt oet et China van 1582 tiedens de Ming-dynastie.[37] Johann Carolus zien Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien, oetgövven in 1605 in Stroatsburg, geldt as de eerste krant in in Europa.

Persvriejheid wör veur et eerst biej wet vastlegd in Groot-Brittannië in 1695. Et eerste Engelse dagblad, the Daily Courant, bestund van 1702 töt 1735.[38] Journalistieke bedrieven warren zelfstandig in biejveurbeeld et Heilige Roomse Riek en et Britse Riek. Andere landen, zo as Frankriek en Pruussen, hölden et strak onder 'n doem. Dee zaggen de krant veurnamelik as propagandakanaal en hölden strak in de gaten wat der skrevven wör. Onder et Russische Riek mossen ze a helemoal niks wetten van journalistiek. Doar was et verböaden töt an midden 19e eeuw.[39] Do as krantenschrieveriej bekender wör, kömmen der verdan vaker wek- of dagbladen. Kranten hadden vake kantoor in handelscentra, zoas Amsterdam, Londen en Berlien. In Latiens-Amerika wörden in de tweede helft van de 19e eeuw de eerste kranten sticht.

Neismedia en revoluties van de 18e en 19e eeuwen

[bewark | bronkode bewarken]

Kranten spölden ne grote rol in et metkriegen van leu veur liberale hervörmingen in de 18e en 19e eeuw. In de Amerikaanse kolonies kömmen leu deur stukken in de krant in opstand teggen de Britten en deurdat pamfletten van revolutionairen as Thomas Paine via kranten deurgevven wörden,[40][41] terwiel as anhangers van de kroon et juust weer teggen de Amerikaanse Revolutie angungen.[42] De hele 19e eeuw blevven Amerikaanse kranten stokkerige stukken oetgevven.[43] In Frankriek kömmen politieke bladen op onder de Franske Revolutie. De krante L'Ami du peuple, onder redaktie van Jean-Paul Marat, wust veural et algemene denken oaver rechten van de leagere klassen um te dreien. In 1800 voorden Napoleon weer strakken censuur in, mer noa zienen tied bleuiden kranten helemoals op en hadden ne veurname rol in de politieke kultuur.[44] Biej de Revoluties van 1848 dreven radikaal liberale oetgaves zo as de Rheinische Zeitung, Pesti Hírlap en Morgenbladet de leu an um de adellike regeringen in Midden-Europa der achterhen te doon.[45] Andere liberale oetgaves nömmen ne wat verzachtender rol in: Et Russische Bulletin deu Alexander II van Rusland ne vear in et gat um zien liberale hervörmingen van achterin de 19e eeuw. Ze stunden achter de vergrötte politieke en ekonomische vriejheid veur boeren en et invoren van een parlementear stelsel.[46] Meer op links hadden socialistische en kommunistische kranten meer geheur in Frankriek, Rusland en Duutsland, ondanks at de regering ze verbeud.[47][48][49]

Veurin de 20e eeuw

[bewark | bronkode bewarken]

China

[bewark | bronkode bewarken]

Journalistiek in China deenden veur 1910 veural de internationale gemeenschop. Et Umsmieten van et olde keizerregime in 1911 veroorzaken nen golf van Chinees nationalisme. Censuur gung der of en leu wollen gedegen professioneel landsbrede journalistiek.[50] Alle grote steaden deuden der an met. Achterin de joaren '20 was 'n andacht versköwwen noar reklame en meer dekking kriegen. Et politieke van de revolutionairen was der wa of.[51]

Frankriek

[bewark | bronkode bewarken]

Noa 'n Eersten Weerldoorlog leaden de kranten oet Paries stil. Der wörden alle daag zes miljoen kranten drukt. Et grötste sukses har Paris Soir, met ne mengeling van sensatiestukken veur de inschrievers en deepgoande artikelen veur et anzeen. Teggen 1939 had et 1,7 miljoen abonnees, dubbel zovöl as zien noaste rivaal, de rapkrant Le Petit Parisien. Boawenop et dagblad Paris Soir had et ok nog een populair tiedschrift veur vrouwleu, Marie-Claire. Et blad Match mos een Frans antwoord wean op et Amerikaanse fotojournaal Life. [52]

Groot-Brittanje

[bewark | bronkode bewarken]

Teggen 1900 richten journalistiek in Groot-Brittanje zich op een zo groot möggelik publiek. Doar heuren ok de arbeiders biej. Dat sleug good an en der wör dikke verdeend an reklames en advertenties. Alfred Harmsworth, Eersten Borggraaf van Northcliffe (1865-1922) "gavven meer as wee dan ok de moderne pers vörm. Ziene ontwikkelingen en ideeën wordt nog aait broekt: breed anbod van onderwearpen, inzetten op hoge winst oet advertenties um krantenpriezen te drukken, opdringerig reklamemaken, ok strekgebunden neis, gin inmenging van poltieke partiejen.[53] Zienen Daily Mail had de heugste oplaag töt an zienen dood. Eersten minister Lord Salisbury grappen dat et was "skrevven deur kantoorjongs veur kantoorjongs".[54]

Et 'Neike van de eeuw' was veur domoals beginnend journaliste Clare Hollingworth, dee in 1939 veur de Daily Telegraph as eerste verslag deu van 'n Tweeden Weerldoorlog.[55] Onderweggens van Polen noar Duutsland zag zee nen groten macht Duutse troppen biej mekaar an de Poolse grens. Met sukelaletters op et veurblad kopten The Daily Telegraph: "1,000 tanks massed on Polish border"; dree daag later was zee de eerste wat verslag deu van 'n Duutsen inval in Polen.[56]

Onder 'n Tweeden Weerldoorlog wearkten George Orwell zövven joar as journalist biej The Observer. Hee skreef een essay Politiek en de Engelse Sproake (woarin as he ofwearken met vaag en umslachtig taalgebroek). Redakteur David Astor gavven et joarenlang an iederen neien journalist met as richtlien.[57] In 2003 skreef Robert McCrum, literear redakteur biej deezelfde krant: "Zelfs noe haalt wiej em der nog wal es biej in onzen stielgids".[57]

India

[bewark | bronkode bewarken]

De eerste krant van India, de Hicky's Bengal Gazette, wör veur et eerst oetgövven op 29 januari 1780. Dit blad höl et nich meer as twee joar vol, mer was wa deurslaggevvend veur et ontstoan van moderne journalistiek in India. Et idee van ne krant dreef völ opvolgers um et ok te proberen. De meesten kömmen nich boawen de 400 exemplaren in de wek, en skrevven oawer lokaal neis. Advertenties warren ok veur lokale produkten. In de 19e eeuw wörden kranten in et Engels oetgövven veur Indiaërs dee dat sprökken. Sproak was sowieso een lastig ding, umdat in India meer as 700 sproaken kuierd wordt. Oetendelik wör Engels de lingua franca van et land. Een van de eesten wat doarvan profiteren was de Bengal Gazette van Gangadhar Bhattacharyya in 1816.

Nederland

[bewark | bronkode bewarken]

De geschiedenis van de journalistiek in Nederland geet weerum noar de 17e eeuw, do as Nederland een veurname stee was veur handel en neis. In 1618 köm de Courante uyt Italien, Duytslandt, &c. uut, een van de eerste kranten van de weerld. De eerste Nederlandse kranten wörden vaak op één kant bedrok en brachten veural neis oet et boetenlaand veur rieke leu. Noa 'n Tachtigjoarigen Oorlog wör Amsterdam een veurnaam centrum veur drokweark, woardeur as neis verspreiden een stuk makkeliker wör.

In de 19e eeuw köm de journalistiek dichter biej de gewone man deur oetvindingen as de stoomdrukpers en goodkeupere kranten as De Telegraaf en Algemeen Handelsblad. In de 20e eeuw, do as de samenleaving nog verzoeld was, had iedere zoel zien eigen krant of umroop. Do as de zoelen der achterhen gungen in de joaren '60 en '70 wör der meer noadacht oawer geld verdenen en digitale platforms. Rechtevoort hef de journalistiek te kampen met dingen as fake neis en ofnemmende oplages, mar et blif nen veurnamen spegel veur de demokratie.

Verennigde Stoaten

[bewark | bronkode bewarken]

Achterin de 19e en veurin de 20e eeuw begunnen in de Verennigde Stoaten grote mediabedrieven op te kommen, zo as van William Randoph Hearst en Joseph Pulizer. Amerikaanse kranten kregen deur dat ze völ meer verkochten as ze nich eenziedig oawer politiek skrevven. Doardeur konnen ze völ meer verdenen an advertenties.[58] Vanof dissen tied hadden kranten verdan gröttere koppen en sensatieartikelen. Ne krant oetgevven most professioneler en der wör ok meer andacht gevven an schriefkwaliteit en arbeidsdiscipline.[59] Ok wör persvriejheid biej wet vastlejd. President Theodore Roosevelt kreg et nich veur mekaar um kranten an te klagen veur ear verslagen van umkeuperiej rond 'n anschaf van et Panamakanaal.[60]

Mer der is ok een teggengeluud. Al kan de regering weinig oetrichten teggen wat de pers schrif, toch meent wat leu dat de Amerikaanse journalistiek zichzölf inperkt, deurdat de meeste grote kranten en media in handen bint van grote bedrieven, dee weer nen hand in de regering hebt.[61][62][63]

Afro-amerikaanse pers
[bewark | bronkode bewarken]

Deur de slimme diskriminatie teggen en ofzundering van Afro-Amerikanen bint ze zelf in de pen klummen um dag- en wekbladen te maken. Veural in grote steaden. De eerste zwarte neisbladen wörden sticht veurin de 19e eeuw,[64] mer pas in de 20e eeuw kömmen ze tot bleui. De oetgevvers hadden op dee wies nen dikken vinger in de oetkomsten van de politiek en zakenweerld. Veurname leu warren onder meer Robert Sengstacke Abbott (1870–1940), oetgevver van de Chicago Defender; John Mitchell Jr. (1863–1929), redakteur van de Richmond Planet en veurzitter van de Nationale Afro-Amerikaanse Persgroep; Anthony Overton (1865–1946), oetgevver van de Chicago Bee, en Robert Lee Vann (1879–1940), oetgevver en redakteur van de Pittsburgh Courier.[65]

Radio

Radiomaken begun in de joaren '20 en spreidden zich rap oet in de joaren '30. Meesttieds gung et oaver muziek, sport en vermaak, mer mangs deuden ze ok tospraken en mangs neis oetzenden. Veural tiedens 'n Tweeden Weerldoorlog had de radio zien veurnaamste tied, umdat neisberichten ne veurname wel van neiste informatie oawer et verloop van 'n oorlog warren. De Sovjetunie gebreuk radio as een veurnaam kanaal um politieke tosproaken te holden. Vaak was doar gin enkel ander geluud te heuren, woarmet as disse oetzendingen volledig lösstoat van modern neisverslag.[66] Vanof de joaren '50 wör de radio zowat volledig verdrungen deur de tellevisie.

Tellevisie

[bewark | bronkode bewarken]

Vanof de joaren '40 begunnen in de Verennigde Stoaten tellevisiekanalen twee moal op nen oawend neisprogramma's van 10 tot 15minuten oet te zenden. Vanof de joaren '60 was der verdan vaker live-verslag, beginnend biej 'n anslag op John F. Kennedy. Vanof de joaren '60 en '70 kömmen der ok regelmoatig neisprogramma's in 'n morgen en 'n middag veurbiej. Vanof de joaren '80 begun CNN met 24-uurs neisverslag brengen, wat ze vandaag an 'n dag nog aait volholdt.

Digitaal tiedperk

[bewark | bronkode bewarken]
Verslaggevvers biej ne persverkloaring

In de 21e eeuw zöt journalistiek en massamedia der flink anders oet. Der bint neie opnem- en verspreidingstechnieken biejkömmen, met as grötste verandering et internet. Doarmet is de wies woarop leu an informatie komt kats op 'n kop goan. Leu kriejt et neis verdan vaker binnen op e-readers, mobielkes en andere ellektronische apparaten. Neisbedrieven hebt der nen zwoaren dobber an um de digitale ofdeling winstgevvend te maken en hebt allerhande dingen mötten oetproberen um ansloeting te vinden biej ear publiek via de neie kanalen. Veural kranten hebt de verkoop van drokweark zeen kelderen, mer de inkomsten veur de digitale kant noch nich liek können trekken.[2]

Veural in de Amerikaanse media, met name tellevisie, bint een hoop wearkleu noar hoes hen stuurd. Der kiekt ja verdan minder leu. Tusken 2007 en 2012 knippen CNN ear verhalen töt de helfte terug.[67] Dit 'indikken' brengt ze in verband met afnemmend publiek.[67] Volgens et Pew Research Center is de ofname van kranten helemoal instört.[68] Leu haalt ear veurnaamste neis steeds vaker biej digitale neiskanalen zonder winstoogmeark.[69][70]

In de digitale tied is der ok verdan meer ruumte veur börgerverslagen op internet. Met mobielkes met ne kamera könt gewone leu noe allens delen op kanalen zo as YouTube (woaras traditionele media et ok steeds vaker weer van ofhaalt). Umdat et neis rechtervoort van meerdere kanalen kan kommen, zo as blogs en social media, kiekt de leu nich meer noar een krant of tellevisiekanaal as ze wat wetten wilt, ze zeukt et zölf wa oet.

Journalist interviewing a cosplayer

Verdeling van journalisten in 2016

[bewark | bronkode bewarken]

Oet een weerldwied onderzeuk van tusken 2012 en 2016 onder 27.500 journalisten in 67 landen köm et volgende profiel noar veurten:[71]

  • 57% is kearl;
  • In deursnee 38 joar
  • Deursnee joar ervaring :13
  • Schooldiploma: 56%; opleiding: 29%
  • 61% had op schole methulpen in journalistiek
  • 62% vund zichzölf generalist en 23% zag zichzölf as neisverslaggevver
  • 47% was biej ne vakgroep
  • 80% had der vast weark an
  • 50% schreef veur kranten, 23% was biej de tellevisie, 17% biej de radio en 16% wearken online.

Schrieven veur kenners of gewone leu

[bewark | bronkode bewarken]
Walter Lippmann in 1914

In de joaren '20 van de 20e eeuw, do as kranten in de Verennigde Stoaten verdan minder ne politieke kant közzen um zo ok neie abonnees te trekken, wör der ok völ proat oawer wat journalistiek binnen ne demokratie mut doon en wat dat veur de wies van schrieven beduden. Veural politiek analist Walter Lippman en John Dewey leupen doarin veurop.[72] Lippmann meenden, beslissingen mut maakt worden deur leu wat eargens verstand van hebt, et gewone volk steet der biej. Gewone leu zatten volgens Lippmann gels nich te wochten op hoogdravende journalistiek. De leu met ne hoge baan en dee et veur et zeggen hadden, wa.[73] Dewey meenden juust at de gewone leu et allemoal best begrepen en dat ze der ok nen zeg in mosten hebben. Zo kömmen de beste ideeën noar bowwen. Besloeten zollen dat iedereen achter stoan. Nepneis maken hee zich nich drok um.

De beide inslaag verdeelt journalisten nog aait oaver de hele wearld.[74]

Morelen en standaarden

[bewark | bronkode bewarken]

Veur et vastleggen van neisfeiten en deurgevven an een publiek bint de meeste leu et eens oawer disse weerden: woarachtigheid, kloppendheid, onpartiedigheid, liekrechtigheid en ansprakelikheid.[75][76][77][78][79]

Persfotografen en verslaggevvers stoat te wochten achter ne riege plietsiekearls in Stad Nei-Jork, mei 1994

Bill Kovach and Tom Rosenstiel stelt verschillende richtlienen veur in ear book The Elements of Journalism.[80] Zee meent, journalisten stoat in deenst van et volk, dus möt ze de woarheid vertellen. Zee möt veurname leu en instellingen in de gaten holden. Zodöanig dreit journalistiek um et gevven van betrouwboare informatie dee grondig ofwöggen is.

Wat journalistieke Handbeuk veur Ethiek, veural dee in Europa,[81] maakt zich ok drok um et veurkommen van diskriminerend taalgebroek op basis van ras, geleuf, seksuele veurkeur en lieflike of geestelike bepearkingen.[82][83][84][85] De Parlementeare Vergoaring van 'n Europesen Road nöm in 1993 et Besloet 1003 veur Journalistieke Ethiek an. Doarin kriejt journalisten de road um aait oet te goan van onscholdigheid, veural as ne zaak nog onderzöcht wördt.[86]

In et VK möt alle kranten zich holden an de Code of Practice van de Independent Press Standards Organisation. Doarin stoat dinger oawer dat ze de egenruumte van leu mut respekteren en nauwkeurig wean. De Media Standards Trust meent, de Code möt flink op de schup um et vertrouwen van de leu in kranten oawerend te holden.

Dat was veur de 20e eeuw wa aans. Et medialandschop zat vol kleinere kreantkes en pamflettenmakers dee et vaak nich zo nauw nömmen met de balans of onpartiejdigheid.

Umdat journalisten vaak zo rap möggelik publiceren möt veur de konkurrenten an, kump et geregeld veur dat der fouten insliekert. Meer as wonneer de schriever meer tied zol hebben. Völ kranten hebt dus ook reggelmoatig 'n anderen dag rectificaties, verbetteringen van de fouten van gisteren.

Mal:LangMal:'s heufdredakteur Dmitry Muratov kreg in 2021 de Nobelpries veur de Vrea umdat he "zich zo drok maken um de oetdrukkingsvriejheid van Rusland te beschearmen".

Ethische kodes

[bewark | bronkode bewarken]

Oawer de hele weerld gef et 242 verschillende ethische kodes veur journalisten.[87] Dee ontstoat deur de wesselwearking tusken et publiek en de journalisten in et land. An zonne kode is good of te leazen wat veur oawertugingen een land hef wat ekonomie en politiek angeet.[87] Ondanks at et der zovöl bint, stoat wat dingen altied vast: gin oordeel gevven, de woarheid zeggen, earlik blieven.[87]

Der is gin weerldwied vastumliende gedragskode. As journalist hoofs der diej nich an te holden zo as nen dokter of advokoat wa möt.[88] Toch wördt der wa oawer proat um zon weerldwiede richtlien vast te leggen. Eén veurstel meent, journalistiek mot baseerd ween op dree poers: geleufweerdigheid, rechtveerdige gevolgen hebben en trouw wean an de mensheid.[89] Veur de geleufweerdigheid möt volgens disse stelregel journalisten betrouwboare informatie gevven en tegeliek et publiek ruumte gevven um te kieken wo as den journalist an dee wiesheid kömmen is. De tweede, rechtveerdige gevolgen, gef an dat journalisten möt ofweagen wat de veur- en noadelige gevolgen bint van ear verhaal. Een veurbeeld is onthullen dat nen hogen pief wat oetevretten hef wat neet deur 'n böggel kan. Een veurbeeld van de andere kant is dat nen journalist rekkening möt holden met ne familie in rouw. 'n Dearden poer, trouw an de mensheid, meent, journalisten schrievt veur een weerldpubliek. Doardeur könt ze nich partiedig wean veur één land of veur ne (politieke) zaak.[89]

Wettelike beschearming

[bewark | bronkode bewarken]
Turkse journalisten protesteert teggen et vastzetten van ear vakbreurs op 'n Dag van de menskenrechten, 10 december 2016
Antal journalisten zowied bekend vermoord tusken 2002 en 2013[90]

Hoo as regeringen met journalisten umgoat verschilt nog a et land, met wat ze majt onderzeuken, beschrieven en oetgevven. Wat regeringen beedt volledige persvriejheid; andere regeringen perkt et slim in; wat landen vervolgt journalisten dee een verkeerd woord oawer de regering dörft te schrieven.

In völ landen hebt journalisten wat meer veurrechten as gewone börgers, zo as meer togang töt openboare gebeurtenissen, plaats-delicten en perskonferenties, en mangs ook interviews met ambtenaren, bekendheden en andere algemeen bekende leu.

Journalisten dee der veur kiest um konflikten, opstanden en oorleug te versloan, gevt mangs officieel an dat ze der nich op rekkent dat ear de regering kump helpen as ear wat gebeurt. Journalisten dee oppakt of gevangen wordt, möt as börger behandeld worden en oetleaverd an land van herkomst. Völ regeringen maakt journalisten et leaven zoer deur ze onder druk te zetten, te bedreigen en ze vast te nemmen of slimmer.[91]

Recht op bronbeschearming

[bewark | bronkode bewarken]

Journalisten hebt mangs te maken met bronnen dee boeten beeld wilt blieven. As onderdeel van de persvriejheid majt ze dat zo holden, zölfs as de plietsie of andere anklagers der op stoat dat ze namen deelt. As ze weigert, komt journalisten hierveur nog wa es vast te zitten.

Et noadeel van anonieme bronnen veur nen journalist is dat et nich heel geleufweerdig klinkt. Et valt ja veur boetenstoanders nich noa te kieken en veur et zelfde geld hef zich den journalist de informatie wat he der van kreeg gewoon oet 'n doem zöagen. Doarum könt journalisten zich ma better waren veur anonieme bronnen.[92]

See also

[bewark | bronkode bewarken]

Mal:Div col end

Reviews

[bewark | bronkode bewarken]

Academische bladen

[bewark | bronkode bewarken]

Verwiezingen

[bewark | bronkode bewarken]

Wieder leazen

[bewark | bronkode bewarken]
  • Hanitzsch, Thomas et al. eds. Worlds of Journalism: Journalistic Cultures around the Globe (2019) online review
  • Rodgers, Ronald R. 2018. The Struggle for the Soul of Journalism : The Pulpit Versus the Press 1833-1923. Columbia Missouri: University of Missouri Press.
  • Kaltenbrunner, Andy and Matthias Karmasin and Daniela Kraus, eds. "The Journalism Report V: Innovation and Transition", Facultas, 2017
  • Marthoz, J.-P. (2016). Giving up on the graft and the grind: Why journalists are failing to cover difficult stories. Index on Censorship, 45(2), 22–27.
  • Sterling, Christopher H. (ed.), Encyclopedia of journalism, *(6 vol, SAGE, 2009).
  • de Beer Arnold S. and John C. Merrill, eds. Global Journalism: Topical Issues and Media Systems (5th ed. 2008)
  • Shoemaker, Pamela J. and Akiba A. Cohen, eds. News Around the World: Content, Practitioners, and the Public (2nd ed. 2005)

Oetgoande verwiezingen

[bewark | bronkode bewarken]
  1. ↑ "10 Most Censored Countries," Committee to Protect Journalists, 2 mei 2012, Bekeaken up 23 mei 2013.
  2. ↑ 2,0 2,1 [https://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/06/01/circulation-and-revenue-fall-for-newspaper-industry/%7C "Circulation, revenue fall for US newspapers overall despite gains for some". Pew Research. Skreaven in juni 2017.
  3. ↑ McChesney, Robert W. 2012-10-01. "Farewell to Journalism?". Journalism Practice, vol 6, is 5–6|p 614–26. Doi 10.1080/17512786.2012.683273. S2cid 149010028. ISSN 1751-2786.
  4. ↑ Thomson, T.J. 2018. "The Evolution of Story: How Time and Modality Affect Visual and Verbal Narratives." Visual Communication Quarterly, vol 25:4. p 199–210. DOI 10.1080/15551393.2018.1498742. S2cid 149906671.
  5. ↑ Mal:Cite journal
  6. ↑ Mal:Cite book
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Willnat, Lars, The American Journalist in the Digital Age: Key Findings (2014).
  8. ↑ 86% of Americans get news online from smartphone, computer or tablet (12 January 2021). Erådpleegd up 30 september 2021.
  9. ↑ Mal:Cite journal
  10. ↑ Mal:Cite journal
  11. ↑ Fake news / topic (16 november 2024). "Worldwide / 2004 - present / All categories / Web Search"
  12. ↑ Mal:Cite news
  13. ↑ Mal:Cite news
  14. ↑ Mal:Cite news
  15. ↑ Mal:Cite news
  16. ↑ Mal:Cite news
  17. ↑ Mal:Cite news
  18. ↑ Mal:Cite news
  19. ↑ Mal:Cite news
  20. ↑ Mal:Cite news
  21. ↑ Mal:Cite news
  22. ↑ Mal:Cite news
  23. ↑ Mal:Cite news
  24. ↑ Mal:Cite news
  25. ↑ Mal:Cite news
  26. ↑ Mal:Cite news
  27. ↑ Mal:Cite news
  28. ↑ Mal:Cite news
  29. ↑ Mal:Cite news
  30. ↑ Mal:Cite news
  31. ↑ Mal:Cite news
  32. ↑ Mal:Cite news
  33. ↑ Mal:Cite news
  34. ↑ Mal:Cite news
  35. ↑ Hartmut Walravens: "The Early East Asian Press in the Eyes of the West. Some bibliographical notes", World Library and Information Congress, 72nd General Conference and Council of the International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA), 20–24 August 2006, Seoul, Korea, p. 2
  36. ↑ Infelise, Mario. "Roman Avvisi: Information and Politics in the Seventeenth Century." Court and Politics in Papal Rome, 1492–1700. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. 212, 214, 216–17
  37. ↑ Brook, Timothy. (1998). The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-22154-0 (Paperback). p. xxi.
  38. ↑ Kan Mal:Citeer web neet gebruuken, vanweagen untbrekende parameters url en/ov titel[ First Journalism School]. University of Missouri Press.
  39. ↑ Nurit Schleifman, "A Russian Daily Newspaper and Its New Readership:" Severnaia Pchela", 1825–1840." Cahiers du monde russe et sovietique (1987): 127–44
  40. ↑ William Sloan and Julie Hedgepeth Williams, The early American press, 1690–1783 (1994)
  41. ↑ Vaughn, ed., Encyclopedia of American Journalism (2008), pp. 17–21
  42. ↑ Carol Sue Humphrey, This popular engine: New England newspapers during the American Revolution, 1775–1789 (1992)
  43. ↑ Richard L. Kaplan, Politics and the American press: The rise of objectivity, 1865–1920 (Cambridge University Press, 2002) p. 78.
  44. ↑ Keith Michael Baker, et al., The French Revolution and the Creation of Modern Political Culture: The transformation of the political culture, 1789–1848 (1989).
  45. ↑ Sperber, Jonathan, Rhineland Radicals: The Democratic Movement and the Revolution of 1848 (Princeton, 1991), p. 99;
  46. ↑ Daniel Balmuth, "The Russian Bulletin," 1863–1917: A Liberal Voice in Tsarist Russia (2000)
  47. ↑ Charles A. Ruus, Fighting Words: Imperial Censorship and the Russian Press, 1804–1906 (1982).
  48. ↑ Franz Osterroth, Dieter Schuster: Chronik der deutschen Sozialdemokratie. J.H.W. Dietz Nachf., Hannover 1963, S. 50. fes.de. German text
  49. ↑ John Tebbel (2003). "Print Media. France". Encyclopedia Americana. Retrieved 1 November 2014.
  50. ↑ Stephen MacKinnon, "Toward a History of the Chinese Press in the Republican Period", Modern China 23#1 (1997) pp. 3–32
  51. ↑ Timothy B. Weston, "China, professional journalism, and liberal internationalism in the era of the First World War." Pacific Affairs 83.2 (2010): 327–47.
  52. ↑ Hutton 2:692–94
  53. ↑ P. P. Catterall and Colin Seymour-Ure, "Northcliffe, Viscount." in John Ramsden, ed. The Oxford Companion to Twentieth-Century British Politics (2002) p. 475.
  54. ↑ Oxford Dictionary of Quotations (1975).
  55. ↑ Mal:Cite news
  56. ↑ "Clare Hollingworth, Reporter Who Broke News of World War II, Dies at 105", The New York Times, 10 January 2017
  57. ↑ 57,0 57,1 Mal:Cite news
  58. ↑ Richard Lee Kaplan, Politics and the American press: the rise of objectivity, 1865–1920 (2002) p. 76
  59. ↑ Frank Luther Mott, American Journalism: A History, 1690–1960 (Macmillan, 3rd ed. 1962) pp. 603–05
  60. ↑ Mott, American Journalism (3rd ed, 1962) pp. 605–08.
  61. ↑ Hedges, Chris (2009). Empire of Illusion: The End of Literacy and the Triumph of Spectacle. Nation Books. ISBN 1-56858-613-2 p. 146.
  62. ↑ Zinn, Howard. A People's History of the United States. New York: Harper Perennial Modern Classics, 2005. p. 671 ISBN 0-06-083865-5
  63. ↑ Scammell, Margaret; Semetko, Holli (11/22/2017). The Media, Journalism, and Democracy (1st ed.). London: Routiedge. p. 482. ISBN 978-1-351-74711-0.
  64. ↑ Charles A. Simmons, The African American press: a history of news coverage during national crises, with special reference to four black newspapers, 1827–1965 (McFarland, 2006)
  65. ↑ Patrick S. Washburn, The African American Newspaper: Voice of Freedom (2006).
  66. ↑ Stephen Lovell, "Broadcasting Bolshevik: The radio voice of Soviet culture, 1920s–1950s." Journal of Contemporary History 48.1 (2013): 78–97.
  67. ↑ 67,0 67,1 ""The State of the News Media 2013: An Annual Report in American Journalism Mal:Webarchive", the Pew Research Center's Project for Excellence in Journalism, 2 May 2012. Retrieved 23 May 2013.
  68. ↑ Despite subscription surges for largest U.S. newspapers, circulation and revenue fall for industry overall (1 June 2017). Erådpleegd up 1 May 2018.
  69. ↑ Bauder, David, Independent websites team up to boost rural journalism (18 november 2021). Erådpleegd up 25 juli 2023.
  70. ↑ Mal:Cite news
  71. ↑ Thomas Hanitzsch, et al. eds. Worlds of Journalism: Journalistic Cultures around the Globe (2019) pp. 73–74. see excerpt
  72. ↑ Noortje Marres, "The issues deserve more credit: Pragmatist contributions to the study of public involvement in the controversy." Social studies of science 37.5 (2007): 759–80.
  73. ↑ Mal:Cite book
  74. ↑ Alfred Hermida, et al. "The active recipient: Participatory journalism through the lens of the Dewey-Lippmann debate." International Symposium on Online Journalism 1#2 (2011).
  75. ↑ Fourth Estate – Core Journalism Principles, Standards and Practices. Fourth Estate Public Benefit Corporation. Earchiveerd up 25 March 2019. Erådpleegd up 2 december 2016.
  76. ↑ IFJ (International Federation of Journalists) – Declaration of Principles on the Conduct of Journalists Mal:Webarchive (DOC version)
  77. ↑ ASNE (American Society of Newspapers Editors) – Statement of Principles. Earchiveerd up 5 June 2008. Erådpleegd up 1 määrt 2013.
  78. ↑ APME (Associated Press Managing Editors) – Statement of Ethical Principles (22 juni 2008). Earchiveerd up 22 June 2008. Erådpleegd up 1 määrt 2013.
  79. ↑ (Society of Professional Journalists) – Code of Ethics. SPJ. Erådpleegd up 1 määrt 2013.
  80. ↑ The Elements of Journalism: What Newspeople Should Know and the Public Should Expect – Introduction | Project for Excellence in Journalism (PEJ). Journalism.org (19 juni 2006). Earchiveerd up 2 October 2013. Erådpleegd up 23 februari 2013.
  81. ↑ Parliamentary Assembly of the Council of Europe – Resolution 1003 (1993) on the ethics of journalism (see clause 33) Mal:Webarchive
  82. ↑ UK – Press Complaints Commission – Codes of Practice (see item 12, "Discrimination") Mal:Webarchive
  83. ↑ Italy – FNSI's La Carta dei Doveri (The Chart of Duties). Earchiveerd up 12 april 2008. Erådpleegd up 24 december 2012. (section "Principi")
  84. ↑ Mal:In lang Spain – FAPE's Código Deontológico (Deontological Code) (see Principios Generales, item 7, "a")
  85. ↑ Brazil – FENAJ's Code of Ethics. Earchiveerd up 3 October 2009. Mal:Small (see Article 6, item XIV)
  86. ↑ PACE Resolution 1003 (1993) on the Ethics of Journalism Mal:Webarchive (see clause 22)
  87. ↑ 87,0 87,1 87,2 Mal:Cite journal
  88. ↑ Mal:Cite journal
  89. ↑ 89,0 89,1 Mal:Cite journal
  90. ↑ Mal:Cite journal
  91. ↑ Press Freedom Online. Committee to Protect Journalists.
  92. ↑ Mal:Cite journal
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Journalistiek&oldid=330392"