J.M. Legtenberg
Johannes Maria (Johan) Legtenberg (Hertem, den 13. juni 1888 – Hengel, den 11. oktober 1958) was nen twentsken skryver en dichter. Al wör Legtenberg jung up ne buurderye in Hertem, souwat syn heyle wydere leaven woanden hee in de stad Hengel. Warken deade hee by de Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek (Heemaf).
Mär eyn wark, Bloemen ôet nen Dieselkaomp, is der van em uutekümmen, al is bekend dat der noch heyl wat van em unsorteerd in de archiven ligt. Et wark besteyt uut sou'n 120 bladsyden an stilistisk starke gedichten en artikelen oaver de twentske språke. Dee lätsten sint vöäral ne afspegeling van syne eygene oavertügingen. Legtenberg was autodidakt, wat der up dale küm dat hee vöäral vöäle selv versün, sunder recht språkenkündige underbouwing. Hee meynden byvöärbeald dat de uutspråke van et twentsk dichtby natüürlike klanken stünd, ümdat wat warkwöörde em wat onomatopeisk vöärkümmen.
Skryverye
[bewark | bronkode bewarken]Et kan good weasen dat syne bloomryke warken nen vlücht warren uut syne städelike fabrikümgeaving. In et tweyde deyl van den dartigsten jårgang van et Inschrien, et blad wat et Van Deinse Instituut uutgavven, stünd te leasen dat Legtenberg döäsevul gedichten had eskreaven. Toch is der mär eynen bündel van em uutekümmen: Bloemen ôet nen Dieselkaomp. Vöär den Tweyden Wearldoorlog an skreav Legtenberg al syne eyrste gedichten, mär hee had de tyd neet med. Tydens en kort nå den oorlog hadden lüde wal wat anders an de kop as romantiske dichterye. En syne eygenwyse skryvwyse makeden et neet heyl togangelik vöär de lüde dee as der wal up satten te wachten.
Toch völ syne fynsinnige en elegante wyse van skryven by de kenners medeyne up. Nen anderen grouten name in de twentske skryverswearld, Johan Buursink, skreav em in 1949 vul lov to dat hee neet underdeade vöär grouten as Johanna van Buren. In de Twentsche Courant, den vöärlouper van de hüdige Tubantia, stünd ne lovende kritik, wårin Legtenberg syn wark ‘et beste wat der töt nu to in et twentsk is eskreaven’ wör enöömd.
Legtenberg makeden sikselv neet populäärder döär syne eygensinnige en vöär minder ovende leasers van et neadersassisk undöärgrundelike skryvwyse. Up kritik dårup seade hee dat as lüde echt interesseerd warren, se dår ouk wal möödde vöär doon solden. Hee volgden et neaderlandsk löskes, mär was druk up leaseteykens. En woord as 'hyr' skreav hee byvöärbeald stark fonetisk as hi’e. In allerhande artikelen tüsken syne gedichten döär deade hee dee spelling en syne seenswysen uut de döke. Uut dee artikelen blikt ouk nen hang når ‘süver twentsk’ en olde segswysen en gebruken, sou as ouk Kårel van den Notåris uut Ryssen dee skreav.
Styl
[bewark | bronkode bewarken]Legtenberg had en fyn gevööl vöär ritme en metrum en syne warken doot denken an laat-romantiske dichters uut et Düütskland van de 19. eywe. Hee löt sik stark vöärskilderen döär de natuur en syne gedichten ståt vul bloomryke språke.
Uutgaves
[bewark | bronkode bewarken]- 1947: Bloemen öet nen Dieselkaomp (Dichterye en artikelen oaver språke)