Dedemsvaort (kenaal)
De Dedemsvaort is een kenaal tussen Asselt en de Vechte bi'j Grambargen. 't Is vernuumd naor Willem Jan baron van Dedem, die 't veertig kilometer lange kenaal leut graven veur 't vervoer van törf. 't Dörp Dedemsvaort (of körtweg 'De Vaort') is ontstaon an dit kenaal.
De prakkezaosie um de uutestrekte venen ten oosten van Asselt te ontginnen kwaamp van mr. Gerrit Willem van Marle. De steden Zwolle, Kampen en Dèventer verzetten heur d'r tegen, umdet ze bange waren det 't heur haandel zol schaden. Deur dizze tegenwarking slaagden Van Marle niet in zien plan.
Zien schoonzeune Willem Jan baron Van Dedem tot Den Berg zetten nao 't overlieden van zien schoonva 't plan deur, en op 9 juli 1809 begunden ze 't kenaal de Dedemsvaort te graven. Alles wördden mit haandkracht uutegraven, zunder krulewagens of vaarplaanken. Ze begunden in de midden de grond van de ien naor de aander opzied te smieten. Naor schatting waren der zo'n 500 à 600 man bij betrökken. In 1811 gunk 't kenaal töt an De Balk.
De baron kwaamp echter in geldnood en mos daorumme zien kenaal en ontginnings verkopen an de pervincie Oaveriessel. Nao een paar jaor slaagden hi'j d'r toch weer in 't project in haanden te kriegen. Zachiesan naamp 't kenaal in lengte toe, mar de geldperblemen waren in 1845 zo slim det 't project opni'j oavereneumen wördden deur de pervincie.
In 1854 wördden de Vechte bi'j Aone beriekt, waordeur de Dedemsvaort een körtere vaorverbinding vörmden dan de Vechte tussen Grambarge en Asselt. 't Kenaal had acht sluzen en meerdere zi'jtakken. De zi'jtakke de Lutterheufdwiek takten in Lutten of en leup op Koevern an. Rond de sluzen en broggen ontstunden dörpen en buurtschoppen. An de westkaante van 't dörp De Vaort splitsten 't kenaal hum in een noordelijke takke, Lange Wiek, en een zudelijke, de Heufdvaort. An de oostkaante van 't dörp kwamen dizze takken weer bi'j menare.
Langes de vaort kwaamp d'r aordig wat verkeer. Zo volgden de tramweg van de Dedemsvaartsche Stoomtramweg-Maatschappij 't kenaal tussen de Lichtmis en Lutten.
Nao de Twiede Wereldoorlog verleur 't kenaal zien betekenis veur de scheepvaort. In de jaoren zestig bint grote dielen edempt en wördden daor wegen anelegd. Zo löp de N377 diels op 't traject van de vaorweg. Tussen Asselt en Ni'jlusen en bi'j De Vaort en Lutten bint dielen van de vaort open elaoten.
Schrieverije
[bewark | bronkode bewarken]- Seinen, J.R. & Varwijk, G.H. (samenstelling) (1983), Stap voor stap langs de Dedemsvaart met G.H. Varwijk, De Vaort: Boekhandel Rooseboom
- Varwijk, G.H. (samenstelling) (1998), De Dedemsvaart, zijn stad, streek en dorpen, De Vaort: Boekhandel Rooseboom
- J.P. van den Berg c.s. (1986), Van Reestdal tot Beentjesgraven. Van Kievitshaar tot Kievitsnest, Zwolle: Natuur en Milieu Federatie Overijssel, blz. 157
|
Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek. |