Albert Einstein
Albert Einstein (Ulm, 14 meart 1879 - Princeton 18 april 1955) was nen Duuts-Zwitsers-Amerikaansen natuurkundigen en oetvinder. Hee geldt as ene van de belangriekste natuurkundigen oet de geskiedenisse, nöast Isaac Newton en James Clerk Maxwell. Zelf duchten em Newton völle belangrieker, umdet den nöast theoretische ook völle grote experimentele ontdekkingen dee. In et dagelikse leawen is 'n namen Einstein geliek ewörden met klokigheid. Der zint mer weinig leu op de wearld wat zien gezichte neet herkent.
Einstein was vuural bekend van ziene beide relativiteitstheoriejen: de speciale relativiteitstheorie oet 1905 en de algemene relativiteitstheorie van 1915 en doaropvolgende joaren. Den tweeden is ne oetbreiding van 'n eersten en Einstein nemp der ook de zwöartekracht in met.
Wieders was Einstein onmundig belangriek vuur andere natuurkundige gebeden: hee kreeg 'n Nobelpries vuur Natuurkunde in 1921 vuur ziene verkloaring van et foto-elektrisch effekt en ook ziene beskriewing van de Brownse beweaging was nen belangrieken duurbraak. Disse beide verkloaringen en de speciale relativiteitstheorie gavven he allemoal oet in zien "wonderjoar" 1905. Verder hef heul he zik gangs met kwantummechaniek, Statistische Thermodynamiek, kosmologie, theorie oawer stroaling (fotonen en estimuleerden oetstoot en de theorie achter de laser) en de veldentheorie.
Um em te earen hebt ze ne eenheid in de fotochemie noar um eneumd; 'n Einstein. Nen einstein is geliekweardig an et Getal van Avogadro vuur fotonen. Et chemische element einsteinium is ook noar um eneumd en ook de Einsteinrink in de stearnkunde en et Einsteincoëfficiënt in de optiek.
Albert Einstein wör in ne jödse familie geboren in et Duutse Keizerriek, woonden nen zet in Italië, Zwitserland en et toomoalige Oostenriek-Hongarieje vuurdet he wierumme noar Duutsland köm. In 1933, too at Adolf Hitler in Duutland an de macht köm, verhuusden he noar de Verenigde Stoaten, woer't he zik in 1940 as Amerikaan leut inskriewen, en ofstand dee van zien Duutse stoatsbörgerskop. Zien Zwitserse paspoort heul he. Op 'n 18en april 1955 köm he duur ne aneurisme oet de tied.