Zunne

Zunne
De zunne fotografeerd in extreem UV
Kenmarken
Deursnea	1.392.000 km
Ofplatten	~1×10–5 (~7 km)
Massa	1,989×1030kg (= 332.946×eerde)
Temperatuur	5780 K (5510 °C) (oppervlak) 15,5×106 K (sèntrum)
Dichtheid	1,41 g/cm3 (gemiddeld), 148 g/cm3 (sèntrum)
Valversnellen	274 m/s2 (=27,9×g aarde)
Kern	70 massa-% H, 28% He, 0,9% O, 0,4% C, 0,15% Ne, 0,15% Fe, 0,09% N, 0,08% Si, 0,07% Mg, 0,05% S,...
Drok	2×1016 Pa (sèntrum)
Oetstroalde energie	3,8×1026 J/s
Visuele kloarheid	–26,8 magnitude
Umdreajing en bane
Rotatietied (dag)	25,38 doagen (equator) 27,4 doagen (45° NB/ZB)
Umlooptied Melkweg	225×106 joaren
Ofstaand tot midden Melkweg	27.000 lichtjoaren
Ofstaand tot de eerde	149.598.000 km (1 AE)

De zunne is de steern dij zoch t dichtst bie de eerde bevindt en t helderste objekt aan de hemel is. t Vörmt t middelpunt van ons zunnesysteem. Alle planeten, astroiden en kommeten draaien om dizze steern hìn. De zunne stroalt licht en waarmte uut, woardeur wie minsken leven kennen.

Aandere minder gebruukte benoamens binnen Helios en Sol, dit binnen de noamen van de Griekse en Romeinse god van de zunne. t Steernkundege symbool is n cirkel mit n timp in t midden:

Vrouger wuir de zunne ook voak as planeet zain, dit veural in de tied dat t geozentrisme nog as woar beschouwd wuir.

De zunne zindt elektromagnetiese stroalen oet dij wie woarnemen as waarmte en lucht. Ook UV, Infra-Rood en andere Gamma-stroalen wordt van de zunne noar de eerde stuurt, moar dat wordt grotendails tegenholden deur de atmosfeer en t magnetisch veld.

Bie n zunnewind komt der hail veul stroalen en magnetische dailtjes vanof de zunne. As dij richten de eerde goan, worden dij dailtjes en dij stroalen noar de polen tou trokken. As t den in de atmosfeer komt, krigst t vernuimde Aurora Boralis of Aurora Australis (Noorder -en zuderlucht).

Nedersaksisch

• Drèents:
  • zun(ne)
  • Evert (Daor het e Evert bai zain - hij hef gien zin an det wark)
  • luie Evert (bv. (luie) Evert op de rogge/nakke/pokkel hebben)
  • Geesienmu, meui Gees (Geesienmu hef het ooriezer aordig oppoetst - de zunne schient läkker)
  • Ate (Olde Ate zet nog een schone musse op - ezegd wanneer tegen de aovend de zunne asnog deurbrek)
  • het aol mensk (Het aol mensk zet het ooriezer op - de zunne brek uut)
• Grunnegs: zunne
• Sallaands:
  • zunne
  • Jennemeuie (evunden in 't gedicht Wier'nschen Suntemätten deur Johanna van Buren)
• Stellingwarfs:
  • zunne
  • Evert, luie Evert
• Tweants: zun(ne)
• Veluws: zunne of zon
• Urrekers: zunne