Zoomp

Neet te verwarn met t Grönningse en Dreantse woord zomp (moeras)

Nen zoomp is ne oard höalten zeilskip van zo'n twaalf meter laank en tweienhalf meter breed. Duurdat de onderkaante mer 40 centimer deepgaank hef, is et een heel geschikt botenmodel vuur binnenvoart op ondepe rivieren. As soort skute vaalt nen zoomp oonder de pramen.

De vuurnaamste tied vuur zoompen was tusken ongevear 1670 tot 1925. Ze wörden op drei skeepswaarven in et Tweantse Eanter ebouwd.

Et waarkgebeed van de zoompen was vuurnamelik de Regge, Vechte en Skipbekke, mer der zeent verhalen bekeand van skippers dee as töt in Amsterdam, Grönningen en Freeslaand voren. Oet haandelspapieren blik at de blukke Beantemer zaandsteen vuur et Paleis op de Dam in Amsterdam met zoompen anevoord zeent.

Geskiedenisse

Töt an de eerste helfte van de 20e eeuw warren de meeste weagen in Nederland niks as onverhardte zaandpädte: 'n zommerdag mul en 'n weenterdag eenen drek. Dat maken goderenvervoor oawer laand lastig.

Mear de industrie trök alvoordan mear an, woerduur at de vroage noar groondstoffen grötter wör. Der mos ja mear vervoord worden. Oawer et water wa'j der gauwer en der kon mear op nen zoomp as op ne peardekoare.

Vuural in Eanter bekwoamen zik de leu in zoompenbouw. Bie ne volkstelling van 1795 wonnen der in Eanter 307 gezinsheuwde, woervan der 80 zoompskipper warren. Dat is eendaarde van de Eantersen. Nen lokaal bekeanden naam, Schuitemaker, is ontstoan duurdat nen domie oet Eanter ene van zinne gemeenteleden in et register mos inskriewen; nen Timmer-Tönnis, van beroop Schuytemaker. Roond 1770 har Eanter drei waarven. In 1820 voarden der 121 zoompen roond.

In de 19e eeuwe wör de Regge rechtetrökken en der wörden ook stuwen inemaakt. Dat bemeuiliken et voaren. Doarbie wör der ook nen harden weg tusken Almelo en Zwolle an elegd en ne spoorliene van Deaventer noar Almelo. Dat zatten de zoompskippers voordan mear boetenspel.

'n Lesten zoomp, de Regt door Zee, wör in 1939 noar et openluchtmuseum in Arnhem evoaren. Doar völ der in 'n oorlog een granaat op. De bölle wörden oeteandelik oaveredreagen an et Erve Buisjan-museum van Eanter.

Beskriewing

Nen zoomp is ongevear 12 meter laank en 2,5 tot 3 meter breed. Dissen platboadem hef nen deepgaank van mer 40 centimeter. As der ne zwoare lading vervoord mut worden kan 'n zoompskipper vuur ekstra stabiliteit an beale kanten een skeeld in et water loaten zakken.

Nen zoomp hef ne laadruumte vuur ongevear 8,5 ton. Traditioneel hef nen zoomp nen mast van 12 meter hoge wat een grootzeil en een fokzeil in de heugte höldt. As der nit ezeild kan worden, kan 'n zoomp vanof de kaante etrökken worden of met nen voarboom edrok. An dek is een kleain hukske woerat 'n skipper en zienen knecht köant sloapen en kokken, mear dat is zulk kroepen dat de meeste skippers dat lever an wal deden.

Rechtevoort

Seed 2009 doot ze bie de Eanterse Waarf noar oald gebroek wier zoompen bouwen

In joaren '80 van 'n 20sten eeuw beseffen zik een paar Eantersen wat ze kwieteraakt warren. Ze vatten et idee op um met ne nieje stichting, Stichting Enterse Zomp, wier nen zoomp te loaten maken. Nen koppel vriejwilligers zatten zik der tau um informatie oawer de zoompen boawen water te kriegen. Doarbie lönnen ze fleenk op et waark van G.J. Schutten oet Nijverdal. Den was good kunnig met oalde höaltene voartüge. Van de Regt door Zee har hee de restaanten opemetten en oetetiëkend vuur zien book Varen waar geen water is.

Met hulpe van ne Gieternse punterbouwer kon de stichting oeteandelik een kopie van de Regt door Zee in de Regge loaten zakken. Dissen dut seed den tied deenst vuur plezeertochten oawer de rivier, vanof nen anlegsteaiger bie de Riessense Pelmölle.

Van doaroet keek de Stichting wieder. Seed 2009 is der in Eanter wier ne speciale skeepsbouwplaatse. Bie dissen Eantersen Waarf doot ze op oalde wiezen wier zoompen bouwen en toeristen der oawer vuurlichten. Der zint inmiddels wier drei nieje zoompen.

Nedersaksisch

Achterhooks: Zomp, Berkelzomp

Disse pagina is eskrewen in et Eanters