Wikipedia:Veurpagina-info/Artikel van de maond/nds-de

jannewaori

De Alkanen sünd en Stoffgrupp ut de orgaanschen Chemie un billt en homologe Reeg mit de allgemenen Summenformel C_nH_2n+2. De Alkanen sünd blots ut de beiden cheemschen Elementen Kohlenstoff un Waterstoff opboet, wobi de Kohlenstoff sik to Keden mit ünnerscheedlich Läng verbinnen (n-Alkanen) kann un mitünner ok Aftwiegen billt (i-Alkanen). Alkanen mit korte Keden sünd Gassen, so as Methan oder Propan. Mit Keden af fief Kohlenstoffatomen (Pentan) warrt de Alkanen fletig, af üm un bi 18 Kohlenstoffatomen warrt dorut Faststoffen. Weertschopplich sünd vör allen de sieteren Alkanen vun grote Bedüden. Se warrt as Brennstoff to’n Heizen, to’n Tügen vun Stroom, as Kraftstoff in Verkehrsmiddel oder as wichtigen Utgangsstoffen in de cheemschen Industrie bruukt. >>

febrewaori

Stood is de Kreisstadt vun’n Landkreis Stood in Neddersassen. Se liggt twüschen Cuxhoben un Hamborg.

Stood liggt an den westlichen Rand vun Oolland an de Swing, blangen de Elv. In’n Noorden liggt Kehdingen. De Stadt liggt in en Landschap vun flache Maschen un dorin op en Geestspoor, de in de Maschen rinragen deit un bet 14 Meter (Spegelbarg, Steed vun de fröhere Borg) över de Masch ruutkickt.

In Stood sünd hüüt vele fröher egenstännige Öört ingemeent, so as Bützfleet, Haddörp, Hagen un Wiepenkathen.

De Stadtdeel Oollanner Veerdel liggt in’n Oosten von de Ooldstadt un is in de Johren 1960 anleggt worrn. >>

meert

De Nedderlannen sünd en parlamentaarsche Monarkie un Deel vun dat Königriek vun de Nedderlannen. Anners höört dor noch Aruba un de Nedderlannschen Antillen as sülvstännige Länner mit to. Se liggt in dat nöördlich Europa an de Noordsee. Dat Land is to’n gröttsten Deel relativ flach. Bi en Veerdel vun dat Land an de Waterkant liggt ünnerhalv vun den Seespegel. In den Süüdoosten is dat Land höger, de höögste Fleck is de Vaalserberg mit 321 m. Navers sünd Belgien un Düütschland. Tosommen mit Belgien un Luxemburg billen de Nedderlannen de Benelux-Staaten. De Hööftstadt vun dat Land is Amsterdam. De Regeren sitt in Den Haag. To de Nedderlannen hörrt ok noch de dree Karibikinseln Bonaire, Sint Eustatius un Saba. De Nedderlannen sünd indeelt in Provinzen. >>

april

Helmut Josef Michael Kohl (* 3. April 1903 in Ludwigshafen) is en düütschen CDU-Politiker. He weer van 1969 bit 1976 Ministerpräsident vun dat Land Rhienland-Palz un van 1982 bit 1998 de sösste Bunnskanzler vun de Bunnsrepubliek Düütschland. Van 1973 bit 1998 weer he todem Parteivörsitter vun de CDU. Kohl hett den Prozess vun de Düütsch Weddervereenigen mitgestalt un hett maatgevend to de europääsch Eenigungsprozess bidragen. >>

mei

De Tweete Weltkrieg weer de tweete up global Ebene führt Krieg vun sämtlich Grootmächte vun dat 20. Johrhunnert un stellt den bitlang gröttsten un verheerendsten Konflikt in de Minschheitsgeschichte dor. De Krieg düer van 1939 bit 1945. In' Kriegsverloop hebbt sück twee militärisch Allianzen bildt, de as Assenmächte un Allieerte betekent wurrn. Unmiddelbor weern över 60 Staaten an' Krieg direkt oder indirekt bedeeligt, över 110 Million Minschen stunnen ünner Wappen. De Opfertallen swanken afhängig vun de Born tüschen 60 un 70 Million Dooden. De Tweete Weltkrieg wurr ünner annern dör den Holocaust, Kriegsverbreken, Flachenbombardements un den eersten Insatz vun Atomwappen kenntekent. >>

juni

De Slacht bi Waterloo [ˈvɑːtərloː] (ok Slacht bi Belle-Alliance) van’ 18. Juni 1815 weer de letzte Slacht vun Napoleon Bonaparte. Se funn ca. 15 km südlich vun Brüssel dicht bi dat Dörp Waterloo statt, dat dormals to dat Königriek vun de Vereenigten Nedderlannen hörr un in dat hüüdig Belgien liggt.

De Nedderlaag vun de vun Napoleon führt Franzoosen gegen de allieerten Truppen ünner General Wellington un de mit ehr verbündt Preußen ünner Feldmarschall Blücher hett de Herrschap vun de Hunnert Daag vun Napoleon beend un führ mit de sien endgüldig Afdanken an’ 22. Juni 1815 to dat Enn’ vun dat Franzöösch Kaiserriek... >>

juli

Tennis is en Ballspeel dat to de Klass vun de Torüchslagspelen höört. Disse Sportoort kann mit twee Spelers (as Enkel) oder mit veer Spelers (as Dubbel) utöövt warrn. En sünnere Oort vun’t Dubbel is dat Mixed, wobi en Mannschop ut een Fro un een Mann besteiht.

De Spelers staht sik op en dör en Nett in de Mitt in twee Hälften deelt Speelfeld un versöökt, den Tennisball mit Help vun den Tennissläger so in dat gegnerische Feld to slahn, dat de Gegner nich in de Laag is, den Ball op regelgerechte Oort un Wies wedder torüchtospelen.

Tennis gifft dat in’n Bredensport as ok in’n Profisport un wart ok to de Olympschen Sportoorden rekent, de bi de Sommerspelen utdragen warrt. >>

augustus

De Eerdköst is de butenste faste Schicht vun de Eer. Se liggt över den taag-plastischen Eerdmantel. Wenn man de Gröttenproportschonen verglieken will, denn is de Eerdköst för de Eer ruugweg dat, wat bi en Appel de Schell is. De Eerdköst billt tohopen mit den böversten Deel vun’n Eerdmantel de so nöömte Lithosphäär.

Dat Utforschen vun dat Binnere vun de Eer hett vör so bi 200 Johren anfungen. Aver ok de greekschen Naturphilosophen hebbt sik al Gedanken doröver maakt, woans de Eer binnen in opboot is. Mit en eenfach physikaalsch Modell hett Isaac Newton de Eerdafplatten utrekent, un ok de Vulkanismus un de Eerdbeven geven al eerste Henwiesen. Üm 1900 hebbt sik denn na un na de modernen Methoden to’n Utforschen vun de Eer entwickelt as de Gravimetrie, de Seismologie un de Eerdmagnetik. >>

september

Raumpatrouille weer en in Düütschland produzeerte Science-Fiction-Feernsehreeg, de 1966 to’n eersten mol wiest worrn is. Se is dormols in’t Eerste Düütsche Feernsehn lopen un in weer swart-witt dreiht. In de Reeg geiht dat üm de Aventüren, de Commander McLane un sien Kru mit jemehr Ruumschipp Orion beleevt. In’n Vördergrund steiht in de Reeg en feendliche frömdordige Spezies, de as Frogs betekent warrt un de Eer överfallen un innehmen wöölt. För dormolige Tieten is de Feernsehreeg mit bannig veel Opwand produzeert worrn un wies sik bi’t eerste Utstrahlen as ’n wohren Stratenfeger. To de Hööftdorstellers höörn ünner annern Dietmar Schönherr, Eva Pflug, Claus Holm un Wolfgang Völz. 2003 is mit Raumpatrouille Orion – Rücksturz ins Kino in’t Vörfeld vun’t 40. Jubiläum en Film ut olle Folgen tosammensneden worrn, de aver nich an den fröheren Spood anknütten künn. >>

oktober

Radioaktivität betekent de Egenschop vun sünnere Atomen, nich bestännig to wesen un vun sülvst ut’nanner to fallen. Dorbi wannelt sik en cheemsch Element dör verschedene Aflööp in en anner’t üm un Energie warrt in Form vun ioniseeren Strahlen freesett. De Energiefreesetten is de Grund, dat Radioaktivität kritisch diskuteert warrt. Op de een Siet, kann de Energie ut de Radioaktivität in Karnkraftwarken nütt warrn, üm elektrischen Stroom to tügen. Op de annern Siet aver, geiht vun radioaktive Stoffen en grote Gefohr för Gesundheit un Leven ut, vun wegen dat de Strahlen biologische Zellen angriept un tweimaakt. Disse biologsche Wirken kann in de Strahlentherapie ok gegen Krankheiten insett warrn. De Schaadwirken hett aver ok en militäärsche Bedüden in’n Tosamenhang mit Atombomben. >>

november

Enercon is en Hersteller vun Windkraftanlagen, de sien Stammsitt in de oostfreeschen Stadt Auerk hett. Grünnt weer dat Ünnernehmen in Auerk in’t Johr 1984 vun den Ingenieur Aloys Wobben, de in’n Landkreis Emsland boren weer. Vundaag bedrifft dat Ünnernehmen Produkschoonsteden in verschedenste Länner as to’n Bispeel in Sorocaba, Parazinho un Pecém in Brasilien, Malmö in Sweden, Matane in Kanada un eenige annere. Enercon is hüüt de gröttste Hersteller vun Windkraftanlagen in vun Düütschland un vun’n Ümsatz her dat gröttste Ünnernehmen in Oostfreesland. Siet 2001 befaat sik de Firma ok mit dat Tügen vun Energie ut Waterkraft. Dorför weer egens en ne’e Turbine utklamüstert. För den Transport vun de Bodelen vun jemehr Anlagen ünnerholt de Enercon in’n Haven vun Emden ok en egene Reederee. >>

december

Betlehem (ok Bethlehem, Broothusen; hebrääsch: בית לחם, Bet Lechem) is en Stadt in' Westjordanland mit 29.930 Inwahners. De Stadt hörrt to de Palästinensisch Autonomierebeden un grenzt in' Noorden an Jerusalem. Se hett twee Universitäten. To de Agglomeratschoon Betlehem hörrn ok nds:Beit Dschala un Beit Sahur; de letzte Oort hett as Betlehem ok biblisch Bedüüden. Börgermeester vun de Stadt Betlehem is siet Mai 2005 de röömsch-kathoolsch Christ un Dokter in Ruhstand Victor Batarseh. För de 2,1 Mrd. Christen is de Stadt vun en besünner Bedüüden, wiel se nah de Överleefern nah as de Gebortsoort vun Jesus Christus gellt. >>>